Burhanettin Duran: ABD - Avrupa ilişkileri artık eskisi gibi olmayacak

BaÅŸkan ErdoÄŸan'ın devlet ziyareti için dünden itibaren Berlin'deyiz. Bu ziyaretle Türkiye ve Almanya arasında baÅŸlayan normalleÅŸmenin hız kazanması hedefleniyor. Ä°ki tarafta da gerilimleri bitirerek karşılıklı güveni tamir etme ve iÅŸbirliÄŸini geliÅŸtirme iradesi var. Son iki üç yılın tortuları aşılabilirse Ankara-Berlin arasında yeni bir "stratejik ortaklık" ÅŸekillenebilir. Bunun temel sebebi aslında ABD BaÅŸkanı Trump ve ErdoÄŸan'ın peÅŸ peÅŸe yaptığı BM Genel Kurul konuÅŸmalarında bulunabilir. Sundukları "uluslararası sistemin geleceÄŸi"vizyonlarındaki farktan anlaşılabilir.
Trump iç kamuoyuna hitap eden bir konuÅŸma yaptı. Kendini "en baÅŸarılı yönetim" ilan etmesi ise kahkahalarla karşılandı. Ancak bu arada Amerikan istisnacılığının yeni bir versiyonu olan "Önce Amerika" sloganının içeriÄŸini netleÅŸtirdi. ABD'nin egemenliÄŸini vurgulayarak "küreselleÅŸme ideolojisini" reddettiklerini, "vatanseverlik doktrinini" kabul ettiklerini açıkladı. Bu doktrin uluslararası kuruluÅŸların ve çok taraflı anlaÅŸmaların radikal ÅŸekilde gözden geçirilmesine dayanıyor. Trump'ın, Uluslararası Ceza Mahkemesi, UNESCO ve BM Ä°nsan Hakları Konseyi'ne yaptığı sert eleÅŸtiriler sadece son örnekler. Hızını alamayan Trump ayrıca, BM'yi oluÅŸturan her millete de egemenlik ve bağımsızlık önerisinde bulundu. Kuzey Kore liderine teÅŸekkür ederken Ä°ran ve Venezuela'yı hedef tahtasına koydu. DiÄŸer bir eleÅŸtirisi de Almanya'ya yönelikti.
Trump, Polonya'yı Rusya'ya bağımlılıktan kurtulmak için Baltık boru hattını kurmaya yönelmekle övdü. Almanya'nın mevcut gidiÅŸatı deÄŸiÅŸtirmedikçe Rus enerjisine tümüyle bağımlı olacağını iddia etti. ErdoÄŸan ise konuÅŸmasında, Güvenlik Konseyi'nin "dönüÅŸümlü üyelik" ÅŸeklinde reforme edilmesini istemekle yetinmedi. Gelir adaletsizliÄŸine, terörle mücadeledeki sorunlara ve mültecilere insani yaklaşımın önemine deÄŸindi. Türkiye'nin küresel insani diplomasi çabalarını anlattı. Dahası, dünya milletlerini "adil bir küresel yönetim sistemi" kurmaya çağırdı. Bu çaÄŸrı BM sisteminin Somali'den Suriye'ye aciz kaldığı dramlarda rol almasını isteyen olumlu bir öneri içeriyor. Trump'ın bencil vatanseverlik doktrini karşısında ErdoÄŸan küresel insani sorumluluktan ve dünya ölçeÄŸinde "adalet dairesini" kurma ihtiyacından söz etti. Ticaret savaÅŸlarına ve korumacı politikaların yaygınlaÅŸtırılmasına karşı çıktı. Dünya Ticaret Örgütü, G 20 ve AB ile yürüyen Gümrük BirliÄŸi'ne desteÄŸini açıkladı. Ä°ÅŸte 73. Genel Kurul konuÅŸmaları gösterdi ki Washington, II. Dünya Savaşı öncesinin dış politika kodlarına geri dönüyor. Trump'ın Berlin'e yönelik enerji bağımlılığı eleÅŸtirisi meselenin sadece bir yüzü. DiÄŸer yüzünde de Berlin-Washington ticaretindeki fazlanın verdiÄŸi rahatsızlık bulunuyor. Dolayısıyla, Trump'ın "zenginliÄŸimiziyaÄŸmalatmayacağız" tehditlerinin muhataplarından biri de Almanya. Artık görülüyor ki, Transatlantik ittifakı da yapısal olarak deÄŸiÅŸmek zorunda. Ve ABD'nin bu tercihi, Trump gitse kolaylıkla deÄŸiÅŸmeyecek. Bu yüzden ABDAvrupailiÅŸkileri artık eskisi gibi olmayacak. Washington, OrtadoÄŸu politikalarında Avrupalı müttefiklerinin ne kadar etkileneceÄŸini umursamayacak. Trump'ın önümüzdeki aylarda uygulamaya koyacağı yeni Ä°ran ambargoları ve Filistin'e dayatacağı "Yüzyılın barışı" Avrupa ve Türkiye için de yeni sorunlar demek. Ä°ran ambargosunu aÅŸmak için dolar dışında yeni bir finansal mekanizma kurma arayışı gibi. Ve Almanya'nın Rusya'yı dengelemek için Türkiye'ye ÅŸiddetle ihtiyacı var.
Ä°ÅŸte bu karşılıklı ihtiyaçlar sebebiyle ErdoÄŸan Berlin'e gelirken ikili iliÅŸkilerde yeni bir sayfa açılmasını istedi. Frankfurter Allgemeine Zeitung'daki makalesinde yeni küresel olaylar karşısında ortak tehditlere odaklanmayı önerdi. Terör tehdidi (FETÖ, PKK ve DHKP-C), mülteci sorunu, ticaret savaÅŸları, merkantilizm ve aşırı sağın yükseliÅŸi ile birlikte mücadeleye çağırdı. Demem o ki, "stratejik ortaklık" tabiri yeni dönemde Ankara-Berlin hattı için daha uygun bir ifade olabilir.