Mazlumun hakkını örgütlenerek savunmak-Fethi Güngör

28 Ocak 1991 tarihinde 54 kurucu üye ile kuruluÅŸu gerçekleÅŸtirilen Ä°nsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma DerneÄŸi (MAZLUMDER), 21 Mayıs 2107 tarihinde 13. OlaÄŸan Genel Kurul Toplantısı’nı Ä°stanbul’da gerçekleÅŸtirdi. Genel Merkezi’ni Ä°stanbul’a taşıyan, âtıl ÅŸubelerini kapatan ve tüzüğünü baÅŸtan sona güncelleyen MAZLUMDER’i -yoÄŸun siyasi gündemden sıyrılarak- hep birlikte hatırlamak ve Ramazan Beyhan baÅŸkanlığında yeni bir heyecanla görevi üstlenen yeni ekibe destek olmanın lüzumuna dikkat çekmek istiyorum. 
Türkiye’de insan hakları savunuculuÄŸu yapan Ä°HD (Ä°nsan Hakları DerneÄŸi), TÄ°HV (Türkiye Ä°nsan Hakları Vakfı), HYD (Helsinki YurttaÅŸlar DerneÄŸi), Ä°HGD (Ä°nsan Hakları Gündemi DerneÄŸi), UAÖ (Uluslararası Af Örgütü) Türkiye Åžubesi, Ä°HAD (Ä°nsan Hakları AraÅŸtırmaları DerneÄŸi), Ä°HOP (Ä°nsan Hakları Ortak Platformu) gibi sivil toplum kuruluÅŸlarından farklı olarak MAZLUMDER; Türkiye içinde ve dışında insan hak ve özgürlüklerinin korunması ve geliÅŸtirilmesi hususunda özgün bir yaklaşım benimsemektedir.

“Kim olursa olsun, zalime karşı mazlumdan yana” olabilmek

“Türkiye içinde ve dışında insan hak ve özgürlüklerinin korunması ve geliÅŸtirilmesi; her türlü insan hakları ihlallerinin son bulması için çalışmalar yürüten MAZLUMDER; insan olarak yaratılması dolayısıyla insanın doÄŸuÅŸtan birtakım haklara sahip olduÄŸuna ve bu hakları hiçbir gücün, hiçbir gerekçeyle ortadan kaldıramayacağına inanmaktadır. KiÅŸinin, bu haklarını özgürce kullanabildiÄŸi sürece insan onuruna yaraşır bir hayatı sürdürebileceÄŸini kabul etmektedir. Bu temelden hareketle, insan haklarını, insan haysiyetiyle ve adalet ilkeleriyle baÄŸdaÅŸmayacak surette sınırlayan, siyasal, ekonomik, sosyal, hukuki, psikolojik, kültürel ve fiili her türlü giriÅŸimi, insan hakları ihlali ve “zulüm” olarak görmektedir.
MAZLUMDER, her türlü zulmün kaldırılması ve yeryüzünde tüm haksızlıkların son bulması için çalışmayı, insan olarak var olmanın ve insanca yaşamanın bir gereği olarak kabul etmektedir. Bu konuda hiçbir ayrıma gitmeksizin, kim tarafından ve kime karşı yapılırsa yapılsın, her türlü haksız muameleye karşı çıkmanın, işkence, aşağılama ve tecavüze karşı mücadele vermenin gerekliliğinden hareketle çifte standartsız bir insan hakları mücadelesinin önemine inanmaktadır.
Bu anlayışla MAZLUMDER, tüm çalışmalarında “kim olursa olsun zalime karşı mazlumdan yana” olmayı temel ilke edinmiÅŸ olup, insan haklarını ihlal edenlerin (zalimlerin) ya da hakları ihlal edilenlerin (mazlumların) dinî, etnik, kültürel, cinsel ve benzeri kimlik farklılıklarına bakmamaktadır. Çünkü MAZLUMDER inanmaktadır ki; “Mazluma kimliÄŸi sorulmaz!” ve kim tarafından, hangi amaçla ve kime karşı yapılmış olursa olsun “Zulme rıza zulümdür!”
Bugün hiçbir ülkenin insan hakları sicili, diÄŸer bir ülkeye müdahale etmesini ahlaki bakımdan haklı gösterecek ölçüde lekesiz deÄŸildir. Dolayısıyla insan haklarının uluslararası iliÅŸkilerde bir baskı aracı ve pazarlık malzemesi olmaktan kurtarılması gerekmektedir. Bu nedenle gerçekten adil, çifte standarttan uzak bir insan hakları anlayışının ve mücadelesinin geliÅŸtirilmesi bir zorunluluk olup bu konuda en büyük görev devlet-dışı insan hakları örgütlerine ve erdemli bireylere düşmektedir. 
MAZLUMDER, insan hak ve özgürlüklerinin geliÅŸtirilmesi ve korunması için süreli-süresiz, yazılı, sesli ve görüntülü yayınlar yapmakta; seminer, konferans, panel, açıkoturum, sempozyum, yarışma, sergi vb. etkinlikler düzenlemekte; insan hakları ihlallerine iliÅŸkin bilgiler toplamakta ve ulaÅŸtığı sonuçları raporlar ya da basın açıklamaları yoluyla kamuoyuna ve ilgililere duyurmaktadır.” (1).

İlkeler koyabilmek ve ilkelerine sadık kalabilmek

“Hakları ihlal edilmiÅŸ kiÅŸilere ve ailelerine maddi, manevi ve hukuki yardımlar yapan MAZLUMDER, kamuoyuna deklare ettiÄŸi ÅŸu ilkeler doÄŸrultusunda faaliyetlerini sürdürmektedir:

MAZLUMDER, herhangi bir felsefî veya politik görüşün sesi değildir; bütün politik görüş ve düşüncelerin ifade edilmesi ve örgütlenebilmesi hakkını savunan bir kürsüdür.
İnsan hak ve özgürlükleri çerçevesinde yapılacak her olumlu çalışmayı, kim yaparsa yapsın, destekler.
İnsan hak ve özgürlükleri alanında yapılacak bir ihlâle, kim yaparsa yapsın, karşı çıkar.
Konjonktürleri ve şartları aşan bir anlayışla insan hakları yaklaşımına sahip çıkar ve bunu sürdürmede kararlı olur.
Ulusal ve uluslararası tüm diyaloglarını, insan hak ve özgürlüklerinin gelişmesi ve ihlâllerinin son bulması amacıyla kurar.
İnsan haklarının, devletlerarası politik kart olarak kullanılmasına karşıdır.
İnsan hak ve özgürlüklerini devletler ve paktlar üstü görür.
Evrensel insan haklarının kullanımının, politik çıkarlarla baÄŸlantılı olarak ele alınmasını tasvip etmez ve bu çarpıklığın düzeltilmesi için ilave çabalar ortaya koyar.” (1).

İnsan hakları söylemini olgunlaştırmak ve yaygınlaştırmak

2011 yılında yayımlanan “Yazarların Kaleminden MAZLUMDER’in 20 Yılı” isimli kitapçıkta yer alan yazıların ilkini kaleme alan MAZLUMDER’in kurucu üyesi Abdurrahman Dilipak ÅŸu vurguları öne çıkarmakta: 
“… Müslümanlar’ın birtakım talepleri ve eleÅŸtirileri vardı sisteme karşı. Batılılar demokrasi ve insan haklarından söz ediyorlardı… Kürt sorunu için arayışlar gündemdeydi. Müslümanların bu konuda söyleyecek bir sözleri olmalı idi. Haksızlık kimden gelirse gelsin, kime yönelik olursa olsun, mazlumdan yana, zalime karşı olacaktık. Bir topluluÄŸa olan öfkemiz, bizi onlar hakkında adaletsizliÄŸe sevk etmeyecekti. Haksızlıklar karşısında susanlar dilsiz ÅŸeytandı! Madem böyle bir ÅŸey yapacaktık, bunun fıkhi temelleri ne olmalı idi. Hilfu’l-Fudûl ve Medine SözleÅŸmesi bizim için referans olabilir mi idi? (s.11).
Batılı kavram ve kurumlarla mı konuÅŸacaktık? Kendi inanç, tarih, kültür ve geleneÄŸimizden baÅŸka referanslar bulabilecek mi idik? Hikmet mü’minin yitik malıydı da, aÄŸuyu altın tas içre de sunuyor olamazlar mı idi? Hem de balı da suç ortağı yaparak. Özgürlük derken batılılarla aynı ÅŸeyi mi kast ediyorduk? Hem Kızılderilileri yok eden, kara derilileri köleleÅŸtiren, sarı ırkı sömüren bir halkın devam eden zulüm ve baskıları ortada iken onların bu konudaki samimiyetlerine inanabilir mi idik?
Batılılar “insan hakları” derken aslında bizim anladığımız anlamda bir ‘hak’tan söz etmiyorlardı. Biz Allah’a ait olan bir ölçüden söz ederken, onlar daha seküler bir ÅŸeyden, insani saÄŸduyudan söz ediyorlardı. Ne kaynağımız ne yöntemimiz ne de gayemiz aynı deÄŸildi aslında. Onlar için insan hakları ‘kesbî’ idi. Biz ‘vehbî’ olduÄŸundan söz ediyorduk. Onlar doÄŸuÅŸtan devredilemeyen birtakım deÄŸerlerden söz ederken bile, bir kutsallıktan söz etmiyorlardı. Onun için de, onlar açısından bir takım ahlaki sapkınlıklar (cinsel sapma ve uyuÅŸturucu) bile özgürlük sorunu idi.
Ä°ÅŸimiz zordu. Bir yandan iÅŸin teorisini oluÅŸturmamız gerekiyordu, öte yandan acil çözüm bekleyen konular vardı. Bu süreç hâlâ devam ediyor.” (s.12).
Biz ilk 20 yılda çıraklık dönemimizi tamamladık. Hâlâ teorik tartışmalarımız sürse de, şimdi, zaten evrensel bir değer olan İnsan Haklarını, katılımcı, çoğulcu, şeffaf bir hukuk devleti, adalet, barış ve özgürlük taleplerini, diğer kardeş ülke ve halklarla ortak dillendirmek için yüzümüzü doğu, batı, kuzey ve güneye dönmemiz gerekiyor. İnsan Hakları mücadelesinin bir vakıfla desteklenmesi, federasyon ve konfederasyonlara ve uluslararası birliklere dönüşmesi gerekiyor.
Yeni bir dünya kuruluyor. Zor bir zamanda yaşıyoruz. Ailenin dağıldığı, bireyciliÄŸin toplumsal planda atomizasyona sebep olduÄŸu, insanların ahlaki deÄŸerlerden uzaklaÅŸarak hedonist, çıkarcı bir kiÅŸiliÄŸe büründüğü bir zamanda bu konu her zamankinden daha fazla önem taşımaktadır. Biz bunun için var olmaya devam etmeliyiz, hem de büyüyerek. Ä°ki günümüzü birbirine eÅŸit kılmadan. Hiç kimse dünyada olup bitenleri duymazdan, bilmezden, görmezden gelme hakkına sahip deÄŸildir!” (s.14).

İnsanlık onurumuzu savunmak için vicdanımızı diri tutmak

Ä°nsan hakları aktivisti ÅŸair ve yazar Ahmet Mercan, misyonunu hatırlattığı Mazlumder’e uzun vadeli bir hedef önermekte: 
“… Modern ulus devlet, homojenleÅŸtirici ve tek tipçi yapısıyla, toplum mühendisliÄŸiyle insanı nesne/malzeme derekesine indirmiÅŸtir… Doksanlı yıllara gelindiÄŸinde mahkûmiyetler ve iÅŸkenceler karşısında pratikten kaynaklanan ihtiyaç, bir insan hakları kuruluÅŸu olarak MAZLUMDER’in kurulmasına vesile oldu. KuruluÅŸ felsefesi bin dört yüz küsur yıllık bir geçmiÅŸe dayanıyordu. Hz. Muhammed’e daha peygamberlik gelmeden üye olduÄŸu ve peygamberlik döneminde de onayladığı Hilfu’l-Fudûl yapılanması, güçlü felsefi yapısıyla özgüven veriyordu…
Güvensiz ve alabildiÄŸine silahlı bir dünyada insan hakları dahi ihlaller için malzeme yapılabilmektedir. Bu durum, her erdemli insanın aktivist olmasını gerekli kılmaktadır. Ä°letiÅŸimin hızlı, bir o kadar da kirli oluÅŸu, siyasetin görünenden öte iÅŸlerliÄŸine iÅŸaret etmektedir. Küresel ölçekte yaÅŸanan haksızlıklara karşı koymanın yolu, yine aynı ölçekte yapılanmak ve aynı erdemli duruÅŸu gösteren kurum ve aktivistlerle bir etki alanı oluÅŸturmaktan geçmektedir. (s.17). 
Dünyadaki değişimin -insan hakları açısından bakınca- bir gelişme olduğu söylenemez. Yeni konseptte, insan hakları ihlal hanesinin kimliği zenginleşeceğe benziyor. Devletler yanında, uluslararası şirketler ve stratejik bilgi üreten kuruluşların da insan hakları ihlallerinin aktörleri haline geleceği gözüküyor.
Dolayısıyla deÄŸiÅŸimi takip eden ve ona göre geliÅŸmesini sürdüren Mazlumder’in yapılanmasını yeni ÅŸartlara göre geliÅŸtirmesi ve küresel ölçekte etkin bir takiple, sadece ihlallere tepki gösterip, raporlar düzenlemekle yetinmemesi gerekir. (s.18). 
MAZLUMDER, taşıdığı misyonun önemini bir an hatırdan çıkarmamalı, Ä°slam dünyasının öncü kurumu olduÄŸunu, dünyada raporlarıyla, olaylara soÄŸukkanlı ve objektif yaklaşımıyla sözü dikkate alınan kredibilitesi yüksek bir adres olduÄŸunu unutmamalıdır. 
Ä°nsan ve devlet arasında süregelen ihlaller üzerinden ihtiyacı hissedilen haklar mücadelesi, bundan böyle farklı adresleri hesaba katan bir yapıyı zaruri kılacaktır. ‘Hak’tan yana olmanın; mazlumdan yana, zalime karşı pozisyon almanın ilkesel deÄŸeri, insan var oldukça sürecektir. MAZLUMDER’in perspektifi bütün bu geliÅŸmeleri kucaklayacak geniÅŸliktedir.
Haksızlıklara karşı yargı yolu, süre isteyen ve pahalı bir yol olduÄŸundan, insan hakları mücadelesi; hâkim pozisyonu ve kamuoyunu olaya dâhil etmesiyle bütün sorunlarda ön açıcı bir iÅŸleve sahiptir. ÅžahitliÄŸin hak adına dinamik reaksiyonu olan vicdana, dünyanın her zamankinden daha çok ihtiyacı vardır.” (s.19).

Bütüncül yaklaşıma sahip küresel bir örgüte dönüşebilmek

Mazlumder’in yeni yönetimine muvaffakiyetler dileyerek yazımızı Ãœmit AktaÅŸ’ın önerisiyle tamamlayalım: 
“… Öyle ise ne yapmalı? Bir kere MAZLUMDER’i “mazlum”der olmaktan kurtararak kelimenin tam anlamıyla bir insan hakları örgütü hâline getirmeli. Yani öncelikle kendi tarihimiz ve kendi sosyopolitiÄŸimizin bize tahmil ettiÄŸi ÅŸu mazlumluk nosyonuna sığınarak tarihe ve topluma bu tip bir nazarla bakmanın darlığına dair o mazlumane bakıştan, mazluma pozitif bir deÄŸer atfeden bakış açısından kurtulmalıyız. Ä°kincisi, bu örgüt artık yerellikten kurtarılarak uluslararası bir örgüte dönüştürülmeli. Bunun içinse öncelikle ulusüstü bir bakışla hareket eden bir örgütün mantık ve donanımının saÄŸlanması gerekmektedir. Çünkü artık günümüz Türkiye’sinde evrensel olmayan bir örgüt, yerel olma payesine bile ulaÅŸamamaktadır. Uluslararası olmak, ulusal olmanın da bir ÅŸartı hâline gelmiÅŸtir adeta. Üçüncü olarak da, günümüzde artık salt biçimsel anlamda hak arayan bir örgüt, bir insan hakları örgütü de olsa, inandırıcılığa ve desteÄŸe kavuÅŸamamakta, iÅŸlevselleÅŸememekte ve çevresindeki mevzileri tahkim edememektedir. Yani bu örgütün de salt bir insan hakları örgütü olmaktan öte bir yardım kuruluÅŸu formuna doÄŸru evrilmesi gerekmektedir. Çünkü insanlara somut yardımlar sunmaktan yoksun, sadece haklara iÅŸaret eden bir örgüt, biçimsel bir hukuk kuruluÅŸu olmaktan öteye gidememektedir.” (s.96).

Canlı tanıklar olarak Ahmet Varol, Alper Görmüş, Bakiye Marangoz, Cahit Koytak, Cihan AktaÅŸ, CoÅŸkun Ãœsterci, DoÄŸan Tarkan, Fikret BaÅŸkaya, Hayko BaÄŸdat, Hilal Kaplan, Hüsnü Tuna, Mazhar BaÄŸlı, Osman Tunç, Selahaddin EÅŸ Çakırgil, Sevan NiÅŸanyan, Sibel Eraslan, Süleyman Çevik, Yıldız RamazanoÄŸlu, Yılmaz Odabaşı’nın Mazlumder hakkındaki deÄŸerlendirmelerini aÅŸağıdaki linkte yer alan pdf kitaptan okuyabilirsiniz…

Kaynaklar:
http://mazlumder.org/tr/main/pages/hakkimizda-biz-kimiz/65, 21 Mayıs 2017.
Yazarların Kaleminden MAZLUMDER’in 20 Yılı, MAZLUMDER Yayını, Ankara 2011, 102 s. http://istanbul.mazlumder.org/tr/main/yayinlar/kitap/1/yazarlarin-kaleminden-mazlumderin-20-yili/356, 21 Mayıs 2017.