İlber Ortaylı: Katalonya referandumu Avrupa'yı dehşete düşürdü

Geçtiğimiz hafta İspanya'nın Katalonya Özerk bölgesinde gerçekleştirilen bağımsızlık referandumunun ardından tartışmalar sürüyor. Katalonların bağımsızlık istemesi ve İspanyol güvenlik güçlerinin referanduma engel olmak için kuvvet uygulaması, referanduma dair en çok tartışılan konuların başında geliyor.

Tarihçi Ä°lber Ortaylı da, Katalonya'daki bağımsızlık referandumuna dair deÄŸerlendirmelerde bulundu. Avrupa'nın daha önce Ä°skoçya'nın bağımsızlık referandumundan Ã¶dlerinin koptuÄŸunu söyleyen Ortaylı, Katalonya'nın bağımsızlık referandumunun Avrupa'yı dehÅŸete düşürdüğünü söyledi.

İşte İlber Ortaylı'nın Katalonya ile ilgili kaleme aldığı yazısı:

Adriyatik kıyısında Hırvatistan'a baÄŸlı Dubrovnik, bir zamanlar Osmanlı himayesinde, daha doÄŸrusu Osmanlı'nın haraçgüzarı olan tüccar bir ÅŸehirdir. O zamanlar küçük Venedik veya Dobrovenedik diye de bilinirdi. Büyük Venedik ile ikisinin bugünkü ortak tepkisi, ÅŸehri kirleten milyonlarca turist ve limanı dolduran gökdelen kılıklı yolcu gemilerini protesto etmek... Hiç de haksız deÄŸiller.

Turist istemeyen bir pırlanta şehir daha var. Bu şehrin her bir sokağındaki her bir binaya tıpkı öbür ikisinde olduğu gibi, bakmaya ve gezmeye doyulmuyor. Mutfakları hoşlukta diğerlerini zaten geçiyor. Avrupa müziğinin ve geleneksel dansinglerin son yıldızı, Katalunya'nın başkenti Barcelona'dan bahsediyorum. İki milyona yaklaşan şehir nüfusu, 35 milyon yıllık turistten yaka silkmiş. Bu turistlerin büyük bölümü otel bile kullanmıyor. Otel kullanmamaya itiraz edilemezdi ama tuvalet ve çöp kullanma konusunda hiç titiz olmadıkları açık.

POLİS GÖRÜNTÜLERİ AVRUPA STANDARTLARINA GÖRE SERT

Katalunya, İspanya'nın yüzde 33'üne varan zirai geliri, yüzde 37'sine varan endüstrisi ve kendi bölgesel gelirinin yüzde 60'ını teşkil eden hizmet sektörüyle yıldızı. Bu arada onlar da çok eski tüccardır. Lisan ve dünya bilgileri açısından da İspanyollardan zengindirler. Mısır'da Memlukların verdiği kapitülasyonları 1517'de Katalan konsolos, Yavuz Selim Han'ın önüne getirmiş, o da tasdik etmiştir.

Katalanlar bağımsızlık istemeye karar verdi, fazla kazanan kimse başkasıyla paylaşmak istemez. Mesela petrolü olan bölge, öbür aç bölgelere para yedirmek istemez. Katalunya gibi, endüstrisi, turizmi, ticareti sayesinde bol kazanan da öbür taraflardaki yatırımlara ve hizmetlere kesesinden para ayrılmasına tahammül edemiyor.

"REFERANDUMA DAYANINCA ÇINGAR KOPTU"

İnsanoğlu eşitlik ve sosyalizmin edebiyatını sever. Önce Katalan dilinin serbestisi tartışıldı, İspanya demokrasiye geçince bu iş serbest kaldı, hatta bugünkü kralın veliahtken Katalancayı iyi öğrendiğini anlatırlar. Derken iş mali kaynakların kontrolüne bindi. İspanyol federalizmi bazı vergilemelerde ve kontrolde buna imkân veriyor. Nihayet sonu referanduma dayanınca çıngar koptu.

Halihazırdaki hükümet partisi (Halk Partisi) ve bu hükümetin başı Mariano Rajoy'un çok etkili politikacılar olmadığı görülüyor. İspanyol muhafazakârlar bayılarak girdikleri camianın yani AB'nin ne olduğunun farkında değiller gibi. İspanya'nın Franco'dan sonra girdiği havanın ne olduğunun da farkında değiller. TV'de bize pek sert görünmeyen polis Batı Avrupa standartları içinde çok fazla sert. Ölen yok ama yaralı sayısı bu gibi gösteriler için çok fazla.

Nüfusun ancak yüzde 43'ünün katılabildiÄŸi referandumda oylar nihayet sayılabildi ve bütünü de kapsayacak ÅŸekilde bağımsızlığa “Evet” dendiÄŸi anlaşılıyor ama Ä°spanya'nın kendinden ayrılan bir Katalunya'ya hiç tahammülü yok. Bütün partiler bir arada referandumu tanımıyorlar. Hatta solcular dahi, “Bağımsızlık eÄŸilimine karşıyız ama böyle polisi ÅŸiddeti ve demokratik gösterilerin ihlalini kabul edemeyiz” dediler. Avrupa BirliÄŸi de sessiz ve referandumu tasvip etmez vaziyette. Bu gibi olayları “Ä°tiÅŸmeyin, kardeÅŸ kardeÅŸ tatlınızı yeyin” havasıyla karşılamak istiyor.

AB AYRILMA FURYASINA KARÅžI

Gerçekte Avrupa BirliÄŸi bu tip bölünmeleri dehÅŸetle karşılıyor. Brexit'ten önceki Ä°skoç referandumundan ödleri koptuydu. Belçika'daki muhtemel bölünmeyi de -Flamanlar bunu çok istiyor- dehÅŸetle karşıladılar. 1970'lerden beri Avrupa BirliÄŸi'nin yoÄŸunlukla önlemeye muvaffak olduÄŸu Belçika'nın parçalanması eÄŸilimidir. Kaldı ki Avrupa BirliÄŸi'nin hiç istemediÄŸi Kuzey Ä°talya'daki ‘Lega Nord' gibi hareketler ve ÅŸimdilerde yine romantik biçimde uyanıyor görünen Venedik ayrılıkçılığı bu gibi bölünmelerle tekrar ortaya çıkabilir.

“Bölünmek dünyanın diÄŸer tarafındaki ‘az geliÅŸmiÅŸ' ülkeler içindir. Uygar Avrupalı toplumlar bir masanın etrafında oturmayı bilir” diyorlar. Sözü çok ediliyor ama gündeme getirilmesi baÅŸarıyla önleniyor. Hırvatistan'ın Adriyatik kıyıları da Avrupa BirliÄŸi olmasa çoktan ayrılma taraftarıydı. Ãœstelik dili aynı. Zengin Avrupa'nın ayrılma çabaları da öbür taraftan farklı. Dünyanın eski kültür merkezi olan Suriye'nin ÅŸu haline bakınız. Bu gibi manzaraları herhalde Avrupa bir asırdır defterinden silmiÅŸ gibi.

BARCELONA'YA ASLAN TÜRKLER YERLEŞİYOR!

Son dört ayın bilgilerine göre satılan emlakın yüzde 12'sini bizim aslan Türkler almışlar. Ortalama metrekaresi 4-5 bin Euro olan binalara yetişecek kadar zenginiz. Bunu şunun için söylüyorum: Katalunya'yı daha emin görenler demek ki her yerde var. Milli geliri 30 bin dolar civarında olan bir halkın bu gibi yatırımlara pek ihtiyacı yok ama doğrusu Barcelona Avrupa'nın hakkıyla en güzel şehirlerinden biri. Kırsal bölge de daha temiz ve korunaklı.

MÄ°STÄ°K MÃœNEVVER GAUDÄ°'NÄ°N TOPRAKLARINDA

Kibar bir halktır Katalanlar. Altmışın üstündeki çiftlerin tango ve komparsita yapmak için müzikhollerin önünde kuyrukta beklediÄŸini görürsünüz. Turistten bıkmalarına raÄŸmen bezginliklerini karşılarına gelen turiste çemkirerek göstermiyorlar. Katalunya, Picasso'nun ve Dali'nin ülkesi. Gaudi gibi bir mimar ve mistik münevver bu ülkeyi belki de en iyi temsil edecek portre. Liseler ve üniversite halen en iyi eÄŸitimi veriyor. Ä°klim hoÅŸ.

İŞİN BAŞKA YÖNÜ DE VAR

Katalanlar, 17'nci asırdan beri Ä°spanya yani Kastilya tahtıyla hep mücadelede. İç Harp'te Franco kuvvetlerinden fena darbe yediler ve demokrasi gelene kadar pek hoÅŸ yaÅŸamadıkları da bilinir. Galiba hayatlarındaki en tatsız görünüm de “Ben Katalanım ama önce Ä°spanyolum” diyenlerdi. Bu tip seçim yapanlar artık birdenbire azalmış. Katalunya, “Ä°spanya'yı beslemem” diyor. KuÅŸkusuz bunu çok tasvip edemezsiniz. Yalnız iÅŸin bir baÅŸka tarafı var. Bu zengin bölgenin zengin otomobil sanayini ve hizmet sektörünü besleyenler Ä°spanya'nın baÅŸka tarafından gelen proletarya. Haliyle sadece yedi milyon kiÅŸinin bildiÄŸi Katalancayı deÄŸil kendi dillerini de konuÅŸuyorlar ve çocuklarına da onu öğretmek istiyorlar. Özerk idare “Bizde Katalunya içinde Ä°spanyolca okul olmaz, özel okul bulup gönderin” diyor. Hangi işçi özel okul parası bulur. Ãœstelik bunu yapan Katalanlar baÅŸka memleketlerde özgün dillerin kullanılması ve okutulması konusundaki kampanyaların başını çekiyorlar.