ABD hegemonyasındaki 'muz cumhuriyetleri' tartışması

ABD BaÅŸkanı Donald Trump'ın tartışmalı Kudüs kararının ardından Ä°srail'deki büyükelçiliÄŸini Kudüs'e taşıma kararı alan baÅŸta Guatemala olmak üzere diÄŸer ada ülkeleri, siyasi açıdan istikrarsız olmaları, askeri müdahaleye açık halleri ve ekonomi alanında dışa bağımlılıkları nedeniyle "muz cumhuriyetleri" tartışmasını yeniden alevlendirdi.

ABD'nin küresel güç mücadelesinde genelde üs olarak kullandığı ada ülkelerin yanı sıra 1950'lerden bu yana hem ekonomik hem de siyasi darbelerin etkin olduğu Guatemala gibi ülkeler, bağımsız hareket edemedikleri için bir dönem "muz cumhuriyeti" olarak anıldı.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler (BM) Genel Kurulunda, Türkiye’nin giriÅŸimleriyle hazırlanan ve Trump’ın Kudüs kararını eleÅŸtiren tasarıya, yine ABD tehditleri nedeniyle 7 ülkenin ret oyu vermesi "muz cumhuriyeti" tartışmalarını gündeme getirdi.

Muz cumhuriyeti kavramı, eski adı "United Fruit Company" olan ABD şirketinin, Orta Amerika'da yaşanan siyasi olaylardaki rolünün ortaya çıkmasının ardından siyasi terminolojiye girmişti.

BM Genel Kurulunda ABD'nin tehditleriyle ret oyu veren Guatemala, Honduras, Marshall Adaları, Mikronezya, Nauru, Togo ve Palau, uluslararası politikada siyasi açıdan istikrarsız, askeri müdahalelerin kronikleştiği ve ekonomik açıdan da fakirlikle boğuşan ülkeler arasında yer alıyor.

Ret oyu kullanan ülkelerin çoğunluğu, pasifikteki küçük ada ülkeler ve bu ülkelerin en önemli ticaret ortağı olan ABD ile yakın ilişkileri dikkati çekiyor.

Turizm gelirleri dışında tamamıyla ABD'ye bağımlı bu ülkeler, yine ABD yatırımlarıyla ayakta duruyor.

Guatemalalı göçmenlerin çoğunluğu ABD'de çalışıyor

Guatemala ve Honduras gibi Orta ve Güney Amerika’nın en yoksul ülkelerinde, çalışan nüfusun büyük kısmı yurt dışında ve çoÄŸunlukla ABD’de çalışıyor.

Ülkedeki dört milyondan fazla kişi, ABD'de yaşayan Guatemalalı göçmenlerin gönderdiği parayla geçinmeye çalışıyor. Nüfusunun yüzde 12'si yoksulluk sınırı altında yaşayan 16 milyonluk ülkede, ABD'de yaşayan göçmenlerin finansal desteği oldukça önemli.

ABD'nin siyasi nüfuzu

ABD, muz ticareti yapan şirketler üzerinden söz konusu ülkelerde siyasi nüfuzunu sürdürüyor.

ABD istihbarat servisi CIA, yayımladığı belgelerde, Guatemala'da 1954'te gerçekleşen askeri darbe sürecinde ABD şirketi United Fruit Company'nin rolünü ortaya koymuştu. "PBSUCCESS" adlı operasyonla, ülkede tarım reformunu yürürlüğe koymaya çalışan dönemin Başbakanı Jacobo Arbenz devrilmişti. Arbenz'in yerine ABD destekli Carlos Castillo Armas, yönetimdeki askeri cuntanın başına getirilmişti.

ABD'nin biyolojik deney tahtası

ABD, biyolojik deneyler için kullandığı Orta Amerika ülkesi Guatemala'da bin 300 hayat kadını, cezaevi mahkumu ve akıl hastasının ABD uzmanlarınca gizli frengi deneyine alındığı belirlenmişti.

ABD'nin askeri varlığı

ABD, ret oyu veren bu ülkelerin büyük çoğunluğunda askeri üs bulunduruyor.

ABD, Guatemala, Honduras, Marshall Adaları, Nauru'da askeri üs bulundururken, diğer birçok ülkeye de askeri konularda finansal destek sağlıyor.

Trump, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunda Kudüs tasarısı oylaması öncesi, karara destek verecek ülkeleri "maddi yardımları kesmekle" tehdit etmişti.

Türkiye’nin giriÅŸimleriyle hazırlanan ve Trump’ın kararını geçersiz sayan karara, 128 ülke evet oyu verirken 7 ülke de ABD ile Ä°srail’in yanında durarak hayır oyu kullanmıştı.