Hayalini kuralım, neden olmasın?-Taha Kılınç

Mekke'ye hacca gitmek amacıyla, doÄŸum yerim Tanca'yı 2 Recep 725 [14 Haziran 1325] PerÅŸembe günü terk ettim. Yalnızdım, yanımda herhangi bir yol arkadaşı yoktu. Herhangi bir kervana da dâhil olmamıştım. Hedefime ulaÅŸmak için duyduÄŸum güçlü arzuya odaklanmıştım sadece. Bir kuÅŸun dünyaya geldiÄŸi yuvayı terk ediÅŸi gibi, ben de arkadaÅŸlarımı ve evimi arkamda bırakmıştım. Annem ve babam saÄŸdı; büyük bir acıyla onlardan ayrıldım. Bu, onlar için olduÄŸu kadar benim için de katlanılamaz bir sancı sebebiydi. O zaman, sadece 22 yaşındaydım.”

Birçok kaynakta “tarih boyunca yaÅŸamış en büyük gezgin” olarak anılan Fas asıllı Ebû Abdullah Muhammed Ä°bn Battûta, yıllarca sürecek seyahatlerine baÅŸlayışını böyle anlatıyor. Hac niyetiyle çıktığı yolculuk, onu dünyayı gezmeye teÅŸvik edecek; Çin'e kadar uzanan serüvenleri boyunca yaklaşık 117 bin kilometre yol kat edecektir. Ä°bn Battûta'ya “Müslüman Marco Polo” dense de, onun gezi ve izlenimlerinin birçok yönden daha özgün ve macera dolu olduÄŸu kesindir.

O dönemde bilinen 'İslâm dünyası'nın tamamını -bazı yerlerden birkaç kez geçerek- dolaşan İbn Battûta, 28 yıllık bir serüvenin ardından, Merinî Sultanı Ebu İnân'ın emriyle 1353 yılının aralık ayında Fas'ın Fes kentine döndü. Sultanın kendisine tahsis ettiği İbn Cuzeyy isimli bir kâtiple birlikte hatıralarını ve yolculukları boyunca şahit olduklarını kaleme almaya başlayan İbn Battûta, seyahatnamesini 9 Aralık 1355'te tamamladı.

1369'daki ölümüne kadar Fas'ta kadılık görevini sürdüren İbn Battûta'nın yazdıkları, tüm dünyada hayranlık ve merak uyandırmaya devam ediyor. Türkçeye de çevrilen İbn Battûta Seyahatnâmesi, bugün birçok ülkenin tarihi, kültürü, folkloru, antropolojisi, dini geçmişi ve tabiat varlıkları açısından vazgeçilmez bir kaynak.

***

Dünya kültür mirasına tarihin en büyük seyyahını armağan etmiş olmamıza rağmen, İslâm dünyası uzunca bir süredir -belki son temsilcisi Evliya Çelebi idi- seyyahlık ve gezi yazıcılığı alanını terk etmiş bulunuyor. Günümüzde Müslümanlar, dünyayı gezerken kayıt tutma ve diğer insanlara kalıcı bir şeyler aktarma kaygısından ziyade, gündelik keyiflerin peşindeler daha çok.

Oysa Müslümanların, “Yeryüzünü gezin dolaşın, sizden öncekilerin akıbeti nasıl olmuÅŸ bir bakın” diyen ve iki cümlelik bu direktifin içinde turizm, ulaşım, konaklama, tarih, coÄŸrafya, arkeoloji, antropoloji, sosyoloji gibi birçok alt dalda geliÅŸimi teÅŸvik eden bir Kitab'ın mü'minleri olarak, daha derin bir kavrayışa eriÅŸmeleri beklenir.

Dünyayı Müslümanca bir ÅŸuurla gezmek, Müslümanca bir bakışla anlamak ve anlatmak da, tıpkı namaz ve diÄŸer emirler gibi ilâhi bir görevdir. Bu noktadan bakarak, birçok ÅŸeyi yeniden düşünmek ve kurgulamak durumundayız. Siyasi karmaÅŸalara, acılara ve dramlara takılıp kalarak, “gezme”yi boÅŸ ve süfli bir eylem olarak deÄŸerlendirmek doÄŸru olmaz. Görevlerimiz çok yönlü ve çok boyutludur. Hem dertlerimize derman olmak için durmaksızın çalışmak, hem de dünyayı tanımak zorundayız. Bunlar, birbirini tamamlayan ve destekleyen vazifelerdir.

Dünyayı gezerken, tıpkı geçmiş büyük seyyahlarımızın yaptığı gibi, gördüklerimizi kayıt altına almak olmazsa olmaz. Günümüzün modern fotoğraf teknolojilerine kanmadan, tüm ayrıntıları satırlara da aktarmak gerekiyor. Sağlam tarih okumaları eşliğinde yapılacak seyahatler, Müslümanca bir ferasetin süzgecinden geçerek yazıya döküldüğünde, İslâmî birikimin en nadide parçalarına dönüşecektir.

***

Belki de hayatın doÄŸası gereÄŸi, zenginlikle bilginin aynı kiÅŸide toplandığına nadir ÅŸahit olunuyor. Zenginlerimize bir vazife düşüyor ÅŸu durumda: Bilginin finanse edilmesi. Öğrenci bursları, vakıflar, okullar vs. ile bu zaten büyük ölçüde yapılıyor. Ama bir alan eksik kalıyor gibi hâlâ: Müslüman zenginlerin, seyyahları ve seyahatleri de desteklemeleri gerekiyor. Yeryüzündeki yolculukları “boÅŸ boÅŸ gezmek” olarak görme tuzağına düşmeden, yeni Ä°bn Battûta'lara yatırım yapmamız ÅŸart. Hele de ulaşım ÅŸartları böylesine geliÅŸmiÅŸken.

Hep hayalini kurmuÅŸumdur: Bir Müslüman zengin, seyahate ve gördüklerini kaydetmeye meraklı bir Müslüman genci çağırıyor. Ona “Her türlü desteÄŸin benden. Sen dünyayı gez, gördüklerini yaz, ayrıntılı bir ÅŸekilde yayımlayalım, ümmetin ufku açılsın” diyerek, büyük bir kapı aralıyor. Sonra o genç kapsamlı bir seyahat rotası çıkarıp yollara düşüyor. Ä°ki-üç sene bütün dünyayı dolaşıyor, gördüklerini fotoÄŸraflıyor, satır satır kaydediyor. Farklı ülkeleri, kültürleri, dilleri, dinleri ve yaÅŸayış tarzlarını, tarihi ve coÄŸrafyasıyla getirip önümüze seriyor. Sonra bu dev seyahatname kitap olarak basılıyor; ardından birkaç dile çevriliyor; internet sitesi de açılıyor, ücretsiz herkesin istifadesine sunuluyor.

Olmayacak bir hayal kurduğumu düşünmüyorum doğrusu. Elimizde para var, imkân var, yapılmış işler ve geçmiş örnekler var. Sadece geniş ufuklu Müslüman zenginlerin, herhangi bir maddî ya da siyasi kazanç beklemeden, bu projeye kafa yorması yeterli. Gerisi kendiliğinden gelecek, bereketini ve ecrini de beraberinde getirecektir.