'Mavi'nin serüveni

Güneşin doğduğu topraklardan battığı topraklara kadar, her yerde insanlık tarihi boyunca yaşamış her millette kendisine yer bulmuş olan Mavi gün geçtikçe geliştirildi ve değişti. Birçok tonu bulunan mavi bugün de insana çok yakın ve çok tercih edilir kenklerden biri. Doğanın en temel renklerinin de aralarında bulunan MAvi'nin serüvenini Matamatiksel, derledi.

Ä°ÅŸte o yazı:

MISIR MAVÄ°SÄ°

Mısır Mavisi olarak bilinen ilk toz boyanın M.Ö 2200 yılları civarında üretildiÄŸi düşünülüyor. Renk, topraktan elde edilen kireç taşının kum ile azurit ve bakırtaşı gibi bakır içeren minerallerle karışımının 1470 ile 1650 F arasında ısıtılmasıyla elde edilmiÅŸ.

DENÄ°Z MAVÄ°SÄ° (ULTRAMARINE)

Deniz mavisinin öyküsü 6000 yıl önce Lapis lazuli taşının Afganistan daÄŸlarından Mısırlılar tarafından getirtilmesiyle baÅŸlıyor. Fakat Mısırlılar, her ne kadar çabalasalar da bunu boyaya çevirmekte baÅŸarılı olamıyor ve her deneme donuk bir griyle sonuçlanmıştır. Bunun yerine bu taşı takı ya da baÅŸ süsü yapmakta kullanıyor. Aynı zamanda gerçek mavi olarak da bilinen Lapis lazuli (laciverttaşı) ilk defa 6. yüzyılda toz boya olarak ortaya çıkıyor ve Afganistan'daki Bamiyan kentinde Budist tablolarında kullanılıyor. 14. ve 15. yüzyılda boya özü Ä°talyan tüccarlar tarafından ithal edildiÄŸinde Latince'de ultramarinus yani “denizaşırı” anlamına gelen renk, deniz mavisi olarak yeniden isimlendiriliyor.

ÇİNİ MAVİSİ (COBALT BLUE)

Tarihi 8. ve 9. yüzyıla dayanan çini mavisinin, Ã‡in'de seramikleri, mücevherleri boyamakta kullanıldığı biliniyor. Alüminyum oksit bazlı daha saf olan versiyonu 1802'de Fransız kimyager Louis Jacques Thénard tarafından bulundu ve ticari üretim 1807'de Fransa'da baÅŸladı. J. M. W. Turner, Pierre-Auguste Renoir, and Vincent Van Gogh gibi ressamların bu yeni toz boyayı pahalı olan deniz mavisine alternatif olarak kullandıkları biliniyor.

GÖK MAVİSİ (CERULEAN)

Aslen kobalt magnesyum stannat bileşiminden oluşan gök mavisi, 1805 yılında kalay oksitin Andreas Höpfner tarafından Almanya'da fırınlanmasıyla maddeleşiyor. Fakat coeruleum adı altında Rowney and Company tarafından 1860 yılında satılana dek bu toz boya sanatsal anlamda kullanılmamıştır. Ressam Berthe Morisot 1887, Bir Yaz Günü adlı tablosundaki kadının mavi montunu boyamak için gök mavisini lacivert ve çini mavisiyle birlikte kullanmıştır.

ÇİVİT MAVİSİ (INDIGO)

Mavinin resimde kullanılması maddi açıdan külfetli olsa da kumaÅŸ boyamaktan çok daha ucuz olduÄŸu belirtiliyor. Lapis lazuli taşının nadiren bulunmasının aksine “çivit mavisi/indigo mavisi” olarak anılan bu yeni mavi boyanın dünya çapındaki üretimi indigo aÄŸacından (Indigofera tinctoria) saÄŸlanıyordu. Bu nedenle maliyeti çok daha ucuzdu, bu durum sebebiyle tekstilde yaygınlaÅŸtı. ö rengin ithali, 16. yüzyılda Avrupa tekstil ticaretini oldukça canlandırmıştı.



KOT PANTOLONLARIN RENGİ ÇİVİT

1880 yılında yapay çivit mavisi bulunduğunda doğal çivit mavisinin yerini aldı. Bu toz boya şimdilerde halen mavi kot pantolonları boyamakta kullanıldı. Fakat son 10 yıldan fazladır bilim insanları bitkilerde çivit mavisi yapabilecek koli basili bakterisini biomühendislik yoluyla aynı kimyasal tepkimeyi oluşturabileceklerini keşfettiler. Bio-çivit mavisi olarak adlandırılan bu yöntem ileride çevre dostu kot kumaşlar üretmede muhtemelen büyük rol oynayacaktır.

LACÄ°VERT (NAVY BLUE)

Resmi olarak deniz mavisi adıyla bilinen mavinin en koyu tonu lacivert olarak da adlandırılıyor. Bu renk Ä°ngiliz Kraliyet Donanması üniformalarına uyarlanmış ve 1748'den itibaren memurlar ve denizciler tarafından giyilmiÅŸti. Åžimdiki deniz kuvvetleri, solmayı önlemek amacıyla üniformalarının rengini siyaha yakın olacak ÅŸekilde iyice koyulaÅŸtı. 

PRUSYA MAVÄ°SÄ° (PRUSSÄ°AN BLUE)

Berlin mavisi olarak da bilinen Prusya Mavisi, Alman boya imalatçısı Johan Jacob Diesbach tarafından tesadüfen bulundu. Aslında Diesbach, yeni bir kırmızı oluÅŸturmak üzere çalışırken malzemelerinden bir tanesi olan kalya taşı hayvan kanına bulaÅŸtı. Ancak sonuç daha kırmızı deÄŸil, parlak bir maviye dönüştü ve Prusya mavii ortaya çıktı.

ULUSLARARASI KLEÄ°N MAVÄ°SÄ°

Renklere aşık olan Fransız ressam Yves Klein, 1960'ta deniz mavisi renginin mat versiyonunu geliÅŸtirdi. International Klein Blue (IKB) ismiyle patentini aldı ve 1957'de Milano'da sergilediÄŸi 11 adet çerçevesiz IKB monokrom eseriyle adını duyurdu. Klein, IKB mavisine buladığı her tür nesneden oluÅŸan eserlerini Mavi Devrim olarak adlandırıyordu. En ilginç gösterilerinden birini de 1960'ta Paris'te düzenlediÄŸi ‘Mavi ÇaÄŸda Antropometriler' adlı sergisinin açılışında yaptı. Takım elbisesiyle meydana çıkan Klein, 20 dakika boyunca tek bir notanın çalınması ardından 20 dakika sessizlik içeren Monoton Sessizlik Senfonisi eÅŸliÄŸinde, “canlı fırçalar” olarak adlandırdığı ve vücutları mavi renkte boyanmış üç çıplak modeli beyaz tuvallere yönlendirerek vücut baskılarını yapmıştı.

KEŞİFLERİN SONUNCUSU: YINMN (2009)

Oregan Devlet Üniversitesinden Profesor Mas Subramanian ve öğrencisi Andrew E. Smith tarafından 2009 yılında tesadüfen bulundu. İkili, elektronik cihaz üretiminde yeni materyaller bulmak için çalışırken, bu parlak maviyi elde ettiler. Yitrium, indiyum ve manganez kimyasal bileşiminden oluştuğu içinde adı YInMn Mavisi olarak belirlerndi ve Haziran 2006 yılından itibaren bu mavi ticari kullanıma açıldı.