'Yemek, giysi, ev eşyası kadar kültürel uyum yardımına da ihtiyaç var'

Bunların başında kültürel farklara bakış ve buna bağlı olarak ırkçılık ve ayrımcılık içeren söylemler geliyor.

Mültecilerle mahalle kavgalarını sıkça duymaya başladık. Yaşam kültürleri birbirinden farklı iki halk elbette birlikte yaşarken bir uyum sorunu çekecektir. Birisi gece, gürültülü, sokaklara taşarak bir arada yaşamaya alışkın bir halk, diğeri ise tam tersi. Semboller, vücut dilleri, kızgınlık, beğeni ifadeleri bile birbirinden farklı. Farkında olmamız gerekir ki bunlar olağan hayatın akışının bir parçası. Biz de başka halklar tarafından benzer duygularla karşılanıyoruz.

Almanya’ya çalışmaya gidenler anlatırlar; Türklerin oturduÄŸu apartmanlarda  Ã§ocuk sesi, kapıda ayakkabı yığıntısı, akÅŸam 8’den sonra artan misafir trafiÄŸi ve buna baÄŸlı olarak bağırıp çağırarak konuÅŸan bir halkın gürültülü yaÅŸantısı Almanlarda o kadar çok sorun olmuÅŸ ki; komÅŸular çareyi polis çağırıp ceza yazdırmakta bulurlarmış. Avrupa’da ziyaret ettiÄŸimiz Türk evlerinde daha gitmeden böylesi uyarılar duyarım. Aman geç oldu gürültü yapmayın, komÅŸular rahatsız olmasın, polis çağırmasın diyenler... Ä°lk Türk göçünün 1950’li yılların sonunda baÅŸladığı düşünülürse 60 yıllık bir ortak yaÅŸam deneyiminden ve hala süren önyargılardan söz ediyoruz. Nitekim ortada bir gerçek var ki Avrupa’nın ortasında Türklerin yoÄŸun yaÅŸadığı mahalleler kokusu, gürültüsü, temizliÄŸi, nizamı, telaşı, kalabalığıyla hala ayrışıyor.

Elbette her toplumda kültürel farklar yaşam tarzını, kent ve mahalle hayatını etkiler. Aynı ülkenin içinde bile farklı. Mardinli ile Trabzonlunun, Kayserili ile Aydınlının yaşam kültürü bile farklıdır. Bu, temizlik anlayışından sosyal adaba pek çok alanı kapsar.

Anadolu’dan Ä°stanbul’a göçün ilk yıllarında ve hatta bugün de benzer tablolar yaÅŸanmıyor mu? Åžehirlerdeki “yerli” ve “dışarlıklı” ayırımı bir kültürel yadırgamayı hatta önyargıları kapsayan bir deÄŸerlendirme deÄŸil midir? 

Suriyeli mültecilerin yaşadığı mahallelerde apartmanlarda yaşananlar da bu yaşam ve kültür farkından bağımsız değil. Elbette böyle olaylara ırkçı, merhametsiz, insan sevmeyen, kötücül yaklaşanlar da var ve de olmaya devam edecek. İlla ki bunları genel bir havanın içinde eritmek, yalnızlaştırmak mümkün olabilir. Mesele, birlikte yaşamayı kolaylaştıracak çatıyı, kötüleri marjinalize edebilecek şekilde oluşturabilmek.

Her şeyden önce genel geçer yargılardan uzak durmak yeterli. Bilinmesi gerekir ki davranışsal farklar çoğu zaman adap, medeniyet, gelişmişlik sorunu değil kültür sorunu olarak ortaya çıkıyor. Buna örnek olarak da her yerde burunlarını sümkürerek temizlemeyi normal gören İngilizleri, çişlerini herkesin içinde yapmayı normal gören Uzakdoğu kültürlerini örnek vermek isterim.

DiÄŸer taraftan toplum psikolojisini yönetirken illa ki bir uzman yardımı almaya ihtiyacımız var. Ki bunu ne yazık ki her ÅŸeyi bilen (!) medya profesyonellerine bırakmış durumdayız. Oysa medya kendi muhabirlerine eÄŸitim verecek durumda bile deÄŸil. Bunun en iyi örneÄŸini de Sakarya’da dün yaÅŸanan olayda gördük. Mülteci derneklerinin kınamasıyla haberdar olduk.  Aslında çok sıradan bir metin olarak dikkat etmeden de okuyup geçebilirdik. Zihnimizde cinayet bir anlam bile kazanabilirdi. Haber diyor ki “Suriyeli kadının güzelliÄŸi ile dikkatini çektiÄŸi komÅŸusu B.K.’nın bu nedenle bu olayı gerçekleÅŸtirmiÅŸ olabileceÄŸi… ” gibi cinayeti makulleÅŸtiren bu ifadelerin çok daha kötülerine rastlamak mümkün.

Medyanın haberleri sunarken ortaya koyduğu dil toplumun duygu yönetiminde etkili oluyor. Muhabirlere haber içeriği oluştururken toplumun duygularını göz önüne alan, dikkat edilecek noktalara ilişkin bir eğitim mutlaka verilmeli.

DiÄŸer taraftan zaman zaman nasıl kendi psikolojimiz için de yardım alıyorsak, toplum psikolojisini yönetebilmek için de uzmanlardan yardım almalıyız. Bu konuda özellikle sosyal bilimler alanında iddialı üniversitelerin araÅŸtırmalara  ağırlık vermesini önemli buluyorum. Birey olarak öyle zamanlar geliyor ki; bırakın baÅŸkasına bakışımızı, kendimize bakışımızı bile profesyonel destek alarak düzeltebiliyoruz. Kendinden nefret eden insan sayısı bile hiç küçümsenecek kadar az deÄŸil. Hal böyleyken toplum psikolojisini yönetebilmek için mutlaka uzman ekiplere ve bir psikolojik stratejiye ihtiyaç var.

Avrupa’da mültecilerin durumunu anlatan belgesel araÅŸtırmaları esnasında da gördüm ki; yerleÅŸmiÅŸ bir mülteci kabul sistemi olan Avrupa’da kültürel uyumsuzluÄŸun telafisi öncelikli konuların başında geliyor. Bu konu yerel yönetimlerin temel iÅŸlerinin en başında. Avrupa’da görüştüğüm belediye baÅŸkanları kültürel uyumsuzluÄŸun maliyetinin onları uyumlandırmak için harcanandan çok daha fazla olduÄŸunu söylüyorlar. Bu kültürel uyumlandırma sürecinde dil- kültür öğretimi birlikte ilerliyor. Bunları öğreten merkezlerin yanı sıra, çocuklara ders çalıştıran emekli öğretmenlerin organizasyonu gibi pek çok gönüllü de devrede. Avrupa’da sivil toplum çalışmaları görünüşte basit ama uzun vadede önemli birçok alanı kapsayabiliyor.

Bizde de çok güçlü sivil kuruluÅŸlar var, büyük kapsamlı iÅŸler yapıyorlar. Ancak toplumsal bakışımız ağırlıklı olarak (bu da bizim kültürümüz) günlük ihtiyaçlara odaklanmış durumda. Olaylar gösteriyor ki; yemek, giysi, ev eÅŸyası bulmaya yönelik sivil kuruluÅŸ mantığını kültürel uyumu saÄŸlamaya yönelik çalışmalara dönüştürmeye daha çok odaklanmak zorundayız. Elbette bunun için mültecilerle yerli halk arasında köprü olacak iyi insanlara, barış elçilerine, rol modellere  ihtiyaç var. Ä°yi insan bulmakta zorlanacağımızı düşünmüyorum. Ama bunu sistematize etmek, sürdürebilir hale getirmek biraz vakit alabilir.