Rabia katliamının 4'üncü yılı

Kanlı müdahale, Mısır güvenlik güçlerinin 14 Ağustos 2013 günü sabah erken saatlerde zırhlı araç ve buldozerlerle Rabia Meydanı'na girerek 48 gündür eylemlerini barışçıl şekilde sürdüren darbe karşıtlarına müdahale etmesiyle başlamıştı. Gerçek mermi ve göz yaşartıcı gaz kullanılan müdahalede keskin nişancılar, sabah namazını kılan göstericilerin üzerine ateş açtı, çok sayıda kişi hayatını kaybetti.

Aynı saatlerde Nil Nehri'nin batısında Kahire Üniversitesi'nin yakınlarındaki Nahda Meydanı'na da müdahale yapıldı. Burada daha az göstericinin bulunmasıyla meydan kısa sürede kanlı bir şekilde dağıtıldı.

Mısır İnsan Hakları Konseyi, 6 Mart 2014'te yaptığı açıklamada, Rabia ve Nahda meydanlarının boşaltılması sırasında 632 kişinin hayatını kaybettiğini, bunların 8'inin polis olduğunu bildirdi.

Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) ise ülke genelindeki müdahalelerde ölü sayısının 2 bin 600, yaralı sayısının 7 bin olduğunu açıkladı.

Rabia Meydanı'ndaki kanlı müdahalede İhvan'ın siyasi kanadı Hürriyet ve Adalet Partisi (HAP) Genel Sekreteri Dr. Muhammed el-Biltaci'nin 17 yaşındaki kızı Esma el-Biltaci de keskin nişancılar tarafından vurulanlar arasındaydı.

BÄ°R OTURUMDA 528 Ä°DAM

Her iki meydandaki eylemlerin de kanlı bir şekilde bastırılmasının ardından Mısır askeri yönetiminin ilk uygulamalarından biri, İhvan'ın mal varlıklarına el koymak oldu. Yargıç İzzet Hamis başkanlığında 23 Eylül 2013'te kurulan komisyon, İhvan'a ait özel okullar, hastaneler, ticari şirketler ve döviz büroları gibi bütün kuruluşlara el koydu.

Darbeyle göreve gelen askeri yönetimin bir diğer icraatı ise Aralık 2013'te İhvan'ı terör örgütü ilan etmek oldu. İhvan üyeleri tarafından yapılan gösteri, eylem ve faaliyetlerinin tamamı terör kapsamına alındı.

Bu dönemde en çok dikkati çeken uygulamalardan biri de kısa süreli bir yargılama sürecinin ardından yüzlerce sanığın tek oturumda idam cezasına çarptırılması oldu. Minya Ceza Mahkemesi'nin Mart 2014'te bir kalemde "528 sanık hakkında idam kararı" vermesi bunun en önemli örneği olarak tarihe geçti.

Resmi olmayan verilere göre, Mısır'da mahkemeler 3 Temmuz 2013’ten bu yana yaklaşık bin 800 idam kararı verdi.

Ä°ngiltere'de bulunan Arap Ä°nsan Hakları Örgütü tarafından Mayıs 2016’da yayımlanan raporda, "Mısır'da mahkemelerin son dört yılda toplam bin 794 sanık hakkında idam kararı verdiÄŸi" kaydedildi. Mısır Müftüsü Åževki Allam, bin 794 idam kararından 728’sini onayladı. Ancak Temyiz Mahkemesi idam kararlarının çoÄŸunu bozarken hakkında idam cezası verilen kiÅŸilerin sayısı 300'e düştü. Bu kiÅŸilerin kararlara itiraz ve temyiz süreci ise devam ediyor. Ä°dam cezasına çarptırılan 20 kiÅŸinin ise yargı yolu kapandı.

Bu zamana kadar 8 idam kararı infaz edildi. Kamuoyunda "Arap-Çerkes davası" olarak bilinen yargılama sonucunda 6 sanık idam cezasına çarptırılmıştı. Polis kontrol noktasına saldırmak ve polisleri öldürmekten suçlu bulunan Selefi cemaatlerden birine tabi olan 6 genç Mayıs 2015'te idam edildi.

Bu süreçte İhvan'dan da bir kişi idam edildi. Mart 2015'te idam edilen veteriner Mahmud Ramazan, eylemcileri çatıdan atma suçlamasıyla yargıç karşısına çıkarılmış ve ölüm cezasına mahkum edilmişti.

Öte yandan Mısır makamları darbeyle görevinden uzaklaştırılan Cumhurbaşkanı Mursi ve İhvan Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedii ve ünlü milli futbolcu Muhammed Ebu Trika da dahil iki bin 500 kişiyi 3 yıl süreyle terör listesine aldı. Karar resmi gazetede yayımlandı.

6 NİSAN HAREKETİ'NİN İÇİNDE OLDUĞU TUTUKLAMA VE TASFİYE SÜRECİ

Rabia Meydanı’nın boÅŸaltılmasının ardından güvenlik güçleri Ä°hvan yönetici ve üyelerini çok kısa sürede gözaltına aldı. Tutuklamalar gece yarısından sonra veya sabahın erken saatlerinde baskın ÅŸeklinde gerçekleÅŸtirildi.

Evlerin arandığı baskınlar esnasında tasfiyelerin de yapıldığı görüldü. Bu baÄŸlamda Temmuz 2015’te 6 Ekim semtindeki bir dairede aralarında eski milletvekili Nasır el- Hafi'nin de bulunduÄŸu 9 Ä°hvan üyesi öldürüldü. Polis, öldürülenlerin silahlı olduÄŸunu, direndiklerini iddia ederek, dairede ele geçirilen silahlara savcılığın el koyduÄŸunu duyurdu.

Darbe sürecinin mihenk taşı olarak bilinen 30 Haziran sürecine destek veren ve Tahrir Meydanı’ndaki Mursi karşıtı eylemlere katılan liberal 6 Nisan Hareketi de darbe yönetiminin baskılarına maruz kalarak kapatıldı. Hareketin lideri Ahmed Mahir ve yardımcısı Muhammed Adil "gösteri kanununa" muhalefet etmekten gözaltına alınarak yargılandılar ve üçer yıl hapse mahkum edildiler.

Liberal muhalif lider Devrimin Yarını Partisi'nin kurucusu Eymen Nur ise Mısır dışına çıkmak zorunda kaldı. SaÄŸlık durumu gerekçesiyle önce Lübnan’a giden Nur, suikast giriÅŸimi iddialarının ardından Lübnan’dan ayrılarak Türkiye’ye yerleÅŸti.

Başlangıçta darbe sürecine en fazla destek verenler arasında yer alan eski Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed el-Baradey daha sonra yaşanan olaylar nedeniyle Mısır dışına çıktı. Mısırlılar, "Darbe kendi çocuklarını yedi" deyimini kullanmaya başladı.

3 YAŞINDAKİ ÇOCUĞA MÜEBBET HAPİS VE 9 YENİ HAPİSHANE

Rabia ve Nahda meydanlarının boşaltılmasının ardından başlayan tutuklamalar nedeniyle ülkedeki hapishaneler yetersiz kaldı. Bu nedenle Mısır yönetimi son dört yılda 9 hapishane daha inşa etti.

Tutuklu sayılarındaki artış ve yargılamada yaşanan skandallar insan hakları ve özgürlükleri bakımından ülkenin notunu iyice düşürdü.

Batı Kahire Askeri Mahkemesi’nin 3 yaşındaki Mansur Karni adındaki çocuÄŸu, cinayet suçundan müebbet hapse mahkum etmesi tepkiye neden oldu. Karni, 4 kiÅŸiyi öldürmek ve 8 kiÅŸinin ölümüne sebep vermekten yargılanan ve müebbet hapis cezasına çarptırılan 115 kiÅŸi arasında yer alıyordu.

Mısır resmi makamları darbe sonrası gerçekleştirilen gözaltı ve tutuklamaların sayısı hakkında açıklama yapmadı, İhvan ise hapishanelerde 40 bin civarında tutuklu bulunduğunu öne sürdü.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ VE MEDYA

Darbe sürecinde resmi ve özel bütün medya kuruluşları kontrol altına alındı. Sadece yönetim yanlısı görüş ifade eden uzmanlar televizyon ekranına çıkarıldı. Daha önce tanınmayan yeni yüzler, uzman olarak kamuoyuna sunuldu.

Televizyon kanallarında en fazla seyredilen tartışma programlarının sunucuları görevlerine ya ara verdi ya da müzik ve eğlence gibi farklı alanlarda programlar yapmaya başladı. Amr Lisi, Mona eş-Şazli, Mahmud Saad ve Yusri Fuda, bu isimler arasında en dikkat çekenler oldu.

YABANCILARA YÖNELİK TUTUKLAMA VE YARGILAMALAR

Ülkede yaşananlardan Türklerin de içinde bulunduğu yabancılar da payını aldı. İngilizce yayın yapan El-Cezire televizyonunun ikisi yabancı üç çalışanı gözaltına alındı ve yargılandı.

25 Ocak Devrimi’nin 5’inci yıl dönümünde ortadan kaybolan Ä°talyan öğrenci Giulio Regeni’nin ölü bulunması ve iÅŸkence iddiaları Mısır yönetimini uluslararası arenada zor durumda bıraktı.

Bu süreçte Mısır’ın farklı bölgelerde çeÅŸitli nedenlerden dolayı gözaltına alınan ve yargılanan 3 Türk vatandaşından ikisi Türkiye’ye döndü. DiÄŸer Türk vatandaşı ise 3 sene süren hapis hayatının ardından özgürlüğüne kavuÅŸarak Türkiye'ye döndü.

RABİA MEYDANI'NIN BOŞALTILMASINA GİDEN SÜREÇ

Mısır’da darbeye giden yolun kapısını 30 Haziran eylemleri araladı. Yüz binlerce insan medyanın teÅŸviki sonucu 30 Haziran 2013 'te Tahrir Meydanı’nda toplandı. Bunu fırsat bilen Yüksek Askeri Konsey, yönetime 3 gün süre verdi. Ardından 3 Temmuz’da ordu, yönetime el koyduÄŸunu ilan etti.

Darbenin ilanından hemen sonra Mursi’nin CumhurbaÅŸkanlığı Muhafız alayında tutulduÄŸu iddia edilmiÅŸ ve eylemciler, Rabia’dan Mursi’nin tutulduÄŸu bölgeye giderek orada eylem yapmıştı. Mısır ordusunun 8 Temmuz sabahı buradaki eylemcilerin üzerine ateÅŸ aması sonucu 61 kiÅŸi ölmüş, 435 kiÅŸi yaralanmıştı.

Mısır medyası bu silahlı müdahaleye destek verdi ve adeta askerlerin eylemcilere ateÅŸ etmesini alkışladı. Medya ve kamuoyu desteÄŸini alan askeri yönetim, Rabia Meydanı’nın güney tarafından 27 Temmuz sabahı meydanı boÅŸaltmak için müdahaleye baÅŸladı.

Uzun namlulu silahların kullanıldığı bu müdahale, ramazan ayının 18. günü sahur vaktinde yapıldı. Olayda 100’e yakın kiÅŸi ateÅŸli silahlarla vurularak öldürüldü. Söz konusu iki silahlı müdahale 14 AÄŸustos’taki katliamın provası olarak kabul edilmiÅŸti.