40 senedir uzayda dolaşan 'Sabah şerifleriniz hayır olsun' selamının hikayesi

Tam 40 yıl önce Voyager 1 ve Voyager 2 uzay araçlarına, uzay derinliklerine çıkmalarından önce bir kayıt yapıldı. Sesin sahibi ABD’li arkeolog Prof. Peter Ian Kuniholm, “Sayın Türkçe bilen arkadaÅŸlarımız, sabah ÅŸerifleriniz hayır olsun!” mesajının hikayesini anlattı.

VOYAGER'LAR HALA GÖREVDE

40 yılın sonunda Dünyamızdan yaklaşık 20 milyar kilometre uzakta bulunan Voyager’lar uzayın derinliÄŸinde, insanoÄŸlunun daha önce hiç ulaÅŸamadığı noktalara gitti. Ãœstelik bu daha baÅŸlangıç. Uzayda 40’ıncı yılını kutlayan Voyager’ların yolculuÄŸu, eÄŸer baÅŸlarına bir felaket gelmezse tam 1 milyar yıl sürebilir.

1977’DEKÄ° AKSANLI SESÄ°N SAHÄ°BÄ°

Voyager uzay araçları uzayın derinliklerine dünyadan 55 dilde sesli mesaj taşıyor. Bunlardan biri de Türkçe. 1977 yılında kaydedilen Türkçe mesajda aksanlı bir sesten “Sayın Türkçe bilen arkadaÅŸlarımız, sabah ÅŸerifleriniz hayır olsun!” cümlesi duyuluyor.

Hürriyet'ten Gökçe Aytulu'nun haberine göre; Mesajdaki o ses ABD’li arkeolog Prof. Peter Ian Kuniholm’e ait. Babasının Ankara’daki görevi sebebiyle 1949’da küçücük bir çocukken Türkiye’ye gelen Kuniholm daha sonra ülkemizle bağını hiç koparmamış. Åžimdilerde ABD’nin Maine eyaletinde yaÅŸayan Kuniholm ile uzay boÅŸluÄŸunda salınan Türkçe mesajın hikâyesini konuÅŸtuk.

Prof. Dr. Peter Ian Kuniholm

Her ÅŸey, uzaya gönderilecek mesajları taşıyan ‘Altın Plağı’ tasarlayan Carl Sagan ve ekibinin çalıştığı Cornell Ãœniversitesi’nde yaÅŸanmış. Kuniholm, o günü şöyle anlatıyor: “Koridorda yürüyordum ve bölüm baÅŸkanını gördüm. Bana ‘Sen Türkçe konuÅŸuyordun, deÄŸil mi?’ diye sordu. Ben de ‘Evet’ dedim. Az önce Sagan’ın ‘Evren’e dünyadan merhaba’ kaydı için Latince, Yunanca ve Galce kayıt yaptığını, benim de Türkçe bir selamlama kaydedip edemeyeceÄŸimi sordu. Ben de kabul ettim. Sonra gidip Carl Sagan’le konuÅŸtuk.”

BEHÇET KEMAL’Ä°N SABAH SELAMI

Tıpkı Ay’a ayak basan ilk astronotun “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım”dediÄŸi gibi Kuniholm da “Benim için 5 saniyelik bir kayıttı. Çok üzerinde düşünmedim. Sonra da unuttum” diyor. Peki niye, “Merhaba Uzaylı, biz dostuz” gibi bir cümle yerine “Sabah ÅŸerifleriniz hayır olsun” gibi aÄŸdalı bir selamlama yapma gereÄŸini duymuÅŸ? 

Kuniholm anlatıyor;
“1960’larda Robert Kolej’de Ä°ngilizce öğretmenliÄŸi yapıyordum. Behçet Kemal ÇaÄŸlar da o sıralarda kolejde Edebiyat öğretmeniydi. Yan yana sınıflarda ders veriyorduk. Zil çalınca ben onun çıktığı sınıfa Ä°ngilizce dersine, o da benim çıktığım sınıfa Türkçe dersine girerdi. Ve beni her sabah o ÅŸekilde selamlardı. Bütün edebiyat ve Türk tarihi hocaları da hep öyle aÄŸdalı ve eski biçimde konuÅŸurlardı. Behçet Kemal ÇaÄŸlar’ın beni her sabah selamlama biçimiyle Türkçe bir kayıt yaptım.”


Behçet Kemal Çağlar

"CEVAP GELMEDÄ°"

Prof. Kuniholm, Altın Plak projesinin fikir babası ünlü bilim insanı Carl Sagan’ın, Voyager’daki Türkçe mesajı anlatırken bilgi eksikliÄŸi bulunduÄŸunu söylüyor: “Sagan Türkiye’yi pek iyi bilmiyordu. “Murmurs of Earth” kitabında Türkçe için ‘Anadolu’da yaÅŸayan yaklaşık 70 milyon insanın konuÅŸtuÄŸu dil’ diye yazdı.

Orta Asya ya da Balkanlar’da Türkçe konuÅŸanlar hakkında hiçbir ÅŸey bilmiyordu. Bir coÄŸrafyacı olarak bu bilgiyi zayıf bulduÄŸumu söylemeliyim.”
Carl Sagan, Voyager’ın taşıdığı Altın Plak için “Okyanusa atılan bir ÅŸiÅŸedeki mesaj gibi” diyordu. Peki, Prof. Kuniholm, 40 yılın sonunda uzaya yolladığı Türkçe mesajına bir yanıt almış mı? Cevabı net: “Hayır!”

'ALTIN PLAK'TA NELER VAR?

Carl Sagan, Voyager’ın 1 milyar yıl sürecek yolculuÄŸu sırasında dünya dışı bir medeniyetle karşılaÅŸma ihtimali üzerine 1977’de küçük bir ekip oluÅŸturdu. Bu ekip, 55 dilde ‘merhaba’ mesajının kaydedildiÄŸi bir plak hazırladı. Chuck Berry’den Bach’a çeÅŸitli müzikler, bir annenin yeni doÄŸmuÅŸ çocuÄŸuna söylediÄŸi ilk sözler, aşık bir kadının beyin dalga kaydı, DNA dizilimimiz ve çeÅŸitli fotoÄŸraflar da plakta yer aldı. Plağın kapağındaysa ‘bilimsel bir hiyeroglif’ kullanılarak Dünya’nın evrendeki konumu anlatıldı.

"TÜRKÇEM BİRAZ KÖYLÜ"

PROF. Kuniholm, çalışmalarını ABD’de sürdürse de Türkiye’yle baÄŸlarını hiç koparmamış. Zaten 1962-68 arasında Robert Kolej’de öğretmenlik yaptıktan sonra doktora çalışmasını da 1970’lerde Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde gerçekleÅŸtirmiÅŸ. Ege’den Van’a, Karadeniz’den Antakya’ya Anadolu’yu karış karış dolaÅŸmış. O yüzden kendi Türkçesinin biraz ‘köylü’ olduÄŸunu söylüyor: “Bütün Anadolu’da dolaÅŸtığım için benim Türkçem bir köylününki gibidir. Åžehirli arkadaÅŸlarım benim konuÅŸmama çok güler. Mesela Erzurum’da sorsanız ‘Bu yol nereye gider’ diye ‘Dorgu gider’ der ya onun gibi. Ama Anadolu’da hiç sıkıntı çekmem.”

VOYAGER NEREDE?

Ä°nsanlığın en uzaÄŸa ulaÅŸan ve en uzun yaÅŸayan uzay araçları Voyager 1 ve 2, tam 40 yıldır uzayda seyahat etmelerine raÄŸmen astronomik ölçülerde henüz bir arpa boyu yol gitmiÅŸ durumdalar. Voyager 1, uzay yolculuÄŸuna baÅŸladığı tarihten tam 35 sene sonra 2012’de GüneÅŸ Sistemi’ni arkasında bırakarak Yıldızlararası Uzay’ın derinliklerine doÄŸru ilerleyemeye baÅŸladı. Åžu anda kabaca Dünya’ya 20 milyar kilometre uzakta.

TÃœRKÄ°YE'DEN TEPKÄ°

KUNÄ°HOLM’un selam tercihine Türkiye’den tepkiler de gelmiÅŸ. Ama eleÅŸtiriler onu pek etkilememiÅŸ: “Daha önce Türkiye’den bir gazeteci bana Voyager’daki selamlamayı böyle söylemek için nereden izin aldığımı sordu. Ben de ABD’de herhangi bir ÅŸey söylemek için izin almak gerekmediÄŸini söyledim. Behçet Kemal için böyle bir selamlama yeterince iyiyse benim için de öyledir. Zaten uzayda böyle kurallar olmaz, her ÅŸey açıktır.”