'Cezayir, Mağrib'i sarsacak bir patlamanın arefesinde'

2013'te geçirdiği felcin ardından kamuoyu huzuruna nadiren çıkan Abdulaziz Buteflika, halka hiç heyecan vermiyor olmalı ki, seçimlere katılım sadece yüzde 38 olarak gerçekleşti. Bundan önceki son genel seçimde de katılım yüzde 43'tü. Siyasi gözlemcilere göre, Cezayir halkı siyaset kurumuna ve siyasetçilere olan güvenini ve ilgisini hızla yitiriyor.

Cezayir'in Fransa'dan bağımsızlığını kazandığı 1962'den bu yana ülke siyasetini domine eden Ulusal KurtuluÅŸ Cephesi, arkasında ordunun bulunduÄŸu bilindiÄŸi için hem ümitsizlik hem de korku sebebi. Cezayir İçiÅŸleri Bakanı Nureddin Bedevi, seçimlerin “örnek bir atmosferde geçtiÄŸini” ifade etse de, halkın yaÅŸananları bir nevi 'tiyatro' olarak deÄŸerlendirdiÄŸi çok açık. Cezayirliler, parlamentonun mevcut sistemde sadece göstermelik olduÄŸunun, asıl yetkiyi Buteflika üzerinden generallerin kullandığının farkında.

Ülke ekonomisi, tıpkı on yıla yakın devam eden iç savaşın sonunda işbaşına gelen Abdulaziz Buteflika'nın sağlığı gibi günden güne kötüleşiyor. Petrol fiyatlarının düşünün direkt etkisiyle uygulamaya koyulan kemer sıkma politikaları da yüksek orandaki işsizliğe ve fakirliğe çare olamamış görünüyor. Oyunu bile tekerlekli sandalyede güçlükle kullanabilen Buteflika'dan sonra neler olacağı henüz kestirilemese de, Cezayir'in uçurumun eşiğine sürüklendiği muhakkak.

***

Cezayir denildiÄŸinde genellikle “Ä°slâmcıların trajik akıbeti” akıllara gelir. Kastedilen, Ä°slâmî KurtuluÅŸ Cephesi'nin 26 Aralık 1991'deki parlamento seçimlerini kazanmasının ardından, Cezayir ordusunun duruma kanlı bir ÅŸekilde müdahale etmesi, seçim sonuçlarının iptali ve sonrasında patlak veren iç savaÅŸtır. OrtadoÄŸu ve Ä°slâm dünyasındaki birçok demokrasi tecrübesinde, Abbâsî Medenî liderliÄŸindeki Ä°slâmî KurtuluÅŸ Cephesi'nin başına gelenlere -öyle ya da böyle- mutlaka atıf yapılır.

İslâmî Kurtuluş Cephesi'nin, 1962'den bu yana yapılan ilk çok partili seçimden zaferle çıkması, aslında bir sosyal patlamanın ifadesiydi. 1988'de binlerce kişinin ölümüne yol açan halk ayaklanmasının ardından, iktidardaki Ulusal Kurtuluş Cephesi anayasada değişiklik yaparak çok partili sisteme geçmek durumunda kalmış, yeni siyasal ortam da en çok İslâmcılara yaramıştı. İslâmî Kurtuluş Cephesi 1990'daki yerel seçimlerin ardından, genel seçimler de ipi göğüsleyen parti olmuştu.

Cezayir ordusu, seçimleri iptal etmesinin hemen ardından Cumhurbaşkanı Şazlî Bincedîd'in de istifasını istedi. 16 Ocak 1992'de cumhurbaşkanlığı koltuğuna, bağımsızlık savaşı liderlerinden Muhammed Bûdiyaf oturtuldu. Özellikle yolsuzluklara karşı açtığı savaşla dikkat çeken Bûdiyaf, cumhurbaşkanlığında sadece 166 gün geçirmişken, 29 Haziran 1992'de Annâbe kentinde yaptığı bir konuşma sırasında vurularak öldürüldü. Bûdiyaf'ın katili, kendi koruma ekibinden Mubârek Bumaarafi adlı bir askerdi. Duruşmalar sırasında hiç konuşmayan ve müebbet hapse mahkûm edilen Bumaarafi, büyük ihtimalle ordu tarafından yönlendirilmişti.

Bûdiyaf suikastının hemen ardından güvenlik güçleriyle “Ä°slâmcı teröristler” arasında baÅŸlayan çatışmaların tüm ülke sathına yayılmasıyla, Cezayir karanlık bir tünele girdi. 2000'lerin başında durum büyük ölçüde kontrol altına alındığında, savaÅŸ arkasında en az 100 bin kurban bırakmış, siyasi arenayı da darmadağın etmiÅŸti. On binlerce tutuklu hapishanelerde can vermiÅŸ, sayısız insan da yurtdışına kaçmak zorunda kalmıştı.

Cezayir iç savaşı, resmi tarih tarafından “Ä°slâmcı teröristlerle halkı korumaya çalışan güvenlik güçleri arasındaki çatışmalar” olarak sunuluyor bugün; Ä°slâmî Selamet Cephesi liderleri de, iç savaşın sorumluları olarak etiketleniyor. Hâlen Katar'ın baÅŸkenti Doha'da sürgün hayatı yaÅŸayan 86 yaşındaki Abbâsî Medenî, Cezayir basınının her fırsatta aleyhte yayın yaptığı ve kitlelere kötülediÄŸi bir isim.

Abdulaziz Buteflika, 1999'da cumhurbaşkanı seçildiğinde, genel af ilan ederek siyasi suçluları sisteme kazandırmaya çalıştı. Bu adım, aslında ordunun kontrolündeki savaş sürecinin sorgulanmasını ve yargılanmasını önlemeye yönelik bir tedbirdi daha çok. Cezayir iç savaşı, bugün hâlâ tam anlamıyla araştırılmış değil. Üstelik, Uluslararası Af Örgütü başta olmak üzere birçok kurumun hazırladığı raporlarda, İslâmcılara atfedilen bazı katliamların 'ordunun göz yummasıyla' gerçekleştiği açıkça belirtiliyor.

***

Önce Fransa sömürge yönetimi, ardından tek parti diktasıyla yüzleÅŸen Cezayir, ilk demokrasi tecrübesinden sonra iç savaşın acısını tecrübe etti. Åžu anda yaÅŸanan göstermelik demokrasinin de sıkıntılara çare olamayacağı açıkça görülüyor. “Peki, sırada ne var?” sorusunun cevabıysa oldukça korkutucu. Cezayir'in, bütün MaÄŸrib'i sarsacak bir patlamanın arefesinde olduÄŸu söylenebilir.

Kaynak: Yeni Åžafak