Cevdet Said'i fikir dünyamızda konuk etmek / Doç. Dr. Fethi Güngör

Doç. Dr. Fethi Güngör

Ãœstadın bu sohbetleri yanında bir de tüm dünyadan katılımın olduÄŸu haftalık canlı internet dersleri devam etmektedir. Ancak bugüne deÄŸin Türkiye kamuoyunu bu ıslah çabasından haberdar etme fırsatımız olmadı. DiriliÅŸ Postası Genel Müdürü Orhan Pekçetin kardeÅŸim üstadı gazetede her hafta yazmaya davet edince -özellikle bu internet derslerini özetle de olsa yazıya aktarmak için bir fırsat kabul ederek- teklifi memnuniyetle kendisine ilettim. Ãœstat teklifimizi oÄŸlunun yardımcı olması ÅŸartıyla kabul etti. SaÄŸ olsun Cevdet Said’in büyük oÄŸlu Saad Bey ders ve sohbetlerin yazıya aktarılmasında ve Arapça metnin özetlenerek bir kısa makale formatında düzenlenmesinde yardımcı olma sözü verdi. Ben de Türkçeye çeviri görevini üstlendim. Böylece DiriliÅŸ Postası özgün bir çalışmaya daha imza atmış oldu.

BeÅŸ yıldır Beykoz’da mülteci konuk olarak yaÅŸayan üstat Cevdet Said’i, bundan böyle cuma günleri yayımlanacak köşe yazıları sayesinde fikir dünyamızda onur konuÄŸu olarak ağırlayacağız inÅŸaAllah.

Yetmiş Yıllık Fikrî Birikimden İstifade Edebilmek

10 Åžubat 1931’de Suriye’nin Kuneytıra bölgesinde Golan tepelerinin eteÄŸinde yer alan Çerkes köylerinden Bi’ru Acem’de dünyaya gelen Jaoudat Mohamad (Cewdet Muhammed), orta öğrenim düzeyinde intisap ettiÄŸi Ezher Ãœniversitesi’nin Arap Dili ve Edebiyatı Fakültesi’nden mezun oldu. “Cevdet Said” adıyla tanınan üstat, Hafız Esad döneminde ve öncesinde 5 kez tutuklandı, toplam 7 yıl hapis yattı, sonunda öğretmenlik görevinden uzaklaÅŸtırıldı. Bunun üzerine köyüne dönen üstat, bir merkep satın alarak daÄŸdan odun toplamaya baÅŸladı. Daha sonra arıcılık yaparak ailesinin geçimini saÄŸladı. Suriye’de devam eden iç savaÅŸ sebebiyle köyünü ve ülkesini terk etmek zorunda kalana kadar, kardeÅŸiyle birlikte süt inekçiliÄŸi yaptı. Suriye’deki savaşın köyüne kadar ulaÅŸması üzerine Aralık 2012’de yakınlarıyla birlikte Türkiye’ye hicret etti.

İlk hapse düştüğü 1959 yılından bugüne kadar on müstakil kitap ve yüzlerce makale yazdı, dünyanın çeşitli yerlerinde yüzlerce konferans verdi. Bunların bir kısmı şahsi sitesinden paylaşılmaktadır (1).

Ãœstad Cevdet Said’in Arapça telif ve derleme eserlerini -ilgilenenlerin istifadesi için- ÅŸu ÅŸekilde sıralamak mümkündür (2):

Ãœstat Cevdet Said’in Türk dilinde yayımlanan ilk ve son eseri ÅŸunlardır:

1. Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları, İnsan Yayınları, 1984.
2. Ä°slam’dan Neden Korkuyorlar? (Korku Nasıl BaÅŸladı?), Beyan Yayınları, 2016.

Cevdet Said’in Pınar Yayınları’ndan çıkan eserleri de ÅŸunlardır (3):

1. Âdem’in OÄŸlu Habil Gibi Ol/ Yeni Bir KimliÄŸin Ä°nÅŸası
2. Güç, İrade, Eylem
3. Değişim Rüzgârları
4. Din ve Hukuk
5. Oku; Kerem Sahibi Yaratan Rabbinin Adıyla
6. Âdemoğlunun İlk Mezhebi/ İslam ve Şiddet Üzerine
7. Bir Çıkış Yolu (Makaleler-I)
8. Değişimin Şartları (Makaleler-II)
9. Düşüncede Yenilenme (Söyleşiler)

Ä°lme ve Barışa Çağıran Cevdet Said’in Sesini Duymak

Kur’an’ın diriltici hidayetini bütün insanlara ulaÅŸtırabilmek ve insanlığın hak ve adalet temelinde huzurlu bir hayat sürmesi için altmış beÅŸ yıldır fikir üretmeye devam eden Cevdet Said’in derin analizlerinden yeterince istifade ettiÄŸimiz söylenemez.

Cezayirli Malik b. Nebi’nin Pakistanlı Muhammed Ä°kbal ve Türkiyeli Celal Nuri’den çok etkilendiÄŸini yeri geldikçe ifade eden Cevdet Said, Åžeyhülislam Mustafa Sabri, vekili Zâhid Kevserî, Ebu’l-Hasan en-Nedvî gibi tarihi ÅŸahsiyetlerle yüz yüze görüşmüş, sohbetlerine iÅŸtirak etmiÅŸtir.

Samimi, mütevazı ve hasbi bir karaktere sahip Cevdet Said’in dünyalığa tamah etmeden hayatını sade bir köylü olarak geçirmesi, uzun yıllar arıcılık yaparak ve inek besleyerek geçimini alnının teriyle temin etmesi, birçok dile çevrilmiÅŸ eserlerinden asla telif ücreti kabul etmemesi ve Kur’an’ın yüce hakikatlerini insanlara izah etme karşılığında bir bedel talep etmeyi doÄŸru bulmaması onun eserleri ve düşünceleri kadar dikkate ÅŸayan bir yönüdür.

Bireyi, aileyi, toplumu, devletleri ve bütün âlemi daha iyi hâle getirmek için yeryüzüne halife olarak atanan âdemoÄŸlunun neler yapması gerektiÄŸini irdeleyen Cevdet Said’in düşünce dünyasını belirleyen âyetlerin başında deÄŸiÅŸimin yasasını açıklayan ÅŸu âyet-i kerime yer almaktadır:

“… Hiç kuÅŸkusuz bir toplumun bireyleri kendi iç dünyalarını deÄŸiÅŸtirmedikçe Allah da o toplumun gidiÅŸatını deÄŸiÅŸtirmez…” (Ra’d, 13:11).

Ä°nsanlığı ilim ve barış temelinde birlikte yaÅŸamaya davet eden bir mütefekkir olan Cevdet Said, insanlar kendi davranışlarını ve hayat tarzlarını deÄŸiÅŸtirmediÄŸi müddetçe Allah’ın onların durumlarını deÄŸiÅŸtirmeyeceÄŸini, bireysel ve toplumsal deÄŸiÅŸimin zor ve silah kullanarak deÄŸil bilakis bilgi, sevgi ve dine davet yöntemiyle gerçekleÅŸtirilebileceÄŸini savunmaktadır.

Zalim Yöneticiye Hak Sözü Hatırlatabilmek

Ãœstadın fikir ve yaklaşımlarına örnek teÅŸkil etmesi açısından, Tsey Ramadan’ın Rusçadan Türkçeye çevrilen ve Cevdet Said’i tanıtan bir makalesini burada özetlemekte yarar görüyorum (4):

Cevdet Said adaleti ve düzeni ihya etmek için şiddete başvurmayı tasvip etmemektedir. O mücadelesinde ilmini, irfanını, imanını kullanmaktadır. Ona göre hakikat her zaman -muhatabın hoşuna gitmese bile- dile getirilmelidir. Bu prensip onun hayatının düsturu olmuştur. Bunun da bedelini ağır ödemiş, defalarca hapse atılmıştır.

Ona göre, imanın ulaştırmak istediği en önemli hedef adaletin hâkimiyetidir. Adalet temel bir kanundur, onu ne bir devlet ne de bir yönetici çiğneyebilir.

“Sözde demokratik Batı toplumu BM’yi (ve veto hakkını) icat ediyor. Ama adalet onların da üzerindedir.” diyen Cevdet Said Batı’nın tutumunu ÅŸu hadisi ÅŸerifle izah etmektedir: “Sizden öncekiler, ÅŸu yüzden helak oldular, onlar ÅŸerefli bir kimse hırsızlık yaptığı zaman hırsızı serbest bırakırlar, güçsüz bir kimse hırsızlık yapınca da ona ceza uygularlardı.” (Buhari ve Müslim).

İnsani hayat tarzının ve düşüncesinin yeniden inşasından bahsederken Cevdet Said, din adamlarının bu görevi eda esnasında sorunların sadece yapıcı sonuca bağlanmasına dikkat çeker. Bireyin hayatının yalan, şiddet gibi yıkıcı esaslara dayanarak ıslah edilmesi mümkün değildir. Bunun gerçekleştirilebilmesi için hakikati dile getirmek, insanları bilinçlendirmek, onları karşılıklı yardımlaşmaya çağırmak gerekir.

Cevdet Said’e göre bir makama hak ettiÄŸi için deÄŸil de güç sahibi olduÄŸundan dolayı zorla gelen yöneticiye güç kullanarak deÄŸil hak ve adil söz ile karşı koymak gerekir. Onun yüzüne şöyle demek icap eder: Sen haksızsın, yaptığın davranış da hak üzere deÄŸildir. Tabii ki söylediÄŸimiz sözlerin yükümlülüğünü de üstlenmemiz ve davamızdan ölüm tehdidi bile olsa vazgeçmememiz gerekir.

Üstada göre adaletsiz yöneticiye güç ile değil hak söz ile karşı koymak tercih edilebilecek en iyi ve en zararsız tavırdır. Zira zalim bir devlet yöneticisinin yüzüne bütün halk kendisinin haksız olduğunu söylese, onun herkesi öldürecek hâli yoktur. Fakat yöneticiye karşı güç kullanılırsa bu hareket binlerce vatandaşın hayatına mâl olabilir.

Cevdet Said adalet ve toplumun ıslahı hakkında söz ederken şu gerçeği ortaya koymaktadır: Bu göreve girişen bazen davası uğrunda sürgün edilme, eziyet görme gibi bedeller ödemek mecburiyetinde kalabilir, ama bunlar davasından vazgeçmesine kesinlikle sebep olmamalıdır.

Doğruluk güvene ve itimada yol açar. Güven ve itimat ise insani bütün ilişkilerde esas olandır. Hak sahibi hiçbir şeyden korkmaz. İnsanlara karşı sonuna kadar açık olduğundan ve gizleyecek bir şeyi bulunmadığından hiçbir zaman münafıklık yapmaz. Fakat haksız ve yalancı ise her zaman birilerinden, bir şeylerden korkar. Haksız yönü ve yalanı ortaya çıkacak diye hep endişe içinde olur.

Dünyayı deÄŸiÅŸtirmeden ilk önce kendimizi deÄŸiÅŸtirmemiz gerekir. Eksik yönlerimizi tekâmül ettirmemiz icap eder. Fakat kendisi dürüst olmadığı takdirde baÅŸkalarını ıslah etmeye kalkışan kibirli olur, problemlere yol açar. Ama bütün yanlış davranışlardan kendinde hata arayan her zaman maneviyatta ilerleme gösterir. Nitekim suçu baÅŸkalarına atma Kur’ani bir yöntem deÄŸildir.

Ä°kna etme konusunda baskı yapan ve güç kullananlar genellikle iman ve akıl gücüne sahip olmayanlardır. Bu hakikatin ilk örneÄŸini Âdem (as)’ın oÄŸullarını, Kabil ve Habil teÅŸkil etmektedir…

Cevdet Said eserlerinde ve verdiği derslerde sıklıkla kökleşmiş haksız ve adaletsiz hayat tarzına dikkat çekmektedir. Zalim bir yönetici veya güç sahibi biri bu bozuk sistemi eleştirenlerin takibata uğratılmasını, hapse atılmalarını veya onlara karşı kaba güç kullanılmasını emredebilir. Bu meyanda emir alanlara Cevdet Said şöyle seslenmektedir:

“Ey insanoÄŸlu! Sen, sahibi nereye çevirirse oraya dönen, tetiÄŸe basınca ateÅŸ alan bir silah deÄŸilsin! Sen bir insansın ve yaptığın iÅŸlerin hesabını Allah katında vereceksin. BaÅŸkasının sana emir vermiÅŸ olması iÅŸlediÄŸin cinayetlerin mesuliyetini senin üzerinden kaldırmaz. Sana ancak adaletten yana olmak yaraşır.” (4).

Eserlerinde ve hitabelerinde ilme, barışa, ÅŸiddetten kaçınmaya, bireyin ve toplumun ikna yöntemiyle ıslahına, kâinat ve Kur’an âyetlerinin tefekkürüne, tarihten ders almaya ve Allah’ın tabiata ve topluma koymuÅŸ olduÄŸu yasalara uygun davranmaya davet eden üstat Cevdet Said’in DiriliÅŸ Postası’nda yayımlanacak köşe yazılarından hep birlikte istifade edebilmek duasıyla…

Kaynaklar:

(1) https://www.facebook.com/jawdat.said, 01.05.2017.

(2) https://jawdatsaid.net, 01.05.2017.

(3) http://www.pinaryayinlari.com/cevdet-said-tum-kitaplari-c41.html, 01.05.2017.

(4) Tsey, Ramadan; “Ä°lme ve Barışa Çağıran Cevdet Sait”, http://www.adigeyaislam.com/tr/files/index.php?page=showarticle&articleID=69, 01.05.2017.