“Devrin çehresini, makyajsız olarak dergiler de bulursunuz.” Cemil Meriç

 

Ferhat KORKMAZ - Naman BAKAÇ

 

15 Temmuz Darbesi ve Edebiyat Dergileri

15 Temmuz 2016 tarihinde devlet içinde kümelenen derin yapı FETÖ tarafından gerçekleÅŸtirilen darbe giriÅŸimi, halkın direniÅŸiyle yenilgiye uÄŸratılmış ve Türkiye’nin demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçmiÅŸtir. Darbe karşıtlığında baÅŸat unsur halkın tutumu olmakla beraber, ordu içinde darbeye karşı duran anti-Amerikancı/ulusalcı askerlerin varlığı ya da darbeyi desteklemeyen kolluk güçleri, hâkim ve savcıların da bulunmuÅŸ olması önemlidir. Acaba edebiyat dünyası darbe karşısında nasıl bir tutum almıştır? Edebiyatçılar ve edebiyat dergileri darbe karşısında ne tür edebi ve yazınsal ürünler ortaya koymuÅŸlardır? Bu ve buna benzer sorulara cevap ararken, ulaÅŸabildiÄŸimiz ve Türkiye’de edebiyat cenahında tanınırlığı olan/okur kitlesi yaygın denilebilecek dergilere göz attık. Bu yazıda 15 Temmuz darbe sonrası yayınlanan Dergâh, Fayrap, Hece, Ä°tibar, Karabatak, Kitaplık, Kubbealtı Akademi Mecmûası, Notos Öykü, Post Öykü, Temmuz, Varlık, Yasakmeyve, Yedi Ä°klim ve Yolcu dergilerinin kimi sayıları incelenerek, darbe karşısında ki tutumlarına bakılmıştır.

1. Dergâh Dergisi

Yahya Kemal’in yönetiminde ilkin 1921’de çıkan dergi, 1923’e kadar 42 sayı olarak yayımlandıktan sonra kapanır. 1990 yılında ise Ezel Erverdi ve Mustafa Kutlu yönetiminde tekrar yayın hayatına baÅŸlar. Dergâh dergisi, yerli, milli ve geleneksel deÄŸerleri önceleyen bir perspektifle yayın hayatını bugün de sürdürmektedir.

15 Temmuz darbesinden sonra çıkan Ä°slami eÄŸilimli hemen hemen tüm edebi dergiler AÄŸustos sayıların da, darbe özel dosyasıyla veya darbeyi eleÅŸtiren bolca edebi metinlerle karşımıza çıkarken, Dergâh dergisi AÄŸustos 2016’daki 318.sayısında editörün dile getirdiÄŸi sadece ÅŸu iki cümle ile darbeye deÄŸinmekle yetinir: “Temmuz ayında yaÅŸadığımız darbe giriÅŸiminde, yerli, milli ve bağımsız çizgiden sapan, dışarlıklı tesirlere açık hareketlerin ülkemize verdiÄŸi büyük hasarı bir kez daha tecrübe etmiÅŸ olduk. Åžehitlerimize Cenab-ı Haktan rahmet, yaralılara acil ÅŸifa diliyoruz.” Dergi de Mustafa Kutlu’nun (2016 AÄŸustos) “Köprü” baÅŸlıklı denemesinde mecazla hakikat arasında yer alan köprüden söz eden bir yazı olarak karşımıza çıkar. Davut Güner’in, Cengizhan Genç’in, Hayrettin OrhanoÄŸlu’nun, Hasan BozdaÅŸ’ın, Âdem Yazıcı’nın, Ahmet Ardıç’ın (2016 AÄŸustos) ÅŸiirlerinde ise 15 Temmuz direniÅŸine dair mısralar yer almazken, bu ÅŸiirlerde ÅŸu mısralarla karşılaÅŸmaktayız: “…savaÅŸarak bir yere varılamayacağını anlayan, Her maÄŸlup gibi bir daha ki sefere, güzel kızlar yahut dalından düşen elma, dünyayı delip kurtarmalıymışız, öyle dediler, benim bir bahçem yok, abdest alırken bir ÅŸarkıya baÅŸladığım çok oldu, göz deÄŸmelerini kendim buldum getirdim, en etkili eylemdi sana bakmak.” Derginin Eylül 2016 tarihli sayısında 15 Temmuz darbesiyle ilgili tespit edebildiÄŸimiz yazılar ÅŸunlardan ibarettir: Nurcan Toprak “DaÄŸlara Karşı” isimli öyküsünde, trafik kazasında ölen biri üzerinden aile iliÅŸkileri, din ile ölüm arasındaki münasebeti, Maçka camisindeki cenaze törenindeki duyguları ve sonrasında da camiden eve giderken BoÄŸaz köprüsünün kapatılışı ve 15 Temmuz’da yaÅŸanılan sahneler yer alır. Rehin alınan askerleri, CumhurbaÅŸkanının meydanlara olan çaÄŸrısını, TRT’de okunan darbe bildirisini vs anlatarak devlete, millete, polise sahip çıkmak için halkı festival alanına çağıran sözleriyle bitirir. Derginin editörü olan Ali Ayçil (2016 Eylül) “15 Temmuz” baÅŸlıklı derkenar yazısında, 15 Temmuzdaki direniÅŸi, Türklüğün tarihiyle iliÅŸkilendirip, Türklerin üzerlerindeki gevÅŸekliÄŸi attığını ve toparlama ÅŸansını verdiÄŸini dile getirir. Mustafa Özel (2016 Eylül) “Paralel Eylemin Romanı” baÅŸlıklı yazısı ise Türkiye’nin FETÖ ve 15 Temmuz darbesiyle, yol ayrımına girdiÄŸini Kemal Tahir’in Yol Ayrımı romanından hareketle anlatır. Åžer odaklarının berhavasının da Yeni Türkiye tarihinin doÄŸum günü olacağını dile getirerek, 15 Temmuz direniÅŸini milletin “isyan ahlakı” olarak nitelendirmekle Dergâh dergisinin fikri mimarı olan Nurettin Topçu’ya göndermede bulunur. Derginin bu sayısının klasik bölümü olan “Orta Sayfa Sohbeti” siyaset-bilimci Süleyman Seyfi Öğün ile gerçekleÅŸtirilir. Öğün (2016 Eylül), bu söyleÅŸide 15 Temmuz faciasını, Türkiye’de refleksif düzeyinde olsa da yerliciliÄŸi gündeme getirme ekseninden ele alarak, Türkiye’de milliyetçiler ile Ä°slamcıların yerlilikten uzak hallerini eleÅŸtirir. Derginin arka kapağında BoÄŸaziçi Köprüsünde 15 Temmuz darbesinin atlatılıp, zafere erildiÄŸinin göstergesi olan Tanklar üzerindeki halkın sevincini anlatan bir fotoÄŸraf yer alır. Bu fotoÄŸrafın altında Mustafa Kutlu (2016 Eylül) “Türk” isimli bir yazı kaleme alarak, 15 Temmuz’u lafzen zikretmeden, vatan, çaÄŸdaÅŸlık, ilerlemecilik, kanaatkârlık makamı, Ä°brahim milleti, destan ve Ä°slam’ın kılıcı olan Türk ile iÅŸlediÄŸi yazısını Mehmet Akif’in ÅŸu mısrasıyla bitirir: “ Sana aguÅŸunu açmış duruyor Peygamber.” Derginin Ekim 2016 tarihli 320.sayısında sayabildiÄŸimiz 25 edebî türdeki yazıdan sadece biri direkt FETÖ/ Darbe, biri de dolaylı olarak bir ÅŸiirde Türkiye, yurt, kale ve iman kavramları üzerinden 15 Temmuz’u iÅŸler. Mustafa Özel’in (2016 Ekim) “İçimizdeki Åžeytan” adlı makalesi edebiyat-tarih üzerinden nitelikli bir FETÖ yazısı olarak karşımıza çıkar. Yazı için araÅŸtırma yaparken, bir dostunun Filibeli Ahmet Hilmi’ninBâtıniler eserinden yararlanmasını salık verdiÄŸi için bu eserle beraber, Emin Mâlûf’un Semerkant ve Ahmet Midhat Efendi’nin Süleyman Muslî eseri üzerinden yazıyı kaleme alır. Yazıda edebî metinler üzerinden geçiÅŸler yapılarak darbe ve FETÖ resmedilir ama yazının baÅŸlığını da Sabahattin Ali’nin eseri olan “İçimizdeki Åžeytan” baÅŸlığı atılmasının uygun olacağı düşünceleri ile sonlandırılır. Dergide yer alan “Redd-i Ä°lhak” isimli Zümrüt Karabudak’a (2016 Ekim) ait ÅŸiirde ise 15 Temmuz’un izleri ÅŸu mısralar da görülür: “… Korkum ihanetlere açılan bir yelkenli, aÄŸlarız için için yanan bir yurdumuz var. Bir reddi ilhak’tır kuruluyor dar boÄŸaz, kül olup gidecektik düşkün olmasak yurda…….. Onun adı Türkiye kalbim sakın unutma, Tereddüt ve iman sığmıyor aynı kalbe, sen o son kalenin sarsılmaz burcuna koÅŸ, Onun adı Türkiye, kalbim sakın unutma.”

Derginin Kasım 2016 tarihli 321.sayısın da edebiyatın ÅŸiir, deneme, makale, hikâye ve eleÅŸtiri türlerinden 27 farklı edebi metin yer alırken sadece Mehmet Aycı’nın (2016 Kasım) “15 Temmuz için Haiku” isimli ÅŸiiri 15 Temmuz’a iliÅŸkin olarak derginin sayfalarında yerini alır. Mehmet Aycı, Japon ÅŸiir türü olan Haiku’ya gönderme yaparak (dünyanın en kısa ÅŸiir türlerinden biridir Haiku) kısa bir ÅŸiir kaleme alır. Åžiirde karanlıktan korkmayan bir gencin, Ulubatlı gibi köprünün üzerinde bulunuÅŸuyla, ülkesinin boÄŸulmaması için beyaz kırmızılara boyanmasını iÅŸlenir.

2. Fayrap Dergisi

Edebi olarak neo-epik bir çizgide yayımlanan popülist Fayrap dergisi, önceleri Atlılar, Huruc gibi dergilerin ardılı olarak genç ÅŸair ve edebiyatçılara çokça yer veren Ä°slamcı ve zaman zaman da Milliyetçi/Halkçı yayınlarıyla bilinen bir dergidir. Dergi Eylül 2005 yılından itibaren Hakan Arslanbenzer’in editörlüğünde; ÅŸiir ve eleÅŸtiri ağırlıklı olmak üzere yayın hayatını sürdürmektedir. Derginin kapağında, 15 Temmuz darbe giriÅŸimi sırasında tankın üzerine çıkan halkın tasvir edildiÄŸi bir fotoÄŸrafı görürüz. Fayrap dergisinin AÄŸustos 2016 sayısında darbeye geniÅŸ yer ayrılmıştır. Elyesa Koytak’ın kaleme aldığı editör yazısında, darbe giriÅŸimi sırasında dergi yazarlarının meydanlarda olduÄŸunu görürüz. Ali Akyurt, “Uzun Bir Gece” baÅŸlıklı yazısında sokakta geçirdiÄŸi 15 Temmuz gecesini anlatmaktadır. Elyesa Koytak “Türkiye En Güzel Ãœlke, Halk En Büyük Kahraman!” yazısında Türkiye’de son dönemlerde yaÅŸananlarla 15 Temmuz darbe giriÅŸimini deÄŸerlendirmektedir. Murat Küçükçiftçi “Yalın, Temiz, Milyonlarla Birlikte” adlı yazısında halkın 15 Temmuz gecesi Batılı fikirlerle açıklanamayacak olan sezgi ve düşüncesinden söz etmektedir. Mesut Bostan “Türkiye’de Fırınların Saati” adlı yazısında, Ocatvio Getino ve Fernando Solanas’ın Fırınların Saati (Arjantin’de yaÅŸanan darbeyi ve Peron’u konu almaktadır) filmiyle Türkiye’de yaÅŸananlar arasında iliÅŸkiler kurar. Hamza Bilgü ise “Geceyi Onaran Mimar: Halk” adlı yazısında 15 Temmuz gecesi CumhurbaÅŸkanı’nın çaÄŸrısıyla Ãœsküdar’da sokaÄŸa çıkışından ve ardından yaÅŸadıklarını ele alır. Derginin bu tek sayısı bile, 15 Temmuz darbe giriÅŸimi ile halkın direniÅŸine yönelik bolca yazılara yer vermesi, darbe karşısındaki konumunu ortaya koymaktadır.

3. Hece Dergisi

15 Ocak 1997’den beri Ankara’da yayın hayatını sürdüren dergi, uzunca bir süre Hüseyin Su’nun editörlüğünde yayımlanır. Nuri Pakdil’in Edebiyat dergisinin çizgisini sürdürmeye çalışan Ä°slamcı ve yerli bir dergidir. Türkçenin kültürel ve düşünsel mirasını solumayı, korumayı ve geliÅŸtirmeyi önceleyen bir dergi olarak çıkardığı özel sayılarla bilinir.¹

Hece dergisinin 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden sonra çıkan Eylül sayısındaki ilk yazı Rasim Özdenören’in “Önyazısı”nda 15 Temmuz’da yaÅŸananlar bir deneme üslubunda aktarılır (Özdenören, Eylül 2016: 4-7). Yazıda 15 Temmuz darbe giriÅŸimine karşı halkın duruÅŸu destansı bir dille öyküleÅŸtirilir; darbenin engellenmiÅŸ olmasının Türkiye açısından geleceÄŸe dair daha umutlu bakmayı saÄŸladığı ifade edilir. Hece dergisinin Eylül 2016 sayısında Ebubekir EroÄŸlu’na ait “15 Temmuz 2016” adlı ÅŸiirde de benzer ÅŸekilde bir tutum sergilenir. Bu sayıda Manolya Gürocak’ın “Türkiye Darbe GiriÅŸimi ve Dış Basının KofluÄŸu” adlı yazı ise dış basının darbe giriÅŸimi sırasındaki tutumunu sorgulamaktadır. Gürocak (Eylül 2016), dış basının darbe giriÅŸimi sırsında meÅŸru iktidarın tutumunu çarpıtıp darbecilerle ilgili haberleri manipüle ederek verdiÄŸini dile getirir (s.75). Hece dergisinin darbe giriÅŸiminden sonra çıkan ilk sayısında Atıf Bedir’in derleme denilebilecek yazısı çıkar. Bu yazıda; gazeteci Ahmet Hakan, Akif Emre, Cengiz AlÄŸan, Hasan Bülent Kahraman, HaÅŸmet BabaoÄŸlu, Ä°smet Berkan, Okay Gönensin, Taha Akyol ve Yusuf Kaplan’dan derlediÄŸi ve darbe giriÅŸiminin hemen ertesinde kaleme alınan yazılara yer verilir. Alınan yazıların ortak özelliÄŸi hepsinin farklı yönleriyle bu teÅŸebbüse karşı olmasıdır.

15 Temmuz Darbe GiriÅŸimi’nden sonra Hece dergisinin Ekim 2016 tarihli 238. sayısı darbe giriÅŸimine ayıran bir dosyayla çıkar. “15 Temmuz: Dramatik Dönüşüm” baÅŸlığını taşıyan dosya Rasim Özdenören’in editör yazısıyla baÅŸlar. Rasim Özdenören, Türkiye’nin dış politikası konusunda çeÅŸitli saptamalarla ABD önderliÄŸindeki NATO gibi oluÅŸumlardan baÅŸka Rusya ve Çin gibi güçlerle iliÅŸkisini geliÅŸtirmesi gerektiÄŸini öneren yaklaşımlarda bulunur (s.11). Hüseyin Atlansoy (Ekim 2016)’un “Ä°lik” adlı ÅŸiirinde, darbe giriÅŸimini tezgâhlayanlara karşı ÅŸu dizeler dikkat çeker: “ne aliler gördük; yezit/ ne mehdiler gördük deccal çıktılar/samimiyet ahmaklığı engellemez ya/ahmaklık ihanete kılıftır ÅŸimdilerde” (s.12). Memduh Özdemir (Ekim 2016)’in “Türkiye 15 Temmuz Gecesi Sokaktaydı Çünkü Hakikat BeÅŸten Büyüktü” adlı yazıda, darbenin engellenmiÅŸ olmasında CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın siyasî retoriÄŸinin etkisi iÅŸlenmektedir. Şükrü Karatepe (Ekim 2016), ordunun siyasal iÅŸlevleri ekseninde Türkiye’de darbe olgusunu incelemektedir. Vefa TaÅŸdelen (Ekim 2016), Türkiye’de darba kavramını felsefî bir bakışla analiz eder. Cevdet Karal (Ekim 2016), “15 Temmuz AkÅŸamı Devrilen Diktatör” adlı ironik yazısında CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın ancak demokrasi kahramanı olabileceÄŸini ifade eder. Ali K. Metin ((Ekim 2016), “Åžiirimizin Darbelerle Ä°mtihanı” adlı yazısında Cumhuriyet dönemi Türk ÅŸiirinin darbe karşısındaki tutumunu irdeler. Ä°kinci Yeni’nin genellikle –Karakoç hariç- 27 Mayıs darbesine taraf olduÄŸunu, 1970’li yıllarda Ä°smet Özel gibi ÅŸairlerde darbelerin etkisiyle ÅŸiire (özellikle Ä°smet Özel ve Refik DurbaÅŸ ÅŸiirlerinde), siyasal olgulardan kaynaklı bir sertlik ve karşı duruÅŸun yansıdığını, 1980 darbesinin ÅŸiirinde darbeye karşı reaksiyoner bir tutumun sergilendiÄŸini, 28 Åžubat’ta ise Ä°slamcı kesimin ÅŸiirde darbeye karşı bir söylem geliÅŸtiremediÄŸini ifade eder (ss.97-101). Mehmet Sümer (Ekim 2016) ise “27 Mayıs Darbesi Karşısında Ä°kinci Yeni” adlı yazısında Ä°kinci Yeni’nin özellikle de Cemal Süreya’nın ÅŸiirinde 27 Mayıs darbesine taraf olmasını anlatır/eleÅŸtirir. Manolya Gürocak (Ekim 2016), darbe giriÅŸimini engelleyen “15 Temmuz kitlesi”ne karşı olan önyargılardan söz eder. Bu sayıda Baki Kaya, Hasan BozdaÅŸ, Abdullah Kasay, Hasibe Çerko, Mustafa Kirenci, Muhammet Fatih Kutlubay KeleÅŸ, Ä°smail Ä°rmacık ve Ahmet Sezikli’nin 15 Temmuz darbe giriÅŸimini baÅŸta sosyal ve siyasal açıdan olmak üzere çeÅŸitli yönleriyle deÄŸerlendiren yazıları da bulunmaktadır. Hece’nin “15 Temmuz: Dramatik Dönüşüm” adlı dosyasında darbe giriÅŸimini sosyal ve siyasal bakımlardan analiz eden yazıların çokluÄŸu dikkati çekse de Türkiye’de darbe olgusu karşısında edebiyat dünyasını irdeleyen yazılara da yer verilmiÅŸtir. Hece dergisi yazarları, darbe karşıtlığı babında, net ve ortak bir tavır sergilemiÅŸlerdir.

4. Ä°tibar Dergisi

2011 yılının Ekim ayında yayın hayatına baÅŸlayan derginin editörlüğünü ÅŸair Ä°brahim Tenekeci yapmaktadır. Dergi ÅŸu temel ilkeyle yola çıktığını deklare eder: “Edebi ürünler, ahbap-çavuÅŸ iliÅŸkileriyle deÄŸil, ürünün niteliÄŸiyle ilgilenmeli ki itibarlı kiÅŸiler sahnede olsun.” ² Ä°slamcı, yerli ve muhafazakâr bir çizgi de yayın hayatını sürdüren dergi; modernizm eleÅŸtirisi ile genç ÅŸair ve yazarlara yer vermesiyle de bilinir.

Ä°tibar dergisinin 15 Temmuz 2016’daki darbe giriÅŸiminden sonra çıkan AÄŸustos 2016 sayısında, darbe teÅŸebbüsüyle ilgili pek çok yazıya yer verilmiÅŸtir. “Bu Hüner Milletindir” baÅŸlıklı editör yazısında darbe teÅŸebbüsünün milletin kararlılığı sayesinde püskürtüldüğü ifade edilir. Derginin AÄŸustos sayısında 15 Temmuz dosyası bulunmaktadır. Mehmet Åžeker, Sibel Eraslan, Samet DoÄŸan, Murat Koparan, Furkan Çalışkan, Ayhan Demir, Mehmet Dinç, Gökhan Ergür, RaÅŸit UlaÅŸ, Kâzım Berkay ÖzkardaÅŸ, Orhan Özekinci, Gürcan Sünnetçi, Nadir Aşçı’nın yazıları; Seyyid Ensar, Tuba Kaplan, Emel Özkan, Mustafa Akar ÅŸiirleri; Güray Süngü’nün ise bir öyküsü bulunmaktadır.

Mehmet Åžeker (AÄŸustos 2016), 15 Temmuz ÅŸehitlerinden fotoÄŸraf sanatçısı Mustafa Cambaz’la olan anılarını ve gece boyunca yaÅŸananları anlatır (s.20-22). Sibel Eraslan (AÄŸustos 2016) 15 Temmuz ÅŸehitlerinden Yasin Naci AÄŸaroÄŸlu’nu yazar. Murat Koparan (AÄŸustos 2016) 15 Temmuz ÅŸehitlerinden Halil Kantarcı’dan söz eder. Samet DoÄŸan (AÄŸustos 2016), 15 Temmuz gecesi yaÅŸadıklarını anlatır. Furkan Çalışkan (AÄŸustos 2016), 15 Temmuz gecesi BoÄŸaziçi köprüsünde yaÅŸanılanları anlatır. Ayhan Demir (AÄŸustos 2016), millet kavramı ekseninde darbe teÅŸebbüsünü deÄŸerlendirir. Mehmet Dinç (AÄŸustos 2016), 15 Temmuz gecesi milletin kahramanlığını anlatır. Gökhan Ergür (AÄŸustos 2016), Taksim meydanında yaÅŸadıklarını anlatır. RaÅŸit UlaÅŸ (AÄŸustos 2016), Kâzım Berkay ÖzkardaÅŸ (AÄŸustos 2016), Orhan Özekinci (AÄŸustos 2016), Gürcan Sünnetçi (AÄŸustos 2016) ve Nadir Aşçı (AÄŸustos 2016) da 15 Temmuz gecesi bulundukları yerde yaÅŸananların yanı sıra darbe giriÅŸimine iliÅŸkin görüşlerini yazarlar.

Emel Özkan (AÄŸustos 2016)’ın iki dörtlükten oluÅŸan “Gitti” ÅŸiirinde 15 Temmuz gecesi ÅŸehit olanların ardından ağıt yakılır. Seyyid Ensar, “Yasin ve diÄŸer tüm kahramanlara” ithaf ettiÄŸi ÅŸiirinde ÅŸehadeti anlatırken Mustafa Akar (AÄŸustos 2016) da Halil Kantarcı’yı yazar. Tuba Kaplan (AÄŸustos 2016) ise ÅŸiirinde halkın o gece yazdığı destanı anlatır. Güray Süngü (AÄŸustos 2016) ise “Gece” adını taşıyan öyküsünde, öykü kahramanının Survivor adlı programı izlerken köprünün askerler tarafından kapatılmış olduÄŸunu ve TRT’nin bunu neden vermediÄŸi üzerinde düşünürken darbe teÅŸebbüsü olduÄŸunu anlamasını ele almaktadır.

Ä°tibar dergisinde 15 Temmuz gecesini anlatan bütün yazı, ÅŸiir ve öykülerde halkın darbeye karşı destansı direniÅŸi konu edinilmektedir. Ä°tibar dergisinin Eylül 2016 tarihli 60. Sayısında da 15 Temmuz darbe giriÅŸimine geniÅŸ yer ayrılmıştır. Hüsrev Hatemi, “YetmiÅŸ Yıl Sonra” baÅŸlıklı ÅŸiirini, ÅŸu dizelerle bitirirken: “İçimden yükseldi sanki yeryüzünün, gökyüzünün / Ve görünmese de denizin ezgisi / Bir şükür ilahîsi” bitirirken, burada 15 Temmuz darbe teÅŸebbüsüne diyalojik bir gönderme yapar. Ä°brahim Tenekeci, “Ölmüşsün Ama DeÄŸilsin Ãœzgün” ÅŸiirinde 15 Temmuz gecesi ÅŸehit olanları yâd eder. Nurettin Durman, “Geceleyin Temmuz” ÅŸiirinde “Baktım BoÄŸaziçi köprüsünün oralarda /Geceyi tutuklamışlar” diyerek halkın destansı direniÅŸini anlatır. Bu sayıda Mehmet Aycı, Berat Demirci, Murat Sözer, Ercan Yılmaz, Cengizhan KonuÅŸ, Gökhan Ergür, ErtuÄŸrul Gazi Demir, Tuba Kaplan, Orhan Özekinci, Rabia Gelincik, Mehmet Åžamil, Nurcan Toprak, Mustafa Akar, Mustafa Uçurum ve Beyzanur Turcihan da 15 Temmuz darbe giriÅŸimine karşı ÅŸiirler kaleme almışlardır.

Ercan Yıldırım’ın “Darbe Göstergeleri” adlı yazısında, darbe giriÅŸime karşı duran halk ve halkın tavrı, modern-geleneksel baÄŸlamda irdelenir. Yıldız RamzanoÄŸlu ve Aykut ErtuÄŸrul, yazılarında, Ömer Halisdemir’i anlatırlar. Berat Demirci, satranç üzerinden devlete sızmış örgütlere karşı uyanık olunmasını salık verir. SavaÅŸ Barkçin, terör örgütlerinin boÅŸluklardan istifade ediÅŸini ve dinî deÄŸerleri istismar ederek ortaya çıkma koÅŸulları üzerinde durur. Kemal Sayar ve Mehmet Dinç kalp gözünden hareketle millî deÄŸerleri konu edinir. Ekrem Aytar, 15 Temmuz gecesi ile Çanakkale’yi karşılaÅŸtırır. ErtuÄŸrul Gazi Demir, millet kavramı ekseninde darbe giriÅŸimini konu edinir. Yahya Ä°ncetahtacı ve Tarık Tufan da 15 Temmuz darbe giriÅŸimini konu alan birer yazı yazarlar. Mustafa Çiftçi ise “Reis SaÄŸ mı?” adlı yazısında 15 Temmuz gecesi CumhurbaÅŸkanı’nı merak etmekten kaynaklı duygularına yer vermektedir.

5. Karabatak Dergisi

Åžule yayınları bünyesinde iki ayda bir çıkan derginin ilk sayısı, Åžubat-Mart 2012’de yayımlanır. Ali Ural’ın editörlüğünde çıkan dergi, daha önceleri çıkan Merdiven Sanat, Merdiven Åžiir ile Kitap Haber dergilerinin ardılı olarak millilik ekseninde ama evrenselliÄŸi de önemseyerek yayın hayatını bugün de sürdürmektedir.

Karabatak dergisinin Eylül-Ekim 2016 sayısı, “DireniÅŸ Edebiyatı” adlı dosyayla çıkar. Bu sayıda A. Ali Ural (Eylül-Ekim 2016), Hasan Akay (Eylül-Ekim 2016), AyÅŸe Sevim (Eylül-Ekim 2016) ve Hüseyin Akın’ın (Eylül-Ekim 2016) 15 Temmuzla ilgili yazdıkları birer ÅŸiirler bulunmaktadır. Åžiirlerdeki ortak duygu, milletin darbecilere karşı destansı mücadelesi ve o gece ÅŸehit olanların tebcilidir. Emine Batar (Eylül-Ekim 2016), darbe giriÅŸimi gecesi yaÅŸadıklarını, Meliha Öz (Eylül-Ekim 2016a-b), “Generaller Niçin Gülümser” adlı ilk yazısında darbe giriÅŸiminde bulunan askerlerin ruh halini anlatırken “Kıyam Et, Direnme!” baÅŸlığını taşıyan ikinci yazısında 15 Temmuz gecesini, darbecilere direnme ekseninde ele almaktadır.

6. Kitaplık Dergisi

Yapı Kredi Yayınları’nın ücretsiz kitap tanıtım dergisi olarak 1993’ün Eylül’ünde çıkmaya baÅŸladı. Sonraları üç aylık, aylık ve 2012 yılından itibaren de iki aylık periyodlarla çıkar. Enis Batur’un editörlüğü döneminde belirgin bir ÅŸekilde Avrupa/Fransız çizgisi üzerinde yayımını sürdüren dergi, liberal/sol ve modernist bir çizgide halen yayımını sürdürmektedir.

Kitaplık dergisinin 15 Temmuz’dan yaklaşık bir buçuk ay sonra yayımlanan Eylül-Ekim 2016 sayısı, Türkiye’de deÄŸil de baÅŸka bir ülkede yayımlandığı kanaati oluÅŸturmaktadır. 15 Temmuz darbe giriÅŸimine dolaylı da olsa yer vermeyenKitaplık dergisi ve editörleri, eÄŸer doÄŸru ifade edilebilirse “oralı olmayan” bir tutum takındıkları söylenebilir. Kitaplık dergisinin Kasım-Aralık 2016 tarihli sayısının editör yazısında ise 15 Temmuz sonrası, Türkiye’deki basın üzerindeki sınırlamalardan yakındığı görülür. Bunun üzerine, Kasım-Aralık sayısında “Sansür: yasaklama, denetleme, toplatma” dosyası yayımlanır. Robert Darnton (2016 Kasım-Aralık), Avrupa’da Ä°kinci Dünya Savaşı öncesi farklı ülkelerdeki sansür uygulamalarını; Sevengül Sönmez (2016 Kasım-Aralık), Ä°nönü ve Menderes dönemi sansür uygulamaları ve yazarların sansüre karşı çözümlerini; Deniz Aktan Küçük (2016 Kasım-Aralık), Servet-i Fünûn dönemi sansür uygulamalarını; Hande Sonsöz (2016 Kasım-Aralık), Türkiye’de roman türüne yönelik sansür konusunu; Ä°rfan Karakoç (2016 Kasım-Aralık), Nazım Hikmet ve sansür konusunu; Yalçın ArmaÄŸan (2016 Kasım-Aralık), Cumhuriyet Dönemi Türk ÅŸiirinde sansür konusunu ve Sami Akbıyık (2016 Kasım-Aralık) ise Cumhuriyet’in ilk döneminde kitap ve alfabe sansürü konusunu ele almaktadır.

Kitaplık dergisi 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden sonra yayımlanan iki sayısında da darbeye iliÅŸkin herhangi bir ÅŸiir, öykü veya yoruma yer vermemiÅŸtir. Dolayısıyla Kitaplık dergisinin bu tavrı, tıpkı 12 Eylül ve 28 Åžubat sürecinde olduÄŸu gibi edebiyat dergilerinin apolitik bir tavır takınmasıyla büyük ölçüde benzeÅŸmektedir. Darbe giriÅŸimine yönelik tutum görülmezken, darbe sonrası ortama yönelik eleÅŸtirel bir tutum takındığı da gözden uzak tutulmalıdır.

7. Kubbealtı Akademi Mecmûası

1972 yılı Ocak ayından itibaren üç ayda bir yayımlanan dergi, Semiha Ayverdi ve kardeÅŸi Ekrem Ayverdi tarafından Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı’nın bir yayın organı olarak hâlâ yayınını sürdürmektedir. Dergi; milli dili ve kültürü, geleneksel deÄŸer ve anlayışları koruma ve geliÅŸtirmeyi önceler. Yerli, milliyetçi ve muhafazakâr bir dergi olarak bilinir.

15 Temmuz darbe giriÅŸimi sonrası yayınlanan Ekim 2016 Tarihli 45.Ciltli 180.sayıda; Semiha Ayverdi’nin Genelkurmay BaÅŸkanlığı Genel Sekreteri Orhan KilercioÄŸlu’na yazdığı 7 Åžubat 1976 tarihli mektubu yer almaktadır. Bu mektup üzerinden 15 Temmuz darbesine gönderme yapılmak istendiÄŸi rahatlıkla söylenebilir. Çünkü mektupta Ayverdi, Askeri liselerde Ä°ngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinde eÄŸitim verilmesine karşı oluÅŸunu dile getirmektedir. Bu giriÅŸimin, milli ve tarihi deÄŸerlerle baÄŸdaÅŸmadığını, Moskof tehlikesinden kaçarken Amerikan emperyalizminin tuzağına düşmekten baÅŸka bir ÅŸey olmadığını ve bu giriÅŸimden bir an önce vazgeçilmesi gerektiÄŸini mektupta dile getirir. 15 Temmuz darbesi sonrasında Askeri liselerin KHK’yla kapatılması sonrasında yapılan tartışmaları düşündüğümüzde, derginin bu sayısında özellikle Askeri Liselerin yabancılaÅŸtırılmasına yönelik bu mektup üzerinden belki de Askeri Liselerin kapatılmasına dolaylı da olsa bir rahatsızlık duyulduÄŸu anlatılıyor olabilir. Bunun dışında, dergide 15 Temmuz darbesine yönelik baÅŸka bir yazı yer almaz.

8. Notos Öykü Dergisi

Notos Kitap’ın bünyesinde çıkan tematik bir dergi olan Notos Öykü, 2006 yılından itibaren iki ayda bir çıkmaktadır. Editörlüğünü Semih Gümüş’ün yaptığı dergi, dünyadan sunduÄŸu edebiyat haberleriyle beraber, edebiyat teorisi ve de genç öykücülere sayfalarında yer veren³ modernist/sol çizgisiyle yayımını devam ettiren bir edebiyat dergisidir.

Derginin 59.sayısı olan AÄŸustos-Eylül 2016’daki kapağı “Edebiyat ve eleÅŸtiri nasıl okunur?” üzerine ve muhtemelen dergi içeriÄŸi 15 Temmuz darbe öncesi hazırlandığından ne editör bölümde ne de derginin diÄŸer bölümlerinde darbeye dair bir yazı, haber yer alır. Ekim-Kasım 2016 Tarihli 60.sayısı ise; Halid Ziya UÅŸaklıgil özel dosyasıyla çıkar. Bu sayıda Semih Gümüş (Ekim 2016), “YaÅŸadığımız Yer” baÅŸlıklı editör yazısında, 15 Temmuz darbe sonrası cezaevine gönderilen yazar Aslı ErdoÄŸan ile Necmiye Alpay üzerinden darbe ortamını eleÅŸtirir. Ãœlkede ki çatışmaların çözülemeyeceÄŸine olan inancını yansıtır. “Havası kirli, ekmeÄŸi tuzlu ve bulanık bir gökyüzünde bulunuyor olmanın” getirdiÄŸi ıztırabı da ekler satırlarına. Ãœlkedeki baskıcı ortamı, ruhları ve bedenleri satılan insanları anlatır. Derginin 61. Sayısı “Edebiyat Ne Ä°ÅŸe Yarar?” kapağıyla çıkar. Bu sayı da Semih Gümüş “Bir BelleÄŸi Olsa” baÅŸlıklı editör yazısında, 15 Temmuz Darbe sonrası cezaevine atılan Necmiye Alpay ve Aslı ErdoÄŸan’ın fotoÄŸraflarının arasında, toplumun belleÄŸini yitirdiÄŸini, edebiyatın ne iÅŸe yaradığı sorusunu gündeme getirerek, yaralarının iyileÅŸmesine aracı olunmak istediÄŸini ele alır. Bu baÄŸlamda, ülkeyi akıldışı bir ülke olarak resmeder ve memleketin önünün tuzaklarla dolu olduÄŸunu, çokça acıların yaÅŸandığı bir felakete doÄŸru gidildiÄŸinden bahseder. 15 Temmuz darbe sonrası oluÅŸan iklime yönelik eleÅŸtirilerini dizerken, darbeyi yapanlara yönelik veya darbenin getirdiÄŸi acılara yönelik en ufak bir deÄŸini de bulunmaz. Dergide, romancı Latife Tekin ile yapılmış uzun bir söyleÅŸi de yer alır. Bu söyleÅŸi de, Orhan Pamuk, Hasan Ali TopbaÅŸ, 12 Eylül darbesi ve sonradan yaÅŸadığı deÄŸiÅŸimi ve çok okunan Sevgili Arsız Ölüm adlı romanı üzerine akan söyleÅŸi, 15 Temmuz darbesine gelir. Latife Tekin (Aralık 2016), 15 Temmuz darbesine olan tepkisini, yoksulların olduÄŸu bir yerde beÅŸ gün kalarak, onlarla olan birlikteliÄŸini ve deneyimini anlatarak ortaya koyduÄŸunu dile getirir. Şöyle ki; 12 Eylül darbe sonrası ayakta kalmak ve bitmemek için nasıl anneye ve eve dönüş yaÅŸadıysa sol kimlikli insanlar, 15 Temmuzda da ayakta kalmak ve iddialarından vazgeçmemek için anneye deÄŸil de, bu sefer yoksulların yanına giderek bunu atlatmaya çalıştığını yani sol kimliÄŸini pekiÅŸtirdiÄŸini, boÄŸulma ve yalnızlık hissini bu ÅŸekilde atlattığını anlatır. Derginin Åžubat-Mart 2017 tarihli 62.sayısı ise “Çeviri” dosyasıyla çıktığı için, neredeyse tüm yazılar çeviri üzerine metinlere ayrılmıştır.

9. Post Öykü Dergisi

İz Yayıncılık bünyesinde Kasım 2014 yılından itibaren çıkan dergi, öykücü Aykut Ertuğrul editörlüğünde genç bir kadroyla yayımını sürdürmektedir. Gelenek ile modernlik arasında ya da salt birine yaslanmakla yetinmeyen İslamcı bir dergi olarak iki ayda bir çıkar. Tematik bir dergi olarak öyküde yeni arayışlara yelken açan bir özelliği barındırır. Derginin kapak görselleri, geleneksel çizgi/hat/minyatür desenler ile modern desenler birleştirilerek yayımlanır.

Post Öykü dergisinin Eylül-Ekim 2016 sayısında darbe giriÅŸimine yer verilir. Ä°ki ayda bir yayımlanan bir edebiyat dergisi olmasından Temmuz-AÄŸustos sayısı önceden çıktığı için deÄŸerlendirmemiz dışında bırakılmıştır. Necip Tosun’un (Eylül-Ekim 2016) 12 Eylül askeri darbesine iliÅŸkin tuttuÄŸu günlükleri bu sayıda yayımlanır. Post Öykü dergisinin bu sayısında darbeye iliÅŸkin öyküler için çaÄŸrı yazısı yayımlanır. 15 Temmuz darbe giriÅŸimin iliÅŸkin “15 Temmuz SoruÅŸturması” hazırlayan Remzi ÅžimÅŸek (Eylül-Ekim 2016), sanatçı/aydınlara su soruları yönelir:

“1. 15 Temmuz gecesi, büyük bir hikâyeye, Karakoç’un deyimiyle “destanın uyanışına” ÅŸahitlik etmek bir öykü yazarı olarak size ne hissettirdi?

2. Bu gibi büyük toplumsal olaylar karşısında öykücünün sorumluluğu nedir? Ne olmalıdır?

3. Bu tür olayları haklı olarak öyküleştirmek isteyen öykücüleri ne gibi handikaplar beklemektedir? Bu durumun avantaj ve dezavantajları ne olabilir?

4. Bu dönemde sıcağı sıcağına yazılan metinlerin esas ÅŸartı nedir?” (ÅžimÅŸek, Eylül-Ekim 2016)

Soruşturmaya Abdullah Harmancı, Ali Görkem Userin, Ali Işık, Aliye Akan, Betül Nurata, Betül Ok, Bülent Ayyıldız, Bünyamin Demirci, Güray Süngü, Hamza Bilgü, Handan Acar Yıldız, İsmail Pelit, Mukadder Gemici, Naime Erkovan, Numan Altuğ Öksüz, Ömer Yalçınova, Sedat Demir, Selçuk Orhan, Yahya Arslan, Yavuz Ahmet ve Yunus Emre Özsaray katılmışlardır. Sorulara verilen cevaplar, 15 Temmuz darbe girişiminin öyküye dönüştürülmesinin nasıl mümkün olacağı konusunda yoğunlaşmaktadır.

10. Temmuz Dergisi

Ekin Yayınlarının bünyesinde çıkan Ä°slamcı bir dergi olarak, 15 Temmuz darbesine olan karşıtlığını ve direniÅŸin yanında yer alışını çok net olarak ortaya koyar. 15 Temmuz darbe teÅŸebbüsünden yola çıkılarak dergiye Temmuz adı verilmiÅŸ olup, derginin genel yayın yönetmeni ÅŸair Ali Emre’dir. Derginin AÄŸustos sayısında “Temmuz DireniÅŸi ve Edebiyat” baÅŸlığıyla bir dosya hazırlanır. Arif Ay (2016 AÄŸustos), Dilek Kartal (2016 AÄŸustos), Ali Emre (2016 AÄŸustos), Ä°smail Söylemez (2016 AÄŸustos), Tuncay Yerlikaya (2016 AÄŸustos) ve Sinan Ceran (2016 AÄŸustos)’ın ÅŸiirleri 15 Temmuz direniÅŸini konu edinir. Bu sayıda Murat Koç (2016 AÄŸustos)’un “Sana ArmaÄŸan Olsun Bütün Güzellikler” yazısında, 15 Temmuz’daki destansı direniÅŸi ele alır. Güray Süngü (2016 AÄŸustos)’nün “Åžehadet Parmağı” öyküsünde Ömer Halisdemir’in Semih Terzi’yi öldürmesi ve ÅŸehâdete ermesi anlatılmaktadır. Ä°smail Kılıçarslan (2016 AÄŸustos), “Ne Büyüksün ki Kanın Kurtarıyor Tevhidi ya da O Gece Büyük Türk Åžiiri” yazısında darbe giriÅŸimi sırasında yaÅŸadıklarını aktarmaktadır. Peren Birsaygılı (2016 AÄŸustos), “Dile Gel Ey Åžehir” yazısında dünyadaki direniÅŸ örnekleriyle 15 Temmuz’u karşılaÅŸtırır. Ä°smail Isparta (2016 AÄŸustos) “Her Åžey Tiyatroydu!” adlı yazısında 15 Temmuz darbe giriÅŸiminin engellenmesini küçümseyenlere yönelik ironik bir eleÅŸtiri bulunmaktadır. Âdem Özköse (2016 AÄŸustos), “Bir Halil Destanı” adlı yazısında 15 Temmuz darbe giriÅŸimi sırasında ÅŸehit olan Halil Kantarcı’nın kahraman yaÅŸamından söz edilmektedir. Hale Beyza (2016 AÄŸustos), “Yeni Bir Gün”de 15 Temmuz direniÅŸinden övgü ile söz edilir. Asım Gültekin (2016 AÄŸustos)’in “Güzel Köprü” yazısında 15 Temmuz direniÅŸinde BoÄŸaziçi Köprüsü odak yapılır ve mekâna poetik bir yaklaşım sergilenir. Temmuz dergisinin bu sayısında Cemal Åžakar’la yapılan söyleÅŸi de darbe giriÅŸimi konu edinilmektedir.

Temmuz dergisinin Eylül 2016 tarihli 2. sayısında da 15 Temmuz darbe giriÅŸimine önemli ölçüde yer verilir. Bahadır KurbanoÄŸlu (2016 Eylül)’nun “O Halk Bu Halk DeÄŸil ya da Ebabilleri Gökte Ararken Yerde Bulduk” yazısında halkın kahramanlığı ele alınır. Sinan Özyurt (2016 Eylül), “Yüzler” yazısında darbe giriÅŸimi sırasında ÅŸehit olanları anar. AyÅŸegül Genç (2016 Eylül), “Ötekinin Atı”nda sorumlu yazarın çile çektiÄŸini, ötekilerin ise bundan faydalandığını ifade ederek sorumlu yazarı över. Âdem Özköse (2016 Eylül), “Kısıklı’da Kısılamayan ve Tekbirlerle Direnen Åžehir” yazısında, 15 Temmuz gecesi yaÅŸadıklarını ve meydanlardaki direniÅŸi anlatır. Hülya Åžekerci (2016 Eylül), “Seni Bekliyorduk Ey Halkım” yazısında halkın deÄŸerlerine sahip çıkışı ele alınmaktadır. Sabri Soysal (2016 Eylül), 15 Temmuz gecesi ÅŸehit olan Erkan Pala’yı anlatmaktadır. Mukadder DeÄŸirmenci (2016 Eylül), 15 Temmuz’un kadın kahramanlarını ele almaktadır. ErdoÄŸan AydoÄŸan (2016 Eylül), “Köprüde” adlı öyküsünde 15 Temmuz direniÅŸini öykü kahramanının gözünden anlatmaktadır. Arif Ay’la yapılan söyleÅŸide ise 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden ve destansı direniÅŸten önemli ölçüde söz edilmektedir.

Temmuz dergisinin sonraki sayılarında da 15 Temmuz darbe giriÅŸimine açıkça karşıtlığı ve direniÅŸin yanında yer tutuÅŸu yoÄŸunlukla iÅŸlenir. Denilebilir ki darbe giriÅŸiminden sonra bu konuda en fazla yayına yer veren bir edebi, siyasi ve fikri dergi olarak bilinir.

11. Varlık Dergisi

Türkiye’de Cumhuriyet döneminden (15 Temmuz 1933’ten) günümüze kadar yayınlanan tek edebiyat dergisi olma özelliÄŸiyle bilinen Varlık dergisinin kurucusu YaÅŸar Nabi Nayır’dır. 15 günlük ve aylık periyodlarla yayımlanan dergi, ilk dönemlerinde Öz Türkçe anlayışını ve Cumhuriyet devrimlerini savunmuÅŸtur.⁴

Varlık dergisi, Eylül 2016 sayısında 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden ötürü “OlaÄŸanüstü KoÅŸullarda Edebiyat, Sanat…” dosyasına yer verir. Enver Ercan’ın yazdığı editör notunda, 17-25 Aralık 2013 öncesi AKP-Cemaat iliÅŸkisi ve darbe giriÅŸimi eleÅŸtirilir (Ercan, Eylül 2016: 1).Gökhan Yavuz Demir (Eylül 2016), Türkiye’nin her on yolda bir yenilenen olaÄŸanüstü hal koÅŸullarında edebiyat ve sanatı deÄŸerlendirir ve sanat-edebiyat ortamının kriz içinde olduÄŸunu belirterek edebiyatın bu dönemlerde “kendi gölgesin güven içinde saklandığını” (s.5) dile getirir. Selçuk Orhan (Eylül 2016), Fethullah Gülen’in dinî ve örgütsel tavrının üzerinde durduÄŸu yazısında, yazılan metinlerin edebîlikten uzak, “kitsch” ve sığ olduÄŸunu dile getirir. Fethullah Gülen’in pek çok yönüyle Necip Fazıl’ın kötü bir taklidi olduÄŸunu dile getirerek Cemaat aslında hakikat dünyası diyerek mensuplarını bayağılıklarla bezenmiÅŸ alelâde bir kurmaca dünyasına çekmiÅŸtir” (Orhan, Eylül 2016: 11) der. Selçuk Orhan, cemaatin mensuplarına okuttuÄŸu metinlerin bayağı olduÄŸunu söyleyerek insanlara edebiyatın okutulması halinde bu tip suiistimallerin engellenebileceÄŸini savunur. Åžeref Bilsel (Eylül 2016), yazısında edebiyat ve baskıdan söz eder, sanat ve edebiyatın zor zamanlarda geliÅŸtiÄŸini anlatır. OlaÄŸanüstü dönemlerin sanatçı ve aydınlar üzerinde belirlediÄŸi bir durumun da sürgün olduÄŸunu ifade eden Bilsel, Türk edebiyatında sürgüne gönderilen sanatçılardan söz etmektedir. Korkmaz Alemdar (Eylül 2016), “Kim Ne Anlatacak?” adlı yazısında 15 Temmuz darbe giriÅŸiminde bulunanların aÅŸikâr olduÄŸu ve bunun Amerika’ya hizmet eden FETÖ tarafından gerçekleÅŸtirildiÄŸini söyler (s.18). Alemdar, Türkiye’deki askerî darbelerin en yıkıcı etkilerinin sanat ve bilim üzerinde gerçekleÅŸtiÄŸini ifade eder.

Varlık dergisi, Kasım 2016 sayısında “OlaÄŸanüstü Karşısında Otosansür” baÅŸlıklı dosya ile çıkar. Bu dosyada Süreyya Evren, Rober KoptaÅŸ ve Mehmet Said Aydın’ın birer yazıları bulunmaktadır. Süreyya Evren; Aslı ErdoÄŸan ve Necmiye Alpay’ın tutuklanmasını Türkçenin saldırı altında olmasıyla eÅŸ tutar. Otosansürün baskı dönemlerinde öne çıktığını savunan Evren (Kasım 2016), otosansürle mücadele etmek gerektiÄŸini öne sürer. Rober KoptaÅŸ (Kasım 2016), yazar ve aydınların gördüğü baskıyı ele alır. Mehmet Sait Aydın (Kasım 2016), Yeorgios Vizionis’in bir öyküsünden hareketle olaÄŸanüstü dönemlerde oto sansürden söz eden bir yazı kaleme alır.

12. Yasak Meyve Dergisi

Varlık dergisinin editörü de olan Enver Ercan tarafından iki ayda bir çıkarılan tematik şiir dergisi olarak sol ve modernist bir çizgide yayımını sürdürmektedir. Mart 2003 yılında ilk sayısıyla beraber, dergi dünyasında kendine hatırı sayılır bir yer bulur.

Yasak Meyve dergisinin darbeden sonra yayımlanan Eylül-Ekim 2016 tarihli sayısında 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden yalnızca bir yazıda söz edilir. Sabit Kemal Bayıldıran (2016 Eylül-Ekim), Hilmi Yavuz’un gözaltına alınması nedeniyle kaleme aldığı yazıda, Ä°slamcılık-Demokratlık-Entelektüellik ekseninde deÄŸerlendirme yapar. Bayıldıran, Hilmi Yavuz’un demokrat Ä°slamcı kimliÄŸiyle darbeyle ve FETÖ ile bir iliÅŸkisinin olmadığını ve gözaltına alınmasının haksızlık olduÄŸunu dile getirir. Yasak Meyve’nin Kasım-Aralık 2016 tarihli sayısında da 15 Temmuz darbe giriÅŸimine iliÅŸkin herhangi bir yazı veya ÅŸiir bulunmamaktadır. Açıkça ve net bir ÅŸekilde darbeye karşıtlık dergi sayfalarında görülmez.

13. Yedi Ä°klim Dergisi

Ali Haydar Haksal’ın yayın yönetmeliÄŸinde çıkan dergi, 1987-1989 yılları arasındaki ilk döneminden sonra tekrar 1991 yılında ikinci yayın dönemiyle yayım hayatını sürdürür. Ä°slamcı çizgide yayın yapan dergi, kendisini SebilürreÅŸad, Büyük DoÄŸu, DiriliÅŸ ve Edebiyat dergilerinin bir devamı olarak görür. ⁵

Yedi Ä°klim dergisinin 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden sonra yayımlanan ilk sayısında darbe giriÅŸiminden sadece editör yazısında söz edilir. Editör yazısında Türkiye’deki darbe tarihine kısaca deÄŸinilerek 15 Temmuz’da yaÅŸanan darbe giriÅŸiminin engellenmiÅŸ olmasının yeni giriÅŸimler olmayacağı anlamına gelmediÄŸine vurgu yapılır. Türkiye’de ordunun ülkenin ekonomik hacmine göre büyük olması ve kimi yapısal sorunlar nedeniyle bu tür giriÅŸimlerin olabileceÄŸi ihtimalinden hareketle düzenlemeler yapılması çaÄŸrısında bulunulur (Ä°simsiz, AÄŸustos 2017: 1). Yedi Ä°klim’in AÄŸustos 2016 sayısı, bu editör yazısı dışında darbe giriÅŸimine ayrılan herhangi bir yazı/ÅŸiir/öykü yer almaz. Bu durumun AÄŸustos 2016 sayısının darbe giriÅŸimi sıralarında hazırlanıp baskıya gönderilmesinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

14. Yolcu Dergisi

28 Åžubat darbesinden sonra Åžubat 1998 yılında Samsun’da yayınlanmaya baÅŸlayan Yolcu dergisi, Ömer Ä°dris Akdin editörlüğünde protest bir anlayışla çıkar ve bugün de bu çizgiyle yayım hayatını bazen 45 günlük bazen iki aylık ÅŸu aralar ise üç ayda bir sürdüren Ä°slamcı bir dergidir.

Yolcu dergisinin 15 Temmuz darbesi sonrası çıkan 2016 yılındaki 80.sayısının kapağı, protesto meydanlarında kucakta olan bir çocuÄŸun gülümseyen fotoÄŸrafı üzerinde “Allahu Ekber, Gerisi Yalan Dünya” spotuyla çıkar. 15 Temmuz’u bir devrim olarak nitelendiren dergi, arka kapağında BoÄŸaziçi köprüsüne sırtında Türk bayrağıyla yürüyen yaÅŸlı bir annenin fotoÄŸrafını koyar. Ayrıca 15 Temmuz Devrimi’nin Onurlu Savaşçıları olarak gördüğü kahramanların isimleri tek tek arka kapakta yer alır ve hemen yanında da ÅŸair Sezai Karakoç’un ÅŸiirinde ki ÅŸu dizeler bulunur: “Geceye yenilmeyen her insana, ödül olarak bir sabah, bir gündüz ve bir güneÅŸ vardır.”

Derginin editörü Ömer Ä°dris Akdin’in (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) “Muhtasar Cenk Hikâyeleri” baÅŸlıklı yazısı; Samsun’da çaylı-sohbetli bir dost ortamında bulunurken, aniden gelen bir haberle hiç düşünmeden meydanlara akışlarını ve dergi olarak yayınladıkları ÅŸu sosyal medya mesajı ile 15 Temmuz’a olan karşıtlıklarını ortaya koyar: “Açık ve net ilan ediyoruz: Ãœlkemize karşı giriÅŸilen Amerikan menÅŸeili paralel saldırıya Özgür Ä°radenin yanında direneceÄŸiz!” Söz konusu mesaj geçmiÅŸten beri gelen anti Amerikan karşıtlığını bariz bir ÅŸekilde ifade eder. Ömer Ä°dris Akdin’in (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) ÅŸu kısa ÅŸiiri derginin 15 Temmuz’u bir devrim olarak addetmesinin göstergesi olarak not edilebilir: “Åžehir düştü üstümüze, kızıl kıyamet düştü, çay içelim dedi bir derviÅŸ, içelim ve devrime geçelim.” Dergide 15 Temmuz darbesine dair çok az ÅŸiir yer alırken Mustafa Uçurum’un (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) “Meydanlar Bizimdir” denemesi, içinde bulunulan olumsuz durumu resmederek baÅŸlar ve 15 Temmuz’un direniÅŸi ile meydanlardaki havanın bu olumsuz tabloyu yırttığını anlatmasıyla bitirir. Dergide 15 Temmuz darbesine deÄŸinen tek ÅŸiir ise “Temmuz Bildirisi” ismiyle ÅŸair Mehmet Aycı’ya aittir. Aycı (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) ÅŸiiri de Erol Olçak’a ithaf eder. Derginin klasikleÅŸmiÅŸ bölümü olan söyleÅŸisi ÅŸair Mehmet Aycı ile yapılmış ama 15 Temmuz darbesine yönelik herhangi bir soru ve de cevap yer almaz. Sayının yayın mutfağının anlatıldığı bölümde, darbeden önce sayıyı hazırladıklarını ancak darbeyle birlikte derginin formatının ve içeriÄŸinin de deÄŸiÅŸtiÄŸini anlatması, söyleÅŸi kısmının büyük bir ihtimalle darbe öncesinde yapıldığını gösterdiÄŸinden, söyleÅŸide 15 Temmuz’a dair izahatlar yer almaz. Dergide 15 Temmuz’a dair ayrıca iki yazı daha var. Bunlardan biri Yılmaz Türker DemirbaÅŸ’ın(2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) “Kalk ve Kur kendini yeniden” baÅŸlığını taşır ve yazar Türkiye’yi eksene alan bir yazı ile 15 Temmuz’un Türkiye’yi kendini yeniden kurması açısından bir imkân yarattığını anlatır. Dursun Ali Sazkaya’nın (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül) “Ä°hanetin OnbeÅŸ Temmuz’u” baÅŸlıklı makalesi ise 15 Temmuz darbe vesilesiyle çıkardığı 9 maddelik dersler ve ibretleri ele alan uzun bir yazı kaleme alır. Bu derslerden en çarpıcı olanı ise; FETÖ’nin din anlayışını reddederken yeni bir din anlayışının devlete eklemlenmesi tehlikesine dikkat çektiÄŸi üçüncü maddesi dikkat çekicidir.

Derginin 2016 yılının son sayısı olan 81.sayı, mültecilerin dramını anlatan çarpıcı bir görsellikle çıkar ve spot olarak “sesim sana uÄŸradı mı” diyerek mültecilere kucak açan bir mesaj verir. Derginin editörü Ömer Ä°dris Akdin’in (2016 Ekim-Kasım-Aralık) “Seyir Defteri” baÅŸlıklı köşesinde son yüzyıldır memleketi ve nesillerimizi çelik çomak arenası haline getiren küresel ÅŸeytanlara karşı, yalakalara, sünepelere, itibar cellatlığına soyunan söz cambazlarına, ilkesizlik ve düzeysizliÄŸi yayan kimi dindarların kifayetsiz kiÅŸiliklerine karşı yaptığı eleÅŸtirel dille beraber karamsarlığın kapılarını da açmaz söz konusu bu yazısında. Bunun en önemli göstergesi olarak devrim olarak nitelendirdiÄŸi 15 Temmuz direniÅŸini örnek olarak vermesidir. Dergide 15 Temmuz ile alakalı son yazı ise Naman Bakaç (2016 Ekim-Kasım-Aralık) imzalı “15 Temmuz veya savaÅŸa giren kalbin yarası” baÅŸlıklı yazıdır. Bakaç, yazısında 15 Temmuz’u Abdurrahman isimli karakter üzerinden, bir radikal Ä°slamcının nasıl karşıladığını ve sonrasında yaÅŸadığı düşünsel deÄŸiÅŸimi anlatır. Söz konusu deÄŸiÅŸim, muhalif ezgileriyle bilinen Ömer KaraoÄŸlu’nun bir ezgisi üzerinden radikalizmden muhafazakârlığa evriliÅŸin öyküsüyle ele alınır.15 Temmuz darbesi sonrası yaÅŸanılanlara karşı bir sorgulama ve arayışın anlatıldığı yazı, dünü ile bugünü arasında deÄŸiÅŸen bir Ä°slâmcının hikâyesini iÅŸler.

Sonuç

15 Temmuz 2016’da yaÅŸanan darbe giriÅŸiminden sonra hemen hemen bütün Ä°slamcı/muhafazakâr edebiyat dergileri, özel sayı yayımlayarak darbeye karşı durduklarını makale/deneme/öykü ve ÅŸiirlerinde geniÅŸ ölçüde dile getirmiÅŸlerdir.Yolcu dergisi 28 Åžubat sürecinde olduÄŸu gibi 15 Temmuz sonrasında çıkan yazılarında darbeye karşı ilkesel tavır almış ve darbe karşıtlığına geniÅŸ ölçüde yer vermiÅŸtir. Bu konuda, hakkı teslim edilmesi gereken en önemli dergilerden biri de Temmuz dergisidir. DiriliÅŸ ve darbelere karşı direniÅŸi salık veren edebi ürünlerle adından söz ettirmiÅŸtir. Fayrap, Hece, Ä°tibar ve PostÖykü dergileri de darbeye karşıtlığını dergi sayfaların da bolca göstermiÅŸlerdir. Kitaplık ve Varlık dergileri darbeyi ve darbecilerin yıkımını, doÄŸurduÄŸu acıları deÄŸil, darbe sonrası OHAL’i, getirdiÄŸi sansür ve yasaklamaları ele almayı yeÄŸlemiÅŸlerdir. Notos Öykü 15 Temmuz darbe sonrası cezaevine atılan yazar Aslı ErdoÄŸan ve Necmiye Alpay üzerinden yazarların özgürlüğünü dile getirir, baskıcı ortamı eleÅŸtirir, ülkenin bir felakete doÄŸru yol aldığını savunur.Yasak Meyve dergisinde ise sadece Hilmi Yavuz’un gözaltına alınmasını eleÅŸtiren bir yazı yer alır. Sol, seküler ve liberal yayın çizgisinde olan edebiyat dergileri, genellikle asıl tehlikeyi darbenin kendisi ve darbeciler de deÄŸil, tehlikeyi darbe sonrası oluÅŸan atmosferde görmeleri ile darbeye karşı olan ikircikli tutumunu ortaya koymuÅŸlardır.

Sanat ve edebiyat, hayatın getirdiÄŸi hiçbir ÅŸeye bigâne kalamaz. Toplumsal hayat, siyasal dönüşümler, bir ÅŸekliyle sanat ve edebiyatın içine sızar. Bu yazı; yazma eylemine salt politik bir misyon yüklemek deÄŸil; hayat karşısında edebiyat âleminin doÄŸru olarak konumlanıp konumlanamadığını saptamak amacını taşımaktadır. Cemil Meriç’in “devrin en makyajsız halini dergiler de bulursunuz” tespitinden hareketle, dergiler dönemin hayatına dair bize epeyce ipucu vermektedirler. Dergilerin darbeler karşısında; Ä°lkesel mi konjonktürel mi, önemseyen mi yoksa göz ardı eden mi, sessizlikle mi yoksa cesurca mı karşılanmış ÅŸeklinde özetlenebilecek tutumlarının ne olup olmadığı, dergi sayfalarında açıkça görülmektedir. Çünkü dergiler, yayınlandıkları dönemi en makyajsız ve en çıplak bir ÅŸekilde bir nevi resmederler.

 

Kaynaklar

 

A. Ali Ural (Eylül-Ekim 2016). “Kara Tahta Beyaz TebeÅŸir”. Karabatak, S.28, Ä°stanbul, s.5.

Akar, Mustafa (AÄŸustos 2016). “Halil”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, s.82.

Akbıyık, Sami (2016 Kasım-Aralık). “Dünün Dil Yarası Bugünün Gönül Yarası Oldu” . Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.103-112.

Akdin, Ömer Ä°dris (2016 Ekim-Kasım-Aralık). “Seyir Defteri”. Yolcu, S.81, Samsun, s.2.

Akdin, Ömer Ä°dris (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül). “Muhtasar Cenk Hikâyeleri”. Yolcu, S.80, Samsun, s.2.

Aktan Küçük, Deniz (2016 Kasım-Aralık). “Servet-i Fünun, Sansür ve Ötesi”. Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.68-78.

Alemdar, Korkmaz, (Eylül 2016). “Kim Ne Anlatacak?”, Varlık, 2016/09-1308, Ä°stanbul. ss.17-19.

Ali Akyurt (2016 AÄŸustos), “Uzun Bir Gece”, Fayrap, S.87, Ä°stanbul, ss.3-6

ArmaÄŸan, Yalçın (2016 Kasım-Aralık). “Modernist Åžiir ve Sansür” . Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.95-102

Aşçı, Nadir (AÄŸustos 2016). “Alçak TeÅŸebbüs”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.50-51.

Atlansoy, Hüseyin (Ekim 2016). “ Ä°lik”, Hece, S. 238, Ankara, ss.12.

Ay, Arif (2016 AÄŸustos).”Gökyüzü Bayramı”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, s.8.

Aycı, Mehmet (2016 Kasım). “15 Temmuz için 4 Haiku”. Dergâh, S.321, Ä°stanbul, s.14.

Aycı, Mehmet (2016 Kasım). “15 Temmuz için 4 Haiku”. Dergâh, S.321, Ä°stanbul, s.14.

Aycı, Mehmet (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül). “Temmuz Bildirisi”. Yolcu, S.80, Samsun, s.5.

Ayçil, Ali (2016 Eylül). “15 Temmuz”. Dergâh, S.319, Ä°stanbul, s.3.

Aydın, Mehmet Sait (Kasım 2016). “Çember Var Ama Yuvarlağı Kim Çizdi?” Varlık, 2016/11-1310, Ä°stanbul, ss.12-14.

AydoÄŸan, ErdoÄŸan (2016 Eylül). “Köprüde” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.79-81.

AyÅŸe Sevim (Eylül-Ekim 2016). “15 Temmuz”. Karabatak, S.28, Ä°stanbul.s.7.

Bakaç, Naman (2016 Ekim-Kasım-Aralık). “15 Temmuz veya SavaÅŸa Giren Kalbin Yarası”. Yolcu, S.81, Samsun, s.22.

Bayıldıran, Sabit Kemal (2016 Eylül-Ekim). “Hilmi Yavuz’a Saygı”. Yasak Meyve, S.82,Ä°stanbul, ss.70-75.

Berkay, Kâzım ÖzkardaÅŸ (AÄŸustos 2016). “Genelkurmay Önünde Uzun Süren Bir Gece” ”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.43-44.

Beyza, Hale (2016 AÄŸustos). “Yeni Bir Gün”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.39-40.

Bilsel, Åžeref (Eylül 2016). “Zor Zamanda Dil ve Edebiyat”, Varlık, 2016/09-1308, Ä°stanbul. ss.13-16.

Birsaygılı, Peren (2016 AÄŸustos). “Dile Gel Ey Åžehir”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.31-32.

BozdaÅŸ, Hasan (2016 AÄŸustos) “Cennette Plastik Sanatlar ve Yazı Ä°ÅŸleri.” Dergâh, s.318, Ä°stanbul, s.4.

Ceran, Sinan (2016 AÄŸustos). “Temmuzda KurÅŸunla Kaynatılmış Binalar Gibi”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.12-13.

Çalışkan, Furkan (AÄŸustos 2016). “Köprüde Türk Gecesi”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.31-32.

Darnton, Robert (2016 Kasım-Aralık). “Sansür Edebiyatı Nasıl Åžekillendirir”. Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.59-60.

DeÄŸirmenci, Mukadder (2016 Eylül). “Temmuz DireniÅŸinin Kadın Kahramanları” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.76-78.

Demir, Ayhan (AÄŸustos 2016). “Memleket Meselesi”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.33-34.

Demir, Gökhan Yavuz (Eylül 2016). “OlaÄŸan ile OlaÄŸanüstünün KavÅŸağında Edebiyat”, Varlık, 2016/09-1308, Ä°stanbul. ss.4-6.

DemirbaÅŸ, Türker Yılmaz (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül). “Kalk ve Kur Kendini Yeniden”. Yolcu, S.80, Samsun, s.11.

Dinç, Mehmet (AÄŸustos 2016). “Ne Gördük, Ne Öğrendik”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.35-36.

DoÄŸan, Samet (AÄŸustos 2016). “Beyaz Atletli Kahramanlar”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.26-28.

Elyesa Koytak (2016 AÄŸustos). “Türkiye En Güzel Ãœlke, Halk En Büyük Kahraman!”, Fayrap, S.87, Ä°stanbul, ss.7-8.

Emine Batar (Eylül-Ekim 2016). “Kayıtlı Saatler X” Karabatak, S.28, Ä°stanbul.s.20-21.

Emre, Ali (2016 AÄŸustos). “Bir Ä°ftitah Tekbiri Gibi”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, s.10.

Eraslan, Sibel (AÄŸustos 2016). “Ya-Sin… Vel’l Kur’anil Azim…”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.23-24

Ercan, Enver (Eylül 2016). “Sunu” Varlık,.2016/09-1308, Ä°stanbul. s.1

Ergür, Gökhan (AÄŸustos 2016). “Taksim’den Türkiye’ye: Kutlu Bir DireniÅŸ”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.37-39.

EroÄŸlu, Ebubekir (Eylül 2016). “Vakanüvisin Notları’ndan 15 Temmuz 2016”, Hece, S.237, Ankara, ss.8-9

Evren, Süreyya (Kasım 2016). “OlaÄŸanüstünün SinsiliÄŸi Söz Daralmasının İçinden Otosansürlü Hikâyeler”. Varlık, 2016/11-1310, Ä°stanbul, ss.4-7

Genç, AyÅŸegül (2016 Eylül). “Ötekinin Atı” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.47-48.

Gültekin, Asım (2016 AÄŸustos). “Güzel Köprü”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.40-41.

Gürocak, Manolya (Ekim 2016). “Albert Camus’ün Cezayir’i Nasıl AÄŸlıyorsa”. Hece, S. 238, Ankara, ss.106-109.

Gürocak, Manolya (Eylül 2016). “Türkiye’de Darbe GiriÅŸimi ve Dış Basının KofluÄŸu”. Hece, S.237, Ankara, ss.73-75.

Hamza Bilgü (2016 AÄŸustos). “Geceyi Onaran Mimar: Halk” Fayrap, S.87, Ä°stanbul, s.14.

Hasan Akay (Eylül-Ekim 2016). “Tuzaklar ve Köpekler”. Karabatak, S.28, Ä°stanbul.s.6.

Hece Dergisi, [http://hece.com.tr/hakkimizda/] [EriÅŸim Tarihi: 19/4/2017]

Hüseyin Akın (Eylül-Ekim 2016). “Kripto” Karabatak, S.28, Ä°stanbul.s.8.

Isparta, Ä°smail (2016 AÄŸustos). “Her Åžey Tiyatroydu! ”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.33-35.

Ä°simsiz (AÄŸustos 2016). “Karanlık Bir Gecede Göğe AÄŸan Sala Sesleri”. Yedi Ä°klim, S.317, Ä°stanbul.s.1.

Ä°tibar Dergisi, [https://itibardergi.com/hakkimizda/] [EriÅŸim Tarihi: 19/4/2017]

Kaplan, Tuba (AÄŸustos 2016). “Ä°stiklal Cephesi”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, s.42.

Karabudak, Zümrüt (2016 Ekim). “Redd-i Ä°lhak”. Dergah, S.320, Ä°stanbul, s.31.

Karakoç, Ä°rfan (2016 Kasım-Aralık). “Nazım Hikmet Devlet ArÅŸivlerinde” . Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.89-94.

Karal, Cevdet (Ekim 2016). “15 Temmuz AkÅŸamı Devrilen Diktatör”. Hece, S. 238, Ankara, ss.95-96

Karatepe, Şükrü (Ekim 2016). “Ordunun Siyasal Ä°ÅŸlevi ve Askerî Darbeler”. Hece, S. 238, Ankara, ss.80-86

Kartal, Dilek (2016 AÄŸustos). “Tekvîr”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.8-9.

Kılıçarslan, Ä°smail (2016 AÄŸustos). “Ne Büyüksün ki Kanın Kurtarıyor Tevhidi ya da O Gece Büyük Türk Åžiiri”.Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.29-30.

Koç, Murat (2016 AÄŸustos). “Sana ArmaÄŸan Olsun Bütün Güzellikler”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.25-27.

Koparan, Murat (AÄŸustos 2016). “Åžehit Halil Kantarcı”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.29-30.

KoptaÅŸ, Rober (Kasım 2016). “Yerimiz de Dar, Yenimiz de Dar –Ne var!” Varlık, 2016/11-1310, Ä°stanbul, ss.8-11.

KurbanoÄŸlu, Bahadır (2016 Eylül). “O Halk Bu Halk DeÄŸil ya da Ebabilleri Gökte Ararken Yerde Bulduk”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.20-23.

Kutlu, Mustafa (2016 AÄŸustos). “Köprü”. Dergâh, S.318, Ä°stanbul s.32.

Kutlu, Mustafa (2016 Eylül). “Türk”. Dergâh, S.319, Ä°stanbul, s.32.

Küçükçiftçi, Murat (2016 AÄŸustos). “Yalın, Temiz, Milyonlarla Birlikte”, Fayrap, S.87, Ä°stanbul, ss.9-10.

 

Meliha Öz (Eylül-Ekim 2016). “Kıyam Et, Direnme!” Karabatak, S.28, Ä°stanbul, s.72-75.

Mesut Bostan (2016 AÄŸustos). “Türkiye’de Fırınların Saati”, AÄŸustos 2016, S.87, Ä°stanbul, ss.11-13.

Metin, Ali K. (Ekim 2016). “Åžiirimizin Darbelerle Ä°mtihanı”. Hece, S. 238, Ankara, ss.97-101.

Notos Kitap, [http://notoskitap.com/notos-hakkinda/] [EriÅŸim Tarihi. 19/4/2017]

Orhan, Selçuk (Eylül 2016). “Ä°nsan Olmak Krizi Karşısında Edebiyat”, Varlık, 2016/09-1308, Ä°stanbul. ss.7-12.

OrhanoÄŸlu, Hayrettin (2016 AÄŸustos). “Irmağın Bir DiyeceÄŸi Olmalı”. Dergâh, S.318, Ä°stanbul, s.3.

Özdemir, Memduh (Ekim 2016). “Türkiye 15 Temmuz Gecesi Sokaktaydı Çünkü Hakikat BeÅŸten Büyüktü”. Hece, S. 238, Ankara, ss.77-79

Özdenören, Rasim (Ekim 2016). “Önyazı”, Hece, S. 238, Ankara, ss.6-11.

Özdenören, Rasim (Eylül 2016). “O Gece Neler Oldu” Hece, S.237, Ankara, ss.4-7.

Özekinci, Orhan (AÄŸustos 2016). “ÇiçeÄŸe Durdu Türkiye” ”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.45-47.

Özel, Mustafa (2016 Ekim). “İçimizdeki Åžeytan”. Dergâh, S.320, Ä°stanbul, s.10.

Özel, Mustafa (2016 Eylül). “Paralel Eylemin Romanı”. Dergâh, S.319, Ä°stanbul, s.10.

Özkan, Emel (AÄŸustos 2016). “Gitti”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, s.30.

Özköse, Âdem (2016 AÄŸustos). “Bir Halil Destanı”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.36-38.

Özköse, Âdem (2016 Eylül). “Kısıklı’da Kısılamayan Tekbirlerle Direnen Åžehir” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.49-50.

Özyurt, Sinan (2016 Eylül. “Yüzler” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, s.34.

Sazkaya, Dursun Ali (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül). “Ä°hanetin On BeÅŸ Temmuz’u”. Yolcu, S.80, Samsun, s.10.

Sonsöz, Hande (2016 Kasım-Aralık). “Sesi Kısılan Bir Tür: Roman” . Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.79-88.

Soysal, Sabri (2016 Eylül). “Åžehit Erkan Pala” . Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.73-75.

Sönmez, Sevengül (2016 Kasım-Aralık). “Sansürü AÅŸma Yolları” . Kitaplık, S.188, Ä°stanbul, ss.61-67.

Söylemez, Ä°smail (2016 AÄŸustos). “Hayat sekiyorken taÅŸlardan filizlenen direnmiÅŸ temmuziyesi”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, s.11.

Sümer, Mehmet (Ekim 2016). “27 Mayıs Darbesi Karşısında Ä°kinci Yeni”, Hece, S. 238, Ankara, ss.102-105.

Süngü, Güray (2016 AÄŸustos). “Åžehadet Parmağı”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, s.28.

Süngü, Güray (2016 AÄŸustos). “Gece”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, s.52.

Sünnetçi, Gürcan (AÄŸustos 2016). “Vatan yahut Havalimanı”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.48-49.

Åžeker, Mehmet (2016 AÄŸustos ). “Süt KardeÅŸim Mustafa Cambaz Åžehit Oldu”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.20-22.

Åžekerci, Hülya (2016 Eylül). “Seni Bekliyorduk Ey Halkım.” Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.69-70.

ÅžimÅŸek Remzi (Eylül-Ekim 2016). “15 Temmuz SoruÅŸturması”. Post Öykü, S.26, Ä°stanbul, ss.95-124.

TaÅŸdelen, Vefa (Ekim 2016). “Darbeye Felsefeyle Bakmak”. Hece, S. 238, Ankara, ss.87-94.

Toprak, Nurcan (2016 Eylül). “DaÄŸlara Karşı”. Dergâh, S.319, Ä°stanbul, s.1

Tosun, Necip (Eylül-Ekim 2016). “Öykücünün Günlüğü: Darbe Günleri”. Post Öykü, S.26, Ä°stanbul, ss.83-85

Uçurum, Mustafa (2016 Temmuz-AÄŸustos-Eylül). “Meydanlar Bizimdir”. Yolcu, S.80, Samsun, s.4.

UlaÅŸ, RaÅŸit (AÄŸustos 2016). “Akıldan Geçip Ä°manla Yürüyenlerin Gecesi”. Ä°tibar, S.59, Ä°stanbul, ss.4041.

Yerlikaya, Tuncay (2016 AÄŸustos). “Temmuzun Türküsü”. Temmuz, S.1, Ä°stanbul, ss.50-51.