7 sene sonra ülkede yine isyan çıktı

Tunus’ta yeni yıl için yapılan vergi zamlarını ve hayat pahalılığını protesto etmek için yapılan eylemlerde altı gün geride kaldı. Pazartesi günü baÅŸlayan eylemlerde, zaman zaman göstericilerle kolluk güçleri arasında çatışmalar yaÅŸandı. Gösterilerin, 2011’de diktatör Zeynel Bin Ali’nin görevden ayrılmasıyla sonuçlanan 14 Ocak devriminin yıldönümü olması sebebiyle bugün yoÄŸunlaÅŸması bekleniyor. Tunus, 2011’deki Arpa Baharı sürecinin demokrasiyle sonuçlandığı tek ülke olarak deÄŸerlendiriliyor.

Protestolar sırasında yaÄŸma, yol kapatma, kamu ve özel mülke zarar gibi suçlamalarla çok sayıda kiÅŸi gözaltına alındı. İçiÅŸleri Bakanlığı, 800 kiÅŸinin gözaltına alındığını, bunların yarıdan çoÄŸunun 20 ile 30 yaÅŸ arasında olduÄŸunu bildirdi. Tunus’ta hükümet, Uluslararası Para Fonunun (IMF) talepleri çerçevesinde cari açığı azaltmak amacıyla 2018 yılı bütçe yasasıyla çok sayıda kemer sıkma önlemi aldı. Yılbaşında yeni bütçe yasasının hayata geçmesinin ardından yüzde 18’lik KDV yüzde bir artırıldı. Bunun yanı sıra sosyal güvenlik kesintilerinde çalışandan ve iÅŸverenden alınan vergilere de yüzde bir zam yapıldı. Hükümet, ithalatın birçok kalemine de ek vergiler uygulamaya baÅŸladı. Tüm bu vergiler, piyasalarda akaryakıttan gıdaya, konuttan hizmetlere birçok kalemde zamlara yol açtı.       

Pazartesi baÅŸlayan gösteriler, bir kiÅŸinin hayatını kaybetmesiyle giderek ivme kazanmıştı. Üç gün boyunca Tunus geneline ve baÅŸkentin bazı mahallelerine kadar yayılan gösterilerin bazılarında ÅŸiddet olayları yaÅŸanmıştı. Buna karşın, güvenlik güçlerinin protestoculara göz yaÅŸartıcı gazla müdahaleleri görülmüştü. Savunma Bakanlığı’nın ülkedeki protestolar nedeniyle kritik devlet binalarını korumak üzere 2 binden fazla asker görevlendirdiÄŸi bildirilmiÅŸti. Ulusal uzlaşı hükümeti BaÅŸbakanı Yusuf Åžahid, gösterilere desteÄŸini açıklayan parlamentoda 15 vekile sahip sol partilerin çatı oluÅŸumu Halkçı Cepheyi ‘gösterileri kışkırtmakla’ suçlamıştı. Halkçı Cephe sözcüsü Hama Hamami ise sistematik ÅŸiddet olaylarının hükümetin iÅŸine yaradığını savunarak, BaÅŸbakan’a yüklenmiÅŸti.

ALTI SORUDA TUNUS OLAYLARI

2011’deki Arap Baharı sürecinin fitilinin ateÅŸlendiÄŸi Tunus, 14 Ocak devriminin yedinci yıl dönümünü kutlamaya hazırlanırken ekonomik yönden hayal kırıklığı ve hayat pahalılığının giderek artması ülke genelinde kitlesel gösterilere neden oluyor.

1- GÖSTERİLER NASIL BAŞLADI?

Tunus’ta Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) talepleri doÄŸrultusunda 2018 bütçesindeki vergilerin arttırılması ve kamu harcamalarının kısılması gibi kemer sıkma kararları, yılbaşında uygulanmaya baÅŸlayınca mal ve hizmetlerde zam furyasına yol açtı. Bu durum, iÅŸsizliÄŸin de yüksek olduÄŸu halkta öfke doÄŸurdu. Pazartesi günü baÅŸlayan protestolarda bir kiÅŸinin hayatını kaybetmesiyle gösteriler ülke geneline yayıldı.

2- KÄ°MLER SOKAKTA? 

Protestocular, Tunus toplumunun farklı gruplarından gelmesine raÄŸmen, gösterilerde genelde iÅŸsizlik ve ekonomik sıkıntılardan etkilenen gençlerin ön planda olması dikkati çekiyor. Tunus İçiÅŸleri Bakanlığı, ÅŸu ana kadar gözaltına alınanlardan yüzde 54,9’unun 20-30 yaÅŸ aralığında olduÄŸunu duyurdu. Tunus genelinde düşük gelirli kentlerde ve mahallelerde daha yoÄŸun protestolar gözleniyor.

3- PROTESTOLARIN SEBEBÄ° NE?

Özellikle son bütçe kanununun getirdiÄŸi fiyat ve vergi artışları gösterilerin arkasındaki itici güç olarak ortaya çıkıyor. Öte yandan, Arap Baharı’nda yaÅŸanan devrim sonrasında ekonomik kalkınmanın bir türlü gerçekleÅŸmemesi, göstericilerin siyasi elite karşı biriken öfkesinin nedeni olarak gösteriliyor.

4- SÄ°YASÄ° OTORÄ°TENÄ°N TEPKÄ°SÄ° NASIL?

Tunus’ta siyasetçiler göstericilerin taleplerini anladıklarını açıklamalarına raÄŸmen, hükümet ve muhalefet yaÅŸananlarla ilgili birbirini suçluyor. Tunus BaÅŸabakanı Yusuf Åžahid, muhalefetteki Hakçı Cephe’yi ÅŸiddet olaylarını kışkırtmakla suçlarken, Halkçı Cephe, gösterileri desteklediÄŸini ancak ÅŸiddetin hükümete yaradığını iddia ediyor.

5- BUGÃœN NE OLMASI BEKLENÄ°YOR?

Tunus, pazar günü devrimin yedinci yıl dönümü kutlamalarına hazırlanırken ülke genelinde kitlesel protestoların geniş katılımla sürmesi bekleniyor. Bazı analistler, vergi ve fiyat artışlarının ertelenmesinin, ekonomik kaynaklı öfkenin dinmesini sağlayabileceği yorumunu yapıyor.

6- Ä°RAN EYLEMLERÄ°YLE BENZERLÄ°KLERÄ° NELER?

Ä°ran’da 28 Aralık’ta baÅŸlayan ve ve iki hafta devam eden eylemlerde Tunus’ta pazartesi günü baÅŸlayan protesto dalgası arasında benzerlikler gözleniyor. Her iki ülkede de eylemler ekonomik durumla ilgili yerel protestolarla baÅŸladı ve ardından ülke geneline yayıldı. Yine hem Ä°ran’da, hem de Tunus’ta en büyük siyasi hareketlerin, protestolara kitlesel destek vermediÄŸi görülüyor. Ãœlkedeki en büyük iki siyasi hareket olan iktidardaki Nida Tunus ve Müslüman KardeÅŸler’e yakın Nahda hareketleri eylemlerde kitlesel olarak yer almıyor. Solcu Halkçı Cephe ve eski diktatör Bin Ali’ye yakın Ulusal Cephe’nin eylemleri desteklediÄŸi belirtiliyor.