Önce gerekçe sonra tahliye

Anayasa Mahkemesi önceki gün FETÖ’den yargılanan gazeteciler Mehmet Altan ve Åžahin Alpay ile Cumhuriyet Gazetesi Kitap Eki Yayın Yönetmeni Turhan Günay’ın ‘hak ihlali’ gerekçesiyle yaptıkları baÅŸvuruları haklı buldu. AYM, Altan ve Alpay için tutuklamanın hukuki olmaması nedeniyle kiÅŸi hürriyeti ve güvenliÄŸi ile ifade ve basın özgürlüğünün ihlal edildiÄŸine hükmederken, iki sanığın da tahliye edilmesine karar verdi.  AYM kararının ardından Altan ve Alpay’ın avukatları tahliye için davaya bakan mahkemelere baÅŸvurdu. Åžahin Alpay hakkında Ä°stanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi tutukluluÄŸunun devamına karar verdi. Gazeteci Mehmet Altan hakkında da Ä°stanbul 26. Ağır Ceza Mahkemesi tutukluluÄŸunun devamına karar verdi. Ä°ki mahkemede ret gerekçesinde AYM kararlarının Resmi Gazete’de yayınlanmaması, gerekçeli kararın açıklanmaması ve kararların tebliÄŸi edilmemesini gerekçe gösterdi. Mahkemelerin tahliye taleplerini reddetmesi ise tartışmalara neden oldu. Bazı hukukçular AYM kararının tebliÄŸi edilmesi ya da gerekçeli kararın yayınlanmasının beklenmesine gerek olmadığını dile getirdi. Önceki uygulamaları hatırlatan hukukçular ise gerekçeli karar olmadan mahkemenin ilhal kararını uygulamayacağını dile getirdi.

Dicle Ãœniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Ãœyesi Doç. Dr. Vahap CoÅŸkun, tahliye talebinin reddedilmesinin teknik bir mesele olduÄŸunu belirterek “AYM karar metninin internet sitelerinde yer aldığını belirtti. Dolayısıyla mahkeme bunu da bir tebliÄŸ sayıp tahliye kararlarını deÄŸerlendirebilirdi. Ä°kinci olarak, eÄŸer ağır ceza mahkemeleri AYM’nin belirttiÄŸi hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için gereÄŸini yerine getiremezse, o zaman AYM’nin etkinliliÄŸi de tartışma konusu haline gelir. Bundan sonraki süreçte insanların AYM’ye baÅŸvurmadan AÄ°HM’e gitmek gibi bir sonuç doÄŸurma ihtimali de var” dedi. AYM’nin kararının kesin olduÄŸunu ve ağır ceza mahkemelerinin bunu yerine getirmesi gerektiÄŸini söyleyen CoÅŸkun, “Sorun sadece bir tebliÄŸ sorunu ise bu bir ÅŸekilde aşılabilir. Daha önce Tuncay Özkan ve Mustafa Balbay davalarında da bu olmuÅŸtu. Muhtemelen ÅŸu andaki mahkeme de bu kararın tebliÄŸini bekliyor” diye konuÅŸtu.

Ä°HLAL KARARLARI NASIL UYGULANDI?

AYM’nin kararına karşın Mehmet Altan ve Åžahin Alpay’ın tahliye taleplerinin reddedilmesi daha önceki uygulamaları gündeme getirdi. 2010’daki refarandumla AYM’ye bireysel baÅŸvuru hakkı getirilmesinin ardından birçok davada AYM, hak ihlali kararı verdi. Bazı davalarda tahliyeye hükmetti. AYM’nin tahliyeye hükmetmediÄŸi davalarda da yerel mahkemeler hak ihlali olduÄŸu gerekçesiyle tahliye kararı verdi. Ancak tüm davalarda AYM’nin kararı tebliÄŸ edilmeden mahkemeler tahliye kararı vermedi. Bazı davalarda ise gerekçeli karar da beklendi. 

* Balyoz davası sanıklarından gazeteci Mustafa Balbay için AYM 4 Aralık 2013’te hak ihlali kararı verdi. Mahkeme tahliyeye hükmetmedi. Karar mahkemeye ulaşıp, gerekçeli karar yayınlandıktan sonra Balbay 10 Aralık’ta tahliye edildi.

* Ä°stanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, yine Balyoz davası sanıklarından aralarında Çetin DoÄŸan, Ergin Saygun’un da bulunduÄŸu 236 sanığın baÅŸvurusunu 18 Haziran 2014’te haklı bulan AYM’nin kararı mahkemeye aynı gün ulaÅŸtığı için tahliyeler bir gün sonra baÅŸladı. 

*AYM, 6 Mart 2014’te eski Genelkurmay BaÅŸkanı Ä°lker BaÅŸbuÄŸ hakkında tahliye talebinin yeniden görüşülmesi yönünde karar verdi. Gazeteci Tuncay Özkan ile DurmuÅŸ Ali ÖzoÄŸlu için de emsal olan karar tahliye baÅŸvurusundan 4 gün sonra uygulandı.

ANAYASA GEREĞİ BEKLENMELÄ°

Prof. Dr. Ersan Åžen: AYM’nin kararına yerel mahkemenin direnme yetkisi yok. Tahliye kararının uygulanması gerek. Ancak hemen kısa karar ile gerekçeli karar olmadan hak ihlali ortadan kaldırılsın demek de doÄŸru deÄŸildir. Yerel mahkemelerin o anlamda gerekçeli kararı istemesi beklenmektedir. Bu, zaten hem Anayasa’nın hem de Anayasa Mahkemesi’nin kuruluÅŸ kanunun, hem de Anayasa Mahkemesi’nin iç tüzğünün amir hükümleri arasındadır.

DEÄžERLENDÄ°RME YAPMAMALI

Hukukun Ãœstünlüğü Platformu BaÅŸkanı Avukat Dr. Mehmet Sarı: AYM kararı hak ihlalini incelemeyi aÅŸtı. AYM’nin kuruluÅŸ kanununda hak ihlali boyutundan bireysel baÅŸvuruya iliÅŸkin kanuna bakınca, sadece kiÅŸilerin ihlal olan temel hakları bakımından bir incelemeye deÄŸiniyor. Ancak AYM yerel mahkeme kararlarını netice itibariyle içerik denetimine tabi tutuyor. Yerel mahkemenin ifa edeceÄŸi delil deÄŸerlendirmesi boyutunda bir karar veriyor. Yüksek yargı açısından süper temyiz mahkemesi halinde bir karar verdiÄŸi ortadadır.