Kündekârinin son ustasının sessiz vedası

Mescid-i Aksa’dan Kocatepe’ye, Hacıveyiszade’den Tokyo’ya pek çok caminin minberini yapan kündekâri (ince aÄŸaç iÅŸleme) sanatının büyük ustası Mevlüt Çiller, mide kanseri nedeniyle yaÅŸamını yitirdi. Konyalı Çiller’in cenazesi Külahcı Camii’nde pazar günü kılınan ikindi namazını müteakip Hacı Fettah Mezarlığı’na defnedildi. Türkiye’nin en ünlü kündekâri ustalarından Mevlüt Çiller’in son devrin en büyük eserlerinden Ankara Kocatepe Camii’nin kapı kanatları gibi pek çok eserde imzası bulunuyor.

Çiller, gençlik dönemlerinde kündekâri tarzında yapılmış eski bir kapıyı incelemesiyle bu iÅŸe adım atmış, mesleÄŸin kendisiyle özdeÅŸleÅŸtiÄŸini, yaÅŸamının bir parçası olduÄŸunu söylemiÅŸti. 1982 yılında ilk kündekâri kapıyı yapan Çiller, Ankara Kocatepe Camii, Japonya Tokyo Camii, Almanya Berlin Åžehitlik Camii’nin kapılarına imza attı. Hatta 2016’da ABD’de açılan Maryland Külliyesi’nin de kündekâri kapılarını Çiller yapmıştı.

ABD’de 2016 yılında açılan Maryland Külliyesi’nin kapılarını da Mevlüt Çiller yapmıştı.

Çiller, “Minberini yapmak benim için bir rüyaydı” diye tanımladığı Mescid-i Aksa’nın minberine de imza atmıştı. Ãœrdün Al-Balqa Ãœniversitesi’nce yürütülen projede, minberin yapımında Mevlüt Çiller tercih edilmiÅŸti. Usta isim, üniversitede oluÅŸturulan atölyenin marangoz makinelerinin seçiminden baÅŸlayarak, kullanılan kordon çakılarının Türkiye’de yaptırılıp götürülmesi, kündekâri çıtalarının kesilmesi için kendi yaptığı makinenin Ãœrdün’e nakledilmesi, kullanılacak ceviz kerestenin seçimi için GüneydoÄŸu Anadolu illerinde bahçe bahçe gezerek kesilmemiÅŸ ceviz aÄŸaçlarının seçilmesi iÅŸlerinde bizzat çalışmıştı. Çiller ayrıca ceviz aÄŸaçlarının Konya’da kesilmesi, ceviz aÄŸaçlarının kurutulmasının organizesi, kerestenin Ãœrdün’e ihracatı, minber projesinin incelenerek uygulamanın mimarlar ile tartışılması, projenin uygulaması aÅŸamasında parçaların numaralandırılması ve uygulamanın yönlendirilmesini de yapmıştı.

AHŞAP PARÇALARI YAPIŞTIRILMIYOR

Kündekâri, dekoratif amaçlı bir doğramacılık tekniğine verilen isim. Kündekâriyle sekizgen, beşgen, yıldız gibi geometrik şekillerde kesilmiş küçük ahşap parçalarının çivi ve tutkal yardımı olmaksızın yalnızca birbirlerine geçirilmeleriyle düz yüzeyler elde etmek amaçlanıyor. Böylece nem ve ısı değişikliği sebebiyle yekpare ağaç levhalarda görülen eğrilme ve çarpılmalar önleniyor.

Hilmi Åženalp

Tercih edilen aÄŸaç türleri ceviz, meÅŸe, ÅŸimÅŸir, armut, abanoz ve gül. TekniÄŸin temeli küçük aÄŸaç parçalarının damarları, dolayısıyla eÄŸrilme yönleri birbirine zıt gelecek ÅŸekilde yivler ve girinti çıkıntılarla birleÅŸtirilmesi esasına dayanıyor. Bu sanat daha çok kapı, pencere ve dolap kanatlarıyla minber ve kürsülerde kullanılıyor. Siirt Ulu Camii, Konya Alaeddin Camii, Manisa Ulu Camii minberleri Anadolu Selçuklu ve Beylikler dönemlerinden; Bursa Ulu Camii minberi Osmanlı’dan günümüze ulaÅŸmış önemli kündekâri örneklerinden.

O BİR ZANAATKÂR DEĞİL SANATKÂRDI

Hilmi Åženalp (Mimar): “Kendisiyle 25 yıl çalıştım. Söyleyecek çok ÅŸey var aslında... Ä°lk mektep üçüncü sınıftan terk bir insan ama bir sanatı, kündekâriyi 300 yıl sonra yeniden kendi merakı ve gayretiyle canlandırdı. Bu sanata sevdalı. Önce Konya’daki Selçuklu kapılarını tetkik ediyor. Bu iÅŸi deneye deneye sanata vakıf olmuÅŸ bir insan. Bence büyük bir sanatkâr. Zanaatkâr deÄŸil! Üç tane pop ÅŸarkısı yapan sanatçı geçiniyor fakat kadim unutulmuÅŸ bir geleneÄŸi 300 yıl sonra ihya eden bir kiÅŸiden basında tek bir kelime bile bahsedilmiyor. Çok üzücü. Mevlüt Çiller 1958 yılından beri bu iÅŸle hemhal olmuÅŸ bir zat. Bu iÅŸ sıradan bir ahÅŸap iÅŸi deÄŸil! En baÅŸta marangozluk vardır, sırasıyla mobilyacı, serkalem, senetkâr, en son da kündekâr gelir. Eski usülde, hiyerarÅŸide mimar namzeti olduktan sonra da mimar olur. Çiller kendi gayretiyle bu mevkiye gelmiÅŸ, iÅŸi çözmüş. Ä°lk defa bu usülle Konya’da bir caminin kapılarının ardından Kocatepe Camii’nin kapılarını yaptı. Ä°lk ciddi eseri de budur.”