YSK rakamı bilmiyor

Yüksek Seçim Kurulu’nun, sandık kurullarının mührünü taşımayan zarf ve oy pusulalarının da geçerli sayılacağını açıklaması tartışma yarattı. Zira, mühürsüz olduÄŸu halde geçerli sayılan oyların sayısı bilinmiyor. Bu sayı bilinmediÄŸi için, referandum sonucunu etkileyecek kadar çok olup olmadıkları da bilinmiyor.

Nasıl oldu?

16 Nisan 2017’de referandumda oy kullanma iÅŸlemi sona erdikten sonra, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) bir açıklama yaptı ve seçim kurulunun mührünü taşımayan oy pusulası ve zarflarla verilen oyların da sayılacağını duyurdu.

Bunun üzerine, özellikle “Hayır” bloÄŸunu oluÅŸturan kesimden itirazlar yükseldi. YoÄŸun tartışmalar devam ederken, YSK BaÅŸkanı Sadi Güven, mühürsüz oy kararını, oy verme iÅŸlemi bittikten sonra, ama sonuçlar henüz sisteme girilmeden aldıklarını söyledi:

"Sandık kurullarının oy pusulalarının arkasını ve oy zarflarını sandık kurulu mührüyle mühürlemeden oy verme işlemine başladıkları duyumu üzerine kurulumuzca inceleme yapılmıştır. Saat 16.00'da açılan sandıklarda sandık sonuçları sistemi girilmeden, partilerle paylaşılmadan önce kurulumuzca bu surette kullanılan oyların sandık kurullarının ihmali nedeniyle meydana geldiği ve seçmenin iradesinin tecellisinden sonra seçmenden kaynaklanan bir kusur olmaması nedeniyle geçerli olmasına karar verilmiştir."

“EÄŸitim ve SMS’e raÄŸmen”

Tartışmaların sürmesi ve muhalefetin sonuçların iptalini istemesinin ardından YSK Başkanı Güven, vatandaşlara verilen oy pusulalarının ve zarfların zaten fligranlı olduğunu hatırlattı. Güven, filigranlı üretilen oy pusulası ve zarfların yanında yasa koyucunun ikinci tedbir alarak, oradaki sandık kurulu başkan ve üyelerinin mühür basması şartını getirdiğini söyledi. Sandık kurullarına eğitim verdiklerini, referandum günü oy kullanma işlemi başlamadan önce sandık başkanlarına pusulaların ve zarfların mühürlenmesi gerektiğine ilişkin SMS gönderdiklerini hatırlattı.

YSK internet sitesine göre, referandum günü sandık kurulu baÅŸkanlarına  sabah 6’da gönderilen SMS şöyleydi:

“Oy zarfı ile birleÅŸik oy pusulalarını sayıp, tutanak defterine geçiriniz. Oy pusulalarının arka tarafını ve oy zarflarını sandık kurulu mührü ile mühürleyiniz.”

YSK, vatandaÅŸlarına yönelik olarak, ‘oy kullanırken dikkat edilmesi gerekenlere’ iliÅŸkin görseller hazırlamış ve bunlar TV’lerde de yayınlanmıştı. Bu görsellerin ilk maddesinde de, zarfların üzerinde sandık kurulu ve ilçe seçim kurulunun, pusulaların arkasında da sandık kurulu mührünün bulunması gerektiÄŸine dikkat çekmiÅŸti.

YSK Genelgesi de “mühürsüz geçersiz” diyor

YSK, yurtdışında referandumun nasıl yapılacağını anlatan 15 Åžubat 2017 tarihli 103 sayılı kararına ekli 202-1 nolu genelgesinde de, mühürsüz zarf ve oy pusulalarının geçersiz sayılacağını açıkça belirtti. Bu genelgenin 44. Maddesi, geçerli ve geçersiz zarflara iliÅŸkin. 44. maddenin D bendi geçersiz zarfları, “Ãœzerinde Ä°lçe Seçim Kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan zarflar” olarak tanımlıyor. Aynı genelgenin 45. Maddesinin C bendinde de,  arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan oy pusulalarının geçersiz olduÄŸunu belirtiliyor.

“Hata, ihmal, kasıt”

YSK BaÅŸkanı Güven aynı açıklamada, bazı sandık kurullarının “hata, ihmal ve kasıtlı olarak mühürlemeyi gerçekleÅŸtirmediklerini” de ifade etti:

"Onların yaptıkları hata, ihmal veya kasıt nedeniyle biz YSK olarak vatandaşın anayasal hakkını kullanması gerektiÄŸine, iradesinin sandığa yansıması gerektiÄŸine karar verdik. Hâdise budur. Oy kullanma hakkına sahip olan vatandaÅŸ, YSK tarafından imal ettirilen, sahte olmayan, kendisine verilen oy pusulasını geçerli ÅŸekilde, usulüne uygun olarak mühürlemek suretiyle sandığa atmıştır. Sadece oradaki sandık kurulundaki çalışanların, eÄŸitim vermemize, seçim günü sabah telefonlarına mesaj göndermemize raÄŸmen, ihmalen veya bilerek eksikliklerini, vatandaşın oy verme hakkını engelleme yolunda deÄŸerlendirmedik. Bu, ilk kez bizim yaptığımız bir iÅŸlem deÄŸildir.” 

Bu iÅŸlemin ilk kez yapılmadığını vurgulamak için YSK, internet sayfasında, daha önceki seçimlerde mühürsüz olduÄŸu halde oyların geçerli sayıldığına iliÅŸkin aldığı kararları da yayınladı. Ancak bu kararların, sınırlı sayıda sandığı ilgilendiren münferit kararlar olduÄŸu görülüyor. Ãœlke geneli için alınmış benzer bir karar YSK’nın sitesinde bulunmuyor.

YSK referandum günü baÅŸka bir karar daha almıştı. Bu karar, bazı sandıklarda üzerinde “Tercih” yazan mühür yerine “Evet” yazan mührün kullanılmasıyla ilgiliydi. YSK Genel Kurulu, referandum günü “Evet” mührü kullanılarak verilen oyların geçerli sayılacağına dair kararı da gerekçeli bir biçimde internet sitesinde yayınlamıştı. Ancak, mühürsüz oy pusulaları ve zarfların geçerli olduÄŸuna dair karar ve gerekçesi henüz yayınlanmadı. 

Ne kadar ÅŸikayet var?

YSK’nın, mühürsüz oyları  tüm ülke geneli için geçerli sayan kararı almasına neden olan  kaç ÅŸikayet aldığı ve bunların nerelerden geldiÄŸi de açıklanmış deÄŸil. Kararın, neden sadece ÅŸikayetlerin geldiÄŸi sandıklar için alınmadığı, ülke geneli  için karar alınmasını gerektirecek kadar çok ÅŸikayet olup olmadığı da açıklanmadı.

Yasal düzenlemeler

“Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun”, zarflar ve oy pusulaları üzerinde bulunması gereken sandık kurulu mühürlerinin zorunluluÄŸuna dikkat çekiyor. bu kanunun  77. maddesi, pusulaların ve zarfların sandık kurullarınca mühürlenmesini zorunlu hale getiriyor:

“Sandık kurulu, and içme, sandığı yerleÅŸtirme, kapalı oy verme yerini düzenleme iÅŸlerini bitirdikten sonra, hazır bulunanlar önünde, birleÅŸik oy pusulalarını sayar, her birinin üzerine, sandık kurulu mühürünü basar, böylece üzerinde sandık kurulunun mühürü bulunan birleÅŸik oy pusulalarının sayısını tesbit eder. BirleÅŸik oy pusulası kullanılmayan seçimlerde, ilçe seçim kurulu baÅŸkanından teslim alınan ve ilçe seçim kurulu baÅŸkanlığı mühürünü taşıyan özel zarfları sayar, her birinin üzerine sandık kurulu mühürünü basar, böylece üzerinde biri ilçe seçim kurulunun, diÄŸeri sandık kurulunun mühürleri bulunan çift mühürlü özel zarfların sayısını tespit eder.”

Aynı yasanın 98. Maddesi de, mühürsüz zarf ve pusulaların geçersiz sayılacağına işaret ediyor:

“Zarflar oy veren seçmen sayısı ile karşılaÅŸtırılır. Bu zarfların sayısı oy veren seçmen sayısından fazla çıktığı takdirde, bütün zarflar tek tek elden geçirilerek 77 nci maddeye göre çift mühürlü olmayan ve belli ÅŸartlara uygun bulunmayan veya her hangi bir iÅŸaret veya imza veya mührü taşıyarak 103 üncü madde gereÄŸince seçmenin kim olduÄŸunu belirten zarflar ayrılır.”

103. madde ise “muteber olmayan oy pusulalarını tarif ederken ÅŸu ifadelere yer veriyor:

” Sandık kurulunca verilen tek biçim ve renkteki çift mühürlü bir zarftan baÅŸka zarfa konulmuÅŸ bulunan oy pusulaları”, ve “Arkasında sandık kurulu baÅŸkanlığının mühürü bulunmayan birleÅŸik oy pusulaları.”

“Sayısını ÅŸu an bilemeyiz”

Referandum sonuçları üzerinde mühürsüz zarf ve pusulalar nedeniyle yapılan tartışmaların sağlıklı bir zeminde yürüyebilmesi için, hangi sandıklardan kaç tane, mühürsüz oy başvurusu yapıldığının ve mühürsüz olduğu halde geçerli sayılan oyların sonuçları etkileyecek sayıda olup olmadığının bilinmesi gerekiyor.

YSK Başkanı Güven, 17 Nisan Pazartesi günü sabah saatlerinde yaptığı açıklamada, mühürsüz olduğu halde geçerli kabul edilen oy sayısının şu anda bilinemeyeceğini söyledi:

"Åžu anda bin midir, 5 bin midir, 10 bin, 20 bin midir, gerçekten bilmiyoruz. Bunlar, itiraz üzerine yeniden gelir mi gelmez mi onu da bilemiyorum, bir bakılır. Åžu anda ne bizim ne de siyasi partilerin kaç tane böyle oy var, bunu bilmemiz mümkün deÄŸil. Gerçek oy, gerçek seçmen, gerçek mühür, gerçek, saÄŸlıklı ÅŸekilde kullanılan bir oy, biz bu oyları geçerli saydık. Hâdise budur." 

Kaynak: Al Jazeera