BBC'ye göre İran'da olup bitenler...

Ä°ran'ın kuzeydoÄŸusunda MeÅŸhed'de baÅŸlayıp, KirmanÅŸah, ReÅŸt, Ä°sfahan ve Kum'a yayılan gösterilere binlerce kiÅŸi katıldı. Birçok ÅŸehirde çok sayıda kiÅŸinin gözaltına alındığı bildirildi. Tahran Ãœniversitesi'nde de küçük gruplar toplandı.

Ä°ran İçiÅŸleri Bakanı Abdülreza Rahmani-Fazli, halka 'yasa dışı gösterilere katılmamaları' çaÄŸrısında bulundu, aksi halde 'kendileri ve diÄŸer vatandaÅŸlar için sorun yaratabileceÄŸini' söyledi.

Diğer yandan Cuma günü, 2009 yılında rejim destekçilerinin düzenlediği gösterileri anma amacıyla yüzlerce kişi de İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e destek için sokaklara çıktı.

Eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad'ın yeniden seçildiği 2009 yılındaki seçimlerde hile yapıldığı iddiasıyla protestolar düzenlenmiş hem rejim yanlıları hem rejim karşıtları sokaklara çıkmıştı.

Cuma günkü anma gösterileri, muhalif eylemlerin baÅŸladığı PerÅŸembe gününden önce planlanıyordu.

Hükümet karşıtı gösteriler hakkında açıklama yapan ABD BaÅŸkanı Donald Trump, 'Ä°ran'ın bu hükümet karşıtı gösterilere nasıl yanıt vereceÄŸini tüm dünyanın izlediÄŸini' ifade etti.

Trump, İranlıların 'rejimin yolsuzluklarından, ülkenin servetinin terörizme mali kaynak sağlama amaçlı kullanılmasından bıktıklarını' söyledi.

ABD'nin bu yorumları için İran Dışişleri Bakanlığı ise 'fırsatçı ve hilebaz' dedi.

BBC'de yer alan haberde Ä°ran'daki geliÅŸmeler beÅŸ maddede inceleniyor

1/ GÖSTERİLER NASIL BAŞLADI?

İran'da gösteriler Perşembe günü ülkenin en büyük ikinci şehri Meşhed'de giderek kötüleşen ekonomik durumu protesto amaçlı başladı.

Ülkenin çeşitli şehirlerinden düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen, enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk iddiaları.

İran uzun süredir ağır yaptırımlar altında ekonomik sıkıntılar çekiyor.

Ülkede işsizlik bu yıl resmi rakamlara göre yüzde 12,4'e çıktı.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ABD öncülüğündeki Batılı güçlerle yapılan nükleer anlaşma sonucu ekonominin kısa sürede düzeleceğini söylüyordu.

Bir haftada yumurta fiyatının iki kat arttığı ülkedeki ekonomik talepler, hükümet politikalarına yönelik öfkeye dönüştü.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yükselen enflasyonu, artan fiyatları kontrol edememekle eleştirildi.

'Sert sloganlar' atmakla suçlanan 52 kişi gözaltına alındı.

Kirmanşah, Reşt, İsfahan ve Kum'da yüzlerce kişi sokaklara çıktı.

Sosyal medyada paylaşılan videolarda başkent Tahran'da yoğun güvenlik önlemleri alındığı görüldü.

Bazı bölgelerdeki gösterilerde hükümet yetkililerine siyasi tutukluların serbest bırakılması ve polis şiddetine son verilmesi çağrıları yapıldı.

BBC muhabirleri, İran'da Perşembe gününden bu yana süren protestoların 2009 yılında reform yanlıların düzenlediği eylemlerden sonra, halkın yönetimle ilgili memnuniyetsizliklerini dile getirdiği en büyük gösteriler olduğunu ifade ediyor.

2/GÖSTERİCİLER NEDEN SOKAKTA?

Kötüleşen ekonomik şartlar ve yolsuzluk karşıtı başlayan gösteriler siyasi taleplere dönüştü.

Sokaklarda yalnızca CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani'ye deÄŸil, aynı zamanda Ä°ran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e karşı da sloganlar atıldı. 

Ülkenin güçlü din adamlarının yaşadığı Kum'da da gösteriler olduğu ve "Halk yalvarıyor, din adamları (haşa) Allah gibi davranıyor" sloganları atıldığı bildirildi.

İran'ın dış politikasına da tepki var. Meşhed'de bazı göstericiler hükümetin Orta Doğu ülkelerine müdahalesine "Hayatım Gazze için değil, Lübnan için değil, İran içindir" sözleriyle gösterdi.

Sokaklar, hükümetin iç politika sorunları yerine dış politikaya ağırlık verdiği eleştirisini yapıyor.

Sosyal medyada paylaşılan bazı videolarda göstericilerin "Suriye'yi bırak bizi düşün" sloganları attığı görüldü.

İran ayrıca Yemen'de Suudi öncülüğündeki koalisyona karşı savaşan Şii Husi milislerine silah temin etmekle de suçlanıyor. Tahran bu iddiaları sıklıkla reddetti.

Ä°ran'ın ayrıca Lübnan'daki Åžii müttefikleri Hizbullah'a da silah verdiÄŸi söyleniyor. 

3/ GÖSTERİLER BÜYÜYOR MU?

Hükümetin protesto gösterilerini yasa dışı ilan etmesine rağmen sosyal medyada sokağa çıkılması çağrıları yapılıyor.

Ülke genelinde en az 7 şehirde sokak eylemleri düzenlendiği bildiriliyor.

Göstericilerin sayılarının bazı bölgelerde 100'den az bazı bölgelerde ise binlerce olduğu söyleniyor. Ama şimdilik gösterilerin kitlesel bir harekete dönüştüğünü söylemek zor.

4/ PROTESTO GÖSTERİLERİNE İRAN RESMİ MAKAMLARI NE DİYOR?

Resmi yayın kuruluÅŸu IRIB'in aktardığına göre CumhurbaÅŸkanı Yardımcısı Ä°shak Cihangiri,gösterilerin arkasında muhaliflerin olduÄŸunu söyledi.

Cihangiri, "Bu ülkedeki bazı olaylar, ekonomik sorunlardan kaynaklanıyor ama bunların arkasında başka bir şey var gibi görünüyor. Bunu yaparak hükümete zarar vereceklerini düşünüyorlar ama karlı çıkanlar başkaları olacak" diye konuştu.

Fars haber ajansı, Kirmanşah'ta bir grubun kamu mallarına zarar verdiğini ve daha sonra dağıldığını duyurdu.

Tahran valisi, bu tip eylemlere ana yollarda konuşlanan polisin müdahale etmesi gerektiğini söyledi.

Meşhed'deki yetkilileri protestoların 'devrim karşıtı unsurlar' tarafından düzenlendiğini söyledi. Meşhed'de çekilen ve sosyal medyada paylaşılan videolarda göstericilere tazyikli suyla müdahale edildiği görüldü.

5/ ABD İRAN'DAKİ GÖSTERİLERE NE TEPKİ VERDİ?

ABD Başkanı Donald Trump, Twitter hesabından paylaştığı mesajda şu ifadeleri kullandı:

"Rejimin yolsuzluklarından ve ülkenin varlığını yurt dışında terörizme harcamasından bıkmış olan İran vatandaşlarının barışçıl protestolarıyla ilgili bilgiler geliyor. İran yönetimi, kendini ifade hakkı da dahil kendi halkının haklarına saygı göstermelidir. Dünya bu süreci izliyor."

ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Heather Nauert, Twitter'da şu mesajı paylaştı:

"İran'ın liderleri, zengin tarihi, kültürü olan varlıklı bir ülkeyi, şiddet, kan ve kaos ihraç eden ekonomisi bitmiş dolandırıcı bir ülkeye çevirdi. Başkan Trump'ın da söylediği gibi İran liderlerinden en çok zarar görenler İran halkıdır. ABD barışçıl göstericilerin tutuklanmasını sert bir şekilde kınıyor. Bütün ülkelere İran halkını ve onların temel haklarına sahip çıkma ve yolsuzluğa son verme çabalarını açıkça desteklemeleri çağrısında bulunuyoruz."

KAYNAK: BBC Türkçe