Erdoğan-Trump zirvesinde hangi konular görüşülecek?

Türk-Amerikan iliÅŸkilerinde adeta bir 'sonbahar' yaÅŸanırken CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın New York'ta ABD BaÅŸkanı Donald Trump ile yapacağı görüşmede, ABD’nin PKK/YPG’ye doÄŸrudan silah desteÄŸi, FETÖ elebaşı Fetullah Gülen’in iade süreci, yeni iddianameyle 'siyasi bir Halkbank davasına' dönüşen Rıza Sarraf dosyası ve S-400 füze savunma sistemi gibi konu baÅŸlıklarının masada olması bekleniyor.

Son yıllarda Türkiye ile ABD arasındaki 'çıkar farklılaÅŸması' tavan yaptığından, BM Genel Kurulu toplantıları nedeniyle 21 Eylül’de New York'ta görüşecek iki liderin ajandası bir hayli dolu olacak.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Trump arasındaki görüşmede öncelikli olarak, Türkiye için doğrudan ulusal güvenlik sorunu haline gelen ABD'nin PKK/YPG'ye silah desteğinin konuşulacağını öngörmek mümkün.

Güven bunalımı derinleşti

20 Ocak’ta göreve gelen ve önemli beklentiler oluÅŸturan Trump'ın 9 Mayıs’ta attığı imzayla PKK/YPG’ye artık doÄŸrudan silah verilmesinin önünü açması, Obama döneminde açılan makasın daha da büyümesine ve güven bunalımının derinleÅŸmesine neden oldu.

Ancak bu karara imza atan Trump'ın, Washington'da hakimiyet kuramayan, başta Rusya soruşturması olmak üzere içeride ciddi sorunlarla uğraşan ve Cumhuriyetçi Parti de dahil Kongre ile sağlıklı bir denge oluşturamayan bir başkan olduğunu vurgulamak lazım. 9 aylık görev süresi boyunca en yakınındaki birçok ismi kaybeden ya da kovan Trump, Beyaz Saray içinde de halen istikrarlı bir çizgi yakalayabilmiş değil.

Bu geliÅŸmelere ilaveten, dış politika yapım sürecini büyük ölçüde Pentagon ve Savunma Bakanı James Mattis’e devreden Trump, PKK/YPG’ye silah verilmesi gibi askeri kararları da Pentagon ile ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı'na (CENTCOM) bırakmış durumda.

ABD’nin Suriye’de PKK/YPG unsurlarıyla çalışma kararının, Obama döneminde temelleri atılıp uygulanmaya baÅŸlayan ve Trump döneminde de devam eden bir miras olduÄŸunu vurgulamak lazım.
Trump’ın özellikle askeri konulardaki karar alma süreçlerini orduya devretmiÅŸ olması ve Pentagon’un da PKK/YPG ile çalışmaya istekliliÄŸi, kısa vadede bu sorunun çözümü hususunda büyük beklentilere girmenin doÄŸru olmayacağını gösteriyor. Dolayısıyla CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ile Trump arasındaki görüşmeden bu konuda somut bir sonuç beklemek çok gerçekçi olmayabilir.

Elebaşı Gülen'in iade süreci

Gülen'in iade süreciyle ilgili iki ülke arasındaki ayrışmanın Türk-Amerikan iliÅŸkilerini ne denli zora soktuÄŸunu Amerikalıların yeterince anladığını söylemek mümkün deÄŸil. Zira FETÖ’nün 15 Temmuz darbe giriÅŸimiyle ilgili üzerindeki şüpheleri halen tam olarak gideremeyen Amerikan yönetimi, Gülen’in iade sürecindeki tutuk tavrının Türk toplumunda ve Ankara'da meydana getirdiÄŸi derin hayal kırıklığını okuyamıyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın görüşmede, Türkiye'nin bu konudaki kararlılığını bir kez daha dile getireceğine dair kuşku yok; ancak şu anda ne ABD Adalet Bakanlığı'nda ne de Beyaz Saray'da Gülen'in iade sürecinin ciddi bir öncelikle ele alındığı söylenebilir.

ABD tarafının "konu yakından takip ediliyor" tarzı açıklamaları bir yana, şimdiye kadar ABD Adalet Bakanlığı nezdindeki idari sürecin hızlandığını gösteren somut bir emarenin olmaması, kuşkusuz New York'ta görüşülecek ana konulardan biri olacaktır.
Buna ilaveten, ABD Adalet Bakanı Jeff Sessions'ın Trump ile yaşadığı sürtüşmenin halen örtülü olarak devam etmesinin ve Rusya soruşturmasının bakanlığın ana gündem maddesi olmasının da Gülen'le ilgili sürecin belli ölçüde göz ardı edilmesine neden olduğu söylenebilir.

Sarraf dosyası kabarıyor

Türk-Amerikan iliÅŸkilerinin yeni sorun alanlarından biri de son iddianame ile 'merkezine Halkbank’ın konulduÄŸu siyasi bir dosyaya' dönüşen Rıza Sarraf davası. Türkiye’nin Tahran'la o dönemki ticaretini tek taraflı olarak “Ä°ran yaptırımlarını delme” olarak kodlayan ABD yargı makamlarının süreci okuma biçimi, 17-25 Aralık’ta FETÖ’cü savcıların hazırladığı iddianamenin yaklaşımıyla önemli ölçüde örtüşüyor.

Ankara bu konudaki rahatsızlığını ciddi şekilde dile getirirken, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ'ın "Bu davayı görecek mahkemenin başkanı Richard Berman, 2014 yılında Fetullahçı Terör Örgütü'nün 17/25 süreçlerindeki propagandalarına ve politikalarına destek vermek maksadıyla Türkiye'de düzenlenen uluslararası bir kongreye moderatör olarak katıldı. Orada Zaman gazetesine, örgütün yayın organına röportaj verdi ve FETÖ'nün argümanlarını kullanarak açıklamalar yaptı" şeklindeki sözleri Türkiye'nin konuya bakışını net bir şekilde özetliyor: İhsas-ı rey yapmış bir hakimin başkanlık edeceği mahkemenin göreceği bir dava hukuki olamaz.

Dolayısıyla, FETÖ elebaşı Gülen’in iade süreciyle ilgili somut bir adım atmayan ABD’nin, Sarraf davasını merkezinde Halkbank’ın olduÄŸu siyasi bir sürece tahvil etmesi de New York’taki görüşmenin ana konularından biri olacak. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’ın son mülakatında “New York’taki görüşmede bu konuyu da gündeme getireceÄŸiz” açıklamasını yapması, Ankara’daki rahatsızlığın boyutunu gösteriyor.

S-400 füze savunma sistemi

CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan-Trump görüşmesinde ABD tarafından gündeme getirilecek en önemli baÅŸlığın ise S-400 füze savunma sistemi olması bekleniyor. Pentagon ve ABD DışiÅŸleri Bakanlığı, başından itibaren Türkiye'nin Rusya'dan S-400 füzeleri almasına karşı çıkıyor. Türkiye açısından ise bu süreç, Ankara’nın kendi ulusal çıkarları söz konusu olduÄŸunda ABD'den bağımsız politikalar geliÅŸtirebileceÄŸinin en somut örneklerinden biri olarak görülüyor.

Pentagon’daki endiÅŸeler Mattis üzerinden Trump’a ve oradan da CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan’a ulaÅŸacaktır. Ancak bugüne kadar PKK/YPG’ye silah desteÄŸi konusunda hep “DEAÅž’la mücadele” bahanesini kullanan Amerikan yönetimi, S-400’ler konusunda da Ankara’nın “ulusal tehdit öncelikleri deÄŸerlendirmesini” dinlemek zorunda kalacak.

Tüm bu zor maddeler yan yana konulduÄŸu zaman, CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ile Trump arasındaki görüşmeden hızlı somut sonuçlar beklemek doÄŸru olmayabilir. Ancak olumlu ve yapıcı geçecek bir ErdoÄŸan-Trump görüşmesi, iyileÅŸme ve yenilenme sürecine kapı aralayabilir.