"Evet, yanlış yönlendirdik"

Tartışmalı bağımsızlık referandumunun sembol karesinin hikâyesini anlatacağız size. Hani ÅŸu Barzani ve bir grup Batılı diplomatın bir masa etrafında toplandığı, Kürt liderin elma kestiÄŸi fotoÄŸraf... Referandumdan bir gün sonra çekilen kare çok tartışıldı, CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan da kayıtsız kalmadı. “Barzani, herhalde bunlardan alıyor gücü” dedi. Fransız diplomat Frederic Tissot, o isimlerden biriydi. Tissot, 2008-2012 yılları arasında Fransa’nın ilk Erbil Konsolosu’ydu. Åžu sıralarda da ülkesinin prestijli üniversitelerinden Sciences Politiques’te ders veriyor. Peki Kürt siyasetine merakı nereden geliyor? Tissot aslında tıp doktoru. 1980’lerde 3 yıl boyunca Irak’ın Kürt bölgesinde görev yaptı. Kendi ifadesiyle: “Kürt halkıyla doktorluk dönemimde tanıştım. Ve nasıl bir adaletsizliÄŸin kurbanı olduklarını gördüm.” Referandumun Kürtler için pek de iyi olmayankısa vadeli sonuçları ortaya çıktıktan sonra, Tissot’ya ulaÅŸtık. Paris’teki evinden Skype aracılığıyla görüştük. Ä°tiraf edecek çok ÅŸeyi vardı... 

‘KERKÃœK’Ãœ ALMAK MÃœMKÃœN DEĞİL’

- Kimine göre, Kerkük ve diğer bölgelerin kaybı Kürt tarihindeki en büyük trajedilerden biri. Katılır mısınız?

Kerkük halkı için kesinlikle öyle. 1920’lerden beri ilk kez Kürt liderler Kerkük’ü kaybetti. Bu Kürtler için hayal edilemezdi. Ve ÅŸimdi daha da kötüsü Kerkük’ü geri almak mümkün görünmüyor.

- Kürt halkının özgüveninin azaldığını söyleyebilir miyiz?

Evet. Kerkük çoÄŸuna göre Kürdistan’ın Kudüs’ü. Biliyorsunuz, Ä°ngiliz Ä°mparatorluÄŸu Kerkük’ü Kürtlerden aldı. Bu nedenle Kerkük’ün yeniden ele geçirilmesi Kürtler için çok önemliydi. Bu kayıp sadece petrol meselesi deÄŸil. Pek çok aile evini kaybetti.

Tissot (saÄŸda) ve Ä°ran KDP’sinin öldürülen lideri Abdurrahman Kasımlo, 1981’de Ä°ran’da

 

- Peki başarısızlıkta en büyük sorumluluk kimin?

 

 

Amerikan iÅŸgalinden sonra anayasa yazıldı. 140’ıncı maddesine göre tartışmalı bölgelerde referandum yapılacak, halk Kerkük’ün BaÄŸdat’a mı yoksa Erbil’e mi baÄŸlanacağına karar verecekti. Fakat madde uygulanmadı. Åžimdi de 2014’e gidelim. DEAÅž Kerkük, Musul, Mahmur’a saldırdı. Irak ordusu oraları savunamadı, kaçtı. Kürt güçleri onların yerini aldı ve bölgeyi kurtardı. Ve orada kaldılar. Bence bu adaletsiz deÄŸildi. Çünkü Irak yönetimi oraları savunamadı. Bu, diplomatik yanıtımdı.

- Kişisel yanıtınız?

Kerkük’ün kapılarını Irak ordusuna, Åžii milislere kim açtı?

- Biliyorsunuz, Talabani Ailesi’nin bazı fertleri suçlanıyor.

Evet, herkes ihanetten bahsediyor. Yargılayacak kişi ben değilim. Gerçek olan tek şey, ortada bir sorunun olması.

‘KERKÃœK’ÃœN KAPISINI KYB AÇTI’

- 3 yıl önce Kerkük’ten Irak ordusu kaçarken, bu sefer peÅŸmerge kenti terk etti...

Terk etmekten çok kapıları açtılar. Biliyorsunuz, Kürdistan Yurtseverler BirliÄŸi’ne (KYB) baÄŸlı peÅŸmergelerin bir kısmı kaldı. Tabii ki iki durum arasında fark var. Ordu korkup kaçtı. Fakat ikinci vakada anlaÅŸarak çekildiler. Kapıyı açan da KYB’ye baÄŸlı peÅŸmerge.

‘BARZANÄ°’NÄ°N HATASI ABD’YLE ANLAÅžMA YAPMAMAK’

 

 

- Bu süreçte Barzani’nin en büyük hatası neydi?

Referandum sürecini ABD’yle anlaÅŸma hatta yazılı bir anlaÅŸma yaparak yürütmedi. Åžimdi düşünün, bölgede pek çok güç var; milisler, peÅŸmerge, ordu. Hepsinin Amerikan silahı, zırhlı araçları var. Peki koalisyon güçleri, Amerikalılar, Fransızlar nerede? ABD güya hem Erbil’in hem BaÄŸdat’ın dostu. Düşünün, peÅŸmerge BaÄŸdat’a saldırmaya kalksaydı ABD “Lütfen yapmayın” derdi. Ama ÅŸimdi bunu söylemiyor.

- ABD, Erbil’e “Referandumu ertele” çaÄŸrısına uymadığı için kızmış olabilir mi?

Olabilir ama bazı Amerikalı senatörlerin “Artık yeter, Amerikan ordusu duruma müdahil olmalı” dediÄŸini duydum.

Frederic Tissot

 

‘BÖLGE TÃœRKÄ°YE’NÄ°N KOLONÄ°SÄ° GÄ°BÄ°’

- İlişkiler iyiydi ancak artık eskisi gibi değil...

 

 

ErdoÄŸan neden kızıyor anlamıyorum. Kim bölgedeki en büyük petrol, inÅŸaat ÅŸirketlerinin sahibi? Türkiye. Binlerce Türk ÅŸirketi faaliyet gösteriyor. Bölge Türkiye’nin kolonisi gibi. Mesela Türk Konsolosu, Kürt yetkililere diÄŸer konsolosluklardan daha kolay eriÅŸiyordu. ErdoÄŸan’ın Barzani’yi Türkiye’ye davet ediÅŸini hatırlıyorsunuzdur. Åživan Perver ÅŸarkı söylemiÅŸti.

- Ä°liÅŸkiler bu kadar iyiyken Ankara’yla neden aynı noktada buluÅŸulamadı? Barzani “tarih yazan lider” olma isteÄŸinin mi kurbanı oldu?

Belki. Aklından bunu geçirmiÅŸ olabilir. Biliyorsunuz, tıpkı Barzani gibi bağımsız Kürdistan’ın ilk lideri olmak isteyen biri daha var.

- Kim?

Siz daha iyi biliyorsunuz.

- Öcalan’dan mı bahsediyorsunuz?

Tabii ki o. Biliyorsunuz, Barzani’nin arasının iyi olduÄŸu biri deÄŸil.

- Bu süreç sonrasında PKK-KDP yakınlaşması olur mu?

Hayır. Ama mesela Bafel Talabani’nin PKK’yla iyi iliÅŸkileri var.

‘YOLSUZLUK NEDENÄ°YLE HALKIN BARZANÄ°’YE SAYGISI AZALDI’

- Bölgesel yönetimle ilgili pek çok yolsuzluk iddiası da var. Referandum başarısızlığının yanı sıra bunun da rahatsızlık yarattığı söyleniyor.

 

 

Halk yolsuzluk iddiaları karşısında “Yolsuzluk olabilir ama kamu hizmetleri saÄŸlanıyor” diyebilir. Ama yeterince hizmet verilmiyorsa burada çok büyük sorun çıkıyor. Erbil için de sorun, BaÄŸdat maaÅŸları ödemediÄŸi zaman büyüdü. Halk bazı kesimlerin çok güzel araçlarını, evlerini görmeye baÅŸladı. Çok zengin bazı aileler var, büyük bir kesim de çok fakir. YavaÅŸ yavaÅŸ halkın Barzani’ye saygısı azaldı. Aynı ÅŸey Talabani Ailesi için de geçerli.

 

Tissot, Barzani’den hizmet niÅŸanı alırken, 2013

 

‘BARZANÄ° VE TALABANÄ° DÖNEMÄ° BÄ°TTÄ°’

- Bölgede Barzani ve Talabani döneminin kapanmaya başladığını söyleyebilir miyiz?

Evet bitti. Siyasi olarak bitti ama buna halk karar vermeli. 8 ay sonra seçim yapılacak. Barzani Ailesi bir monarşi değil ki 1. Barzani, 2. Barzani, 3. Barzani olsun.

 

‘ERDOÄžAN Ä°LK BENÄ°M ELÄ°MÄ° SIKTI’

- Peki Türkiye’nin tepkisi?

Barzani’yle çok iyi iliÅŸkiler vardı... Bir anımı anlatayım. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, 2011’de Erbil’e havalimanı açılışı için gitmiÅŸti. Fransa’nın Erbil Konsolosu’ydum. Ä°lk kez bir Türk BaÅŸbakanı Kürdistan’a gidiyordu. Bütün diplomatlar oradaydı, ben de... Tekerlekli sandalye kullanıyorum. Bu nedenle beni protokolde hep ön sıraya koyuyorlar. Bekledik, bekledik... Birden bir hengame yaÅŸandı, Barzani ve ErdoÄŸan içeri girdi. Tabii ki ErdoÄŸan tekerlekli sandalyede bir adamı görünce herkesi pas geçti ve eÄŸilip ilk benim elimi sıktı.

 

- Çok konuÅŸulan bir fotoÄŸrafınız vardı. Siz ve daha pek çok Batılı diplomat, Barzani’nin yanındaydınız. ErdoÄŸan, tepki gösterdi, “Herhalde bu isimlerden güç alıyor” dedi. Barzani’yi yanlış yönlendirdiÄŸiniz eleÅŸtirisi de yapıldı...

Evet, yanlış yönlendirdik. Haklılar. Referandum sonrasında Kürt halkı için ortaya çıkan sonuca bakın! Yapılan analizler, verilen akıllar yanlıştı. Benim için bu bir onur deÄŸil artık, utanç. FotoÄŸrafa gelince... Referandumun ertesinde çekildi. Selahaddin’de öğle yemeÄŸi için buluÅŸmuÅŸtuk.

Mesud Barzani, Kürt yetkililer ve bir grup Batılı diplomat, referandumun ertesi günü yemekte. Barzani’nin hemen solundaki, Tissot. Onun solundaki, eski Fransa DışiÅŸleri Bakanı Bernard Kouchner. Barzani’nin sağındaki ise Fransız sosyolog Bernard Henri Levy.

 

‘BARZANÄ° ELMADAN Ä°KRAM ETMEDÄ°, KENDÄ°SÄ° YEDÄ°’

- Hepiniz bir masa etrafındaydınız ve Barzani bir elma kesiyordu. Fotoğrafı herkes farklı yorumladı.

Evet, Barzani “Son AkÅŸam YemeÄŸi” tablosundaki Ä°sa gibiydi. Çok komikti. Yemek sonrası bize meyve ikram ettiler. O sırada konuklardan bazıları Barzani’yle konuÅŸmak için yanına gitti. Sonra içlerinden biri fotoÄŸraf çekmek istedi, herkes kareye girmek için oraya gitti.

- Barzani, elmadan ikram etti mi?

Hayır hepsini kendisi yedi (Gülüyor). Barzani’yi iyi tanırım. Karşılıklı saygı duyarız.

- Åžimdi olsanız Barzani’ye ne önerirdiniz? Referandumu ertelemeyi mi?

Belki. Emperyalistler çoÄŸu zaman size “Hayır, bekle. Yarın yapsan daha iyi olur sevgili çocuÄŸum, daha çok küçüksün” derler. Benim önerim ÅŸuydu: “Hayır, bu yanlış”. Ve sonuçlara bakılırsa önerim yanlıştı. Ama yine de tamamen yanlış diyemem. Çünkü Irak’ın, Suriye’nin geleceÄŸinde huzur göremiyorum. Uluslararası toplum ne zaman masaya oturup barışı getirmeye karar verecek? Bu olduÄŸu zaman Kürtler de masada yerini almalı.

- Barzani referandum sonuçlarını dondurmayı önerdi ancak BaÄŸdat “Ä°ptal et” dedi. Erbil ne yapmalı?

Ä°badi’yle müzakere etmeli. Barzani’nin sonuçları iptal etme gibi bir gücü yok. Sandıklara atılan oyları geri mi toplayacak? BirleÅŸmiÅŸ Milletler özel bir temsilci atamalı mesela.

‘YENÄ° BAÅžKANLIK SEÇİMÄ° YAPILMALI’

- Barzani’nin görevi devretme kararına ne diyorsunuz?

Cesur bir karar. DiÄŸer Kürt parti liderleri de aynı ÅŸeyi yapmalı. Erbil, BaÄŸdat’la pazarlığı sürdürmeli.

- Yerine yeğeni ya da oğlunun geçeceği konuşuluyor.

Bu doÄŸru olmaz. BaÅŸkanlık seçimi yapılmalı. BaÅŸkan Yardımcısı Kosret Resul var, KYB’li ancak Talabani Ailesi’nden deÄŸil. Bence seçime kadar yönetim onda olmalı.

 

Tissot, Başbakan Neçirvan Barzani ve dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Kouchner, konsolosluğun açılışında, 2008.