Sosyal Medya

Güncel

'Evet'e Kürt seçmen katkısı-Gonca Şenay

17-04-2017 08:25

Ağırlıkla Kürtlerin yaşadığı Doğu ve Güneydoğu illerindeki 'hayır oyları' çoğunlukta ama 1 Kasım seçimleriyle kıyaslandığında oy farklılaşmaları 'evet' lehinde oldu. Bunu 1 Kasım'da AK Parti'ye verilen oylarla bu referandumda çıkan evet oylarına baktığımızda görebiliyoruz. Bu tabloyu HDP'ye verilen oy sayılarıyla 'hayır' oyları arasındaki farklardan da görmek mümkün. Doğu ve Güneydoğu'daki katılım ve evet oyları referandum sonucunda önemli rol oynadı. Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan da konuşmasında bu iki bölgedeki 'evet' oylarının yükselişine özel vurgu yaptı.


CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan, referandum gecesi Huber Köşkü'nde yaptığı açıklamada, DoÄŸu ve GüneydoÄŸu Anadolu bölgesindeki oylara ayrı bir vurgu yaptı, "Partilerin halk oylamasındaki pozisyonlarını dikkate aldığımızda, GüneydoÄŸu Anadolu bölgesindeki tüm illerde 10 ilâ 20 puanlık artışlar olduÄŸunu görüyoruz" dedi. 1 Kasım seçimlerine bakıldığında, AÄŸrı, Van, Hakkari, Şırnak, Siirt, Bitlis, MuÅŸ, Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Batman, Mardin ve Åžanlıurfa'da "evet bloÄŸunun" oyu yaklaşık 450 bin arttı. Bu da Türkiye'deki oy kullanan toplam seçmen sayısının yaklaşık yüzde 1'ine karşılık geliyor.  
 
2015'te yapılan 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinde Kürt seçmenin tercihleri seçim sonuçlarının âkıbetini belirlemiÅŸti. Ãœstelik Türkiye’nin en önemli sorununun kalbinin attığı bu illerde seçmen tercihinin anlamı da baÅŸkaydı. Hendeklerle birlikte çatışmaların ÅŸehirlere taşınması, seçmenin 7 Haziran’dan 1 Kasım’a kısmen de olsa HDP'den kopmasına yol açtı. Ancak yine de HDP bölgede birinci parti olmayı sürdürdü. 
 
Seçimlerden yaklaşık 1,5 yıl sonra siyasette gerilimin yükselmesi ve HDP EÅŸbaÅŸkanı Selahattin DemirtaÅŸ ve milletvekillerinin tutuklanması, belediyelerin neredeyse tamamının kayyuma devredilmesine raÄŸmen bölgede seçmenin tepkisizliÄŸi baÅŸka bir siyasi okumayı da beraberinde getirdi. HDP cephesine yakın bazı uzmanlar da isimlerini vermeden de olsa seçmenin HDP'den vazgeçmediÄŸini ancak parti ile arasına mesafe koyduÄŸunu söyledi. 
 
Ä°ÅŸte tüm bu yaÅŸananlar CumhurbaÅŸkanlığı sistemi için gidilen referandum sürecinde Kürt seçmenin nerede duracağını, tercihinin ne olacağını önemli baÅŸlıklardan birini haline getirdi. Bölgede seçmenin HDP’ye hâlâ tepkili olduÄŸu, tepkisini de AK Parti’ye oy vererek olmasa bile sandığa gitmeyerek göstereceÄŸi iddia ediliyordu.
 
Oy kullanmaya batı illerinden erken başlayan Doğu ve Güneydoğu illerinde sonuçlar da diğer illerden önce ortaya çıkmaya başladı. Genel tablo partisine tepkili de olsa HDP seçmeninin tercihini çok büyük ölçüde değiştirmediğini ortaya koydu.
 
Bazı illerde katılımın 5-7 aralığında düştü. Bazı illerde bu düşüş HDP’nin oy oranından düşerek sandığa “Hayır” olarak yansıdı. Hakkari, Şırnak gibi HDP’nin neredeyse tek parti olduÄŸu bazı illerde ise AK Parti’de temsil edilen “Evet” oyları oransal olarak yüzde 25’in üzerine çıkarak HDP açısından sürpriz yaptı. Ağırlıkla Kürtlerin yaÅŸadığı iller HDP’nin yanında duruÅŸunu deÄŸiÅŸtirmedi ve “Hayır” dedi. Bölge "Hayır" dedi ama HDP'den yaÅŸanan oy kaymaları Türkiye genelindeki "Evet" oylarına önemli katkı yaptı. 
 
Diyarbakır yüzde 67 ile “Hayır” dedi
 
7 Haziran seçimlerinde katılım yüzde 86 olmuÅŸ, HDP Diyarbakır’da toplam oyların yüzde 79’unu alarak bir rekora imza atmıştı. AK Parti’nin oy oranı ise yüzde 14’tü. 1 Kasım seçimlerinde bu tablo deÄŸiÅŸti. Diyarbakır’da katılım oranı yüzde 84,97 idi. HDP yüzde 72,8, AK Parti ise yüzde 21,4 oranında oy almıştı. Referandumda Diyarbakır’da seçimlere katılım oranı yaklaşık yüzde 4 oranında geriledi. Bu oran HDP oylarına düşüş olarak yansıdı. “Hayır” oyları yüzde 67,4, “Evet” oyları ise yüzde 32,5 oldu. Seçmen sayısı olarak bakıldığında da HDP oylarındaki kısmi düşüş görülüyor. Buna göre 1 Kasım'da 576 bin seçmenin HDP'ye, 169 bin seçmenin AK Parti'ye oy verdiÄŸi Diyarbakır'da "Hayır" oyları 524 bin, "Evet" oyları ise 251 bin olarak gerçekleÅŸti. Yani HDP'nin 1 Kasım'a göre neredeyse 52 bin seçmenin oyunu kaybettiÄŸi, AK Parti'nin ise 80 binin üzerinde seçmenden oy aldığı görüldü. 
 
Bölgenin büyük illerinden bir diÄŸeri Mardin. 7 Haziran’da Mardin’de HDP’nin oyu yüzde 73, AK Parti’nin yüzde 19 olmuÅŸtu. Katılımın yüzde 86 olduÄŸu 1 Kasım seçimlerinde ise HDP’nin oyları yüzde 68, AK Parti’nin oyları ise 28,5 oldu. Referandum sonuçları ise HDP cephesinde kaybı beraberinde getirdi. Katılımın yüzde 82 olduÄŸu “Hayır” oyları yüzde 59, “Evet” oyları ise yüzde 40,9 olarak gerçekleÅŸti.Yani 1 Kasım'da 258 bin 384 oyun HDP'ye, 107 bin 804 oyun AK Parti'ye verildiÄŸi Mardin'de, 215 bin "Hayır", 149 bin 558 "Evet" oyu çıktı. Bu ilde HDP'nin kaybettiÄŸi seçmen sayısı olan 43 bin kadar oyun AK Parti tarafından temsil edilen "Evet" cephesine geçtiÄŸi görülüyor. 
 
HDP’nin 1 Kasım’da oransal olarak en çok oy kaybettiÄŸi illerden biri Bingöl’dü. 7 Haziran seçimlerine göre gerçekleÅŸen bu oy kaybı referandum sonuçlarına da yansıdı. 7 Haziran seçimlerinde Bingöl’de AK Parti yüzde 46,9 ile birinci partiydi. HDP ise yüzde 40,9 oranında oy almıştı. 1 Kasım seçimlerinde bu oy oranları yüzde 64,6 AK Parti, yüzde 29,5 olarak deÄŸiÅŸti. Referandumda katılım oranı deÄŸiÅŸmedi ama “Evet” oyları yüzde 73,2, “Hayır” oyları ise yüzde 26,8 olarak gerçekleÅŸti.
 
134 bin seçmenin oy kullandığı Bingöl'de 1 Kasım seçimlerinde 38 bin seçmen HDP'ye, 83 bin seçmen AK Parti'ye oy vermiÅŸti. Referandumda AK Parti cephesinde toplanan "Evet" oyları 95 bini geçti. HDP oyları ise 36 bin oldu. 
 
Türkiye’nin en yüksek “Hayır”ı Tunceli’den
 
Hayır oylarının Türkiye’de en yüksek çıktığı il ise Tunceli oldu. 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerini açık ara HDP’nin kazandığı ÅŸehirde 7 Haziran seçimlerinde HDP-CHP bloÄŸu yüzde 80, 1 Kasım seçimlerinde ise yüzde 84 oy almıştı. 16 Nisan referandumunda “Hayır” oyları yüzde 80 olarak gerçekleÅŸti. Bu oranla Tunceli Türkiye genelinde oransal olarak en çok “Hayır” diyen il oldu. Ancak düşük olsa da Tunceli'de "Evet" oylarının oranı da önemli. Åžehirde AK Parti son seçimlerde yüzde 11,7 oranında oy almıştı. "Evet" oyları ise yüzde 20 çıktı. 1 Kasım seçimlerinde MHP Tunceli'de yüzde 5,9 oy almıştı. Tunceli'de 1 Kasım seçimlerinde HDP ve CHP seçmenden toplam yaklaşık 42 bin oy almıştı, bu oy sayısı hemen hemen deÄŸiÅŸmedi. Ama 1 Kasım seçimlerinde Ak Parti'nin oy sayısı 5 bin 800'dü. Bu sayı referandumda 9 bin 800'e çıktı.
 
Van da HDP cephesinde toplanan “Hayır” oylarının neredeyse katılım oranındaki düşüş kadar gerilediÄŸi illerden biri oldu. 1 Kasım seçimleri ile karşılaÅŸtırıldığında katılım oranı yüzde 81’den yüzde 75’e düştü. 1 Kasım seçimlerinde HDP yüzde 65,5, AKP yüzde 30 oy almıştı. Referandumda “Hayır” oyu yüzde 57 oldu. “Evet” oyları ise yüzde 42 çıktı. 
 
Bu oranların sayılara yansıması sonuçtaki farkın biraz daha etkili görünmesini beraberinde getiriyor. 1 Kasım seçimlerinde 310 bin seçmen HDP'ye, 142 bin seçmen AK Parti'ye oy vermiÅŸti, Referandumda ise HDP cephesinin 52 bin seçmenin oyunu kaybettiÄŸi görüldü. 258 bin seçmen "Hayır" dedi. HDP'nin kaybettiÄŸi oy "Evet" cephesine geçti. 193 bin seçmen "Evet" oyu kullandı. 
 
1 Kasım seçimlerinde HDP’nin yüzde 68, AK Parti’nin yüzde 26,9 oranında oy aldığı AÄŸrı’da katılım yüzde 4 oranında geriledi ve referandumda yüzde 71 olarak gerçekleÅŸti. “Hayır” oyları ise HDP’nin oyunun yüzde 14 altına düştü yüzde 56 oldu. “Evet” oyları ise yüzde 43.4 olarak gerçekleÅŸti. HDP'nin kaybettiÄŸi kadar oyun "Evet" cephesine geçtiÄŸi illerden biri de AÄŸrı. AÄŸrı'da 1 Kasım seçimlerinde HDP 145 bin, AKP 60 bin oy almıştı. 16 Nisan referandumunda ise "Evet" cephesi 87 bin, "Hayır" cephesi 115 bin oy aldı. 
 
Hakkari ve Van’da “Evet” oranı sürprizi
 
Katılım oranının düştüğü illerden biri de HDP’nin tek parti olduÄŸu Hakkari oldu. 1 Kasım seçimlerinde Hakkari’de katılım oranı yüzde 88’di. HDP ise yüzde 86 oy almıştı. Referandumda katılım oranı yüzde 80 oldu. Oy dağılımı ÅŸehirde “Evet”i temsil eden AK Parti lehinde deÄŸiÅŸti. “Hayır" yüzde 68,5, “Evet” ise yüzde 31,5 oldu. Hakkari'de 1 Kasım seçimlerinde HDP'nin aldığı oyu 114 bin seçmen vermiÅŸti. AKP'ye oy veren seçmen sayısı ise 17 bin idi. Oy deÄŸiÅŸimi rakamlara ise 41 bin "Evet", 85 bin "Hayır" olarak yansıdı. 
 
Şırnak da oy oranları Hakkari’ye paralel giden bölge illerinden. Şırnak’da katılımın yüzde 92 olduÄŸu 7 Haziran seçimlerinde HDP yüzde 85,3, AK Parti yüzde 8,79 oy almıştı. 1 Kasım’da katılım yüzde 90 oldu. HDP yüzde 85,5, AK Parti yüzde 11,1 oranında oy aldı. Referandumda ise ÅŸehir genel olarak “Hayır” oyu kullandı ama HDP oy kaybetti. Öncelikle katılım yüzde 6 oranında düştü ve yüzde 84 oldu. Ancak HDP’nin temsil ettiÄŸi “Hayır” oyları yüzde 14 geriledi ve yüzde 71’de oldu. “Evet” oyları ise yüzde 28.59 çıktı. 1 Kasım seçimlerinde HDP 183 bin seçmenden, AK Parti ise 23 bin seçmenden oy almıştı. Referandumla gelen deÄŸiÅŸim rakamlarda kendisini şöyle gösterdi: 59 bin seçmen "Evet", 148 bin seçmen "Hayır" oyu verdi. 
 
MuÅŸ'un tercihi deÄŸiÅŸti
 
MuÅŸ'da da deÄŸiÅŸim yaÅŸandı. 1 Kasım seçimlerinde HDP ÅŸehirdeki seçmenin yüzde 61,8'inin oyunu alarak birinci parti olmuÅŸtu. AK Parti'nin oyu ise yüzde 33,9 olarak gerçekleÅŸmiÅŸti. MuÅŸ'ta referandumda ÅŸehrin tercihinin deÄŸiÅŸtiÄŸi görüldü. "Evet" oyları yüzde 50,6, "Hayır" oyları ise yüzde 49,3 oldu. Oy sayılarında deÄŸiÅŸimi daha çarpıcı olarak görmek mümkün. 1 Kasım seçimlerinde ÅŸehinde AK Parti 61 bin, HDP 112 bin oy almıştı. Referandumda "Evet" oyları 87 bin, "Hayır" oyları ise 85 bin oldu. 
 
AK Parti ile HDP'nin baÅŸabaÅŸ yarıştığı illerden Bitlis'te ise bu defa yarışı kazanan AK Parti'nin temsil ettiÄŸi "Evet" cephesi oldu. Åžehirde "Evet" oyu 87 bin ile yüzde 59, "Hayır" ise 60 bin ile yüzde 40,6 çıktı. 1 Kasım seçimlerinde ise AK Parti 65 bin, HDP ise 73 bin oy almıştı. Oy oranları ise HDP'nin yüzde 49, AKP'nin ise yüzde 43'tü. 
 
Siirt'te "Evet" cephesi lehine oy deÄŸiÅŸimi yaÅŸanan bölge illerinden biri oldu. 1 Kasım seçimlerinde ÅŸehirde HDP  yüzde 58 oy alan, AK Parti yüzde 36 oy almıştı. Buna göre HDP'ye oy veren seçmen sayısı 81 bin 700, AK Parti'ye oy veren seçmen sayısı ise 51 bin 400'dü. Referandumda "Hayır" oyları yüzde 52 ile önde çıktı. Bu ilde HDP'nin oy kaybı 74 bin olarak gerçekleÅŸti. AK Parti tarafından temsil edilen "Evet" oyları ise 68 bin oldu. Bu ilde 1 Kasım seçimlerinde katılım oranı yüzde 85 iken referandumda yüzde 83 oldu. 
 
 
Al Jazeera 

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.