Güvenlik kaygısı gerçek neden mi?

ABD’nin yasağı 8 ülkeden 10 havalimanını kapsıyor: Türkiye’de Atatürk Havalimanı, Fas’ta 5. Muhammed Havalimanı, Mısır’da Kahire Havalimanı, Ãœrdün’de Kraliçe Alya Havalimanı, Suudi Arabistan’da Cidde Kral Abdülaziz ve Riyad Kral Halid Havalimanları, Kuveyt Havalimanı, Katar’da Hamad Havalimanı, BirleÅŸik Arap Emirlikleri’nde (BAE) de Abu Dabi ve Dubai Havalimanları bu kapsama alındı.

Yasak kapsamına giren ülkelerin olduÄŸu bölgelerde ABD’ye direkt uçuÅŸların yapıldığı ancak kapsama alınmayan tek bir havalimanı var; Ä°srail’in Tel Aviv Ben Gurion Havalimanı. Yani yasak, OrtadoÄŸu ve Kuzey Afrika bölgesindeki Müslüman nüfusun çoÄŸunlukta olduÄŸu ülkelerden kalkan uçakları hedef alıyor.

Bu havalimanlarından kalkarak ABD’deki herhangi bir havalimanına yapılan direkt uçuÅŸlarda, Iphone 7 plus ve Samsung Galaxy Note 3 gibi akıllı telefonlardan daha büyük elektronik cihazlar kabine alınamayacak. Aktarmalı uçuÅŸlarla ABD’ye giden yolcular için yasak kapsam dışı bırakıldı.

Bu havalimanlarından ABD’ye direkt uçuÅŸ yapan havayolu firmaları arasında Türkiye’den Türk Hava Yolları bulunuyor.

Güvenlik tehdidi gerekçe gösterildi

Salı günü verilen kararın ardından ABD, kararın uygulanması için havayolu ÅŸirketlerine 96 saat süre verdi. ABD İç Güvenlik Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Radikallerin uçakları düşürmek için yaratıcı yöntemler düşündüğü” belirtildi ve “DeÄŸerlendirilen istihbarata göre terörist gruplar, çeÅŸitli tüketici ürünlerine kaçak yollarla patlayıcı maddeler koyarak ticari uçuÅŸları hedef almaya devam ediyor” denildi.

Ancak kararın ekonomik sebeplerle verildiÄŸine yönelik şüpheler de var. Bu şüpheleri doÄŸuran nedenlerin başında belirtilen havalimanlarının ikisi hariç hiçbirinden ABD’ye direkt uçuÅŸ yapan bir Amerikan havayolu ÅŸirketinin bulunmaması geliyor... Aynı zamanda bu elektronik cihazların bagajda tehdit yaratmazken kabinde neden tehdit oluÅŸturduÄŸunun detaylı bir ÅŸekilde açıklanmamış olması...

ABD uçuşları için aktarma merkezleri değişebilir

Sadece Katar’da bulunan Doha Hamad Havalimanı ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri’ndeki Abu Dabi Havalimanı’ndan kalkan American Airlines’ın ABD’deki havalimanlarına doÄŸrudan uçuÅŸları var. Ancak American Airlines’ın uçuÅŸ sayısı, bu ülkelerden ABD’ye doÄŸrudan uçuÅŸ yapan Katar Havayolları ve Etihad Havayolları’ına kıyasla bir hayli az.

Bu ülkelerin daha doÄŸusundan gelen yolcular çoÄŸunlukla Ä°stanbul, Doha, Dubai ve Abu Dabi’yi transfer noktası olarak kullanıp burada aktarma yaptıktan sonra doÄŸrudan ABD’ye uçuyor. Bu sebeple ‘aktarma merkezi’ olarak görülen bu dört havalimanından direkt uçuÅŸ yapan firmaların (THY, Katar Airways, Etihad, Emirates) ve havalimanlarındaki iÅŸletmelerin de büyük oranda ekonomik zarara uÄŸraması bekleniyor. Bunun da havalimanlarının bulunduÄŸu ülkelerin ekonomisine de olumsuz etki yapabileceÄŸi deÄŸerlendiriliyor.

Amerikan ekonomi dergisi Financial Times’tan Demitri Sevastopulo ve Robert Wright’a göre Amerikalı olmayan ekonomistler, bu kararın güvenlik gerekçesiyle alındığından emin deÄŸil. Buna göre güvenlik gerekçesi bahane olarak kullanılırken aslında Etihad, Katar ve Emirates Havayolları hedef alındı. Sebebi, bu havayolu ÅŸirketlerinin daha kaliteli hizmet vermek ve daha fazla yolcu çekmek için devletlerinden teÅŸvik ve destek alıyor olması. Amerikan Havayolu Åžirketleri, bu üç firmayı devletten yardım aldıkları gerekçesiyle uzun süredir eleÅŸtiriyordu. Dergiye göre bu ÅŸirketler uzun süredir ABD’den bir karşı adım bekliyordu.

Bu uygulama, bu havayolu ÅŸirketleriyle uçan ve en fazla kâr getiren birinci sınıf ve business biletli yolcuların, aktarmalı uçacak da olsa farklı ÅŸirketleri tercih etmesine yol açabilir. Bu yolcuların çoÄŸunlukla uçakta çalışmayı tercih ettiÄŸi, ipad ve laptop’ların kabine alınmadığı uçuÅŸlarda bunu gerçekleÅŸtiremeyecekleri için farklı ÅŸirketleri tercih edeceÄŸi konuÅŸuluyor.

ABD’li Washington Post gazetesine göre de ABD güvenliÄŸi gerekçe göstererek yasağı meÅŸrulaÅŸtırıyor ancak altında yatan asıl sebep bu olmayabilir. Gazete, çoÄŸunluÄŸu Müslüman nüfusun oluÅŸturduÄŸu bu ülkelerin aktarma ve uçuÅŸ merkezi olmaktan çıkması için Trump yönetiminin tek taraflı kararlar almaya devam edebileceÄŸini, bunun için de ulusal güvenliÄŸin gerekçe gösterilebileceÄŸini yazıyor.

Ä°ngiltere’nin yasağı Ä°ngiliz Havayolu firmalarını da kapsıyor

ABD’den birkaç saat sonra aynı yasağı uygulamaya koyacağını açıklayan Ä°ngiltere’nin kararında ise farklılıklar bulunuyor.

Buna göre Türkiye, Lübnan, Ãœrdün, Mısır, Tunus ve Suudi Arabistan’daki tüm havalimanlarından kalkarak BirleÅŸik Krallık (Ä°ngiltere, Galler, Ä°skoçya ve Kuzey Ä°rlanda) içindeki tüm havalimanlarına yapılan direkt uçuÅŸlarda kabine akıllı telefondan daha büyük cihazların alınması yasaklandı.

Bu yasak için de gerekçe olarak BirleÅŸik Krallık vatandaÅŸlarının güvenliÄŸi gösterildi. ABD’den farklı olarak Ä°ngiltere’nin listesinde Tunus ve Lübnan da var. Bu iki ülkeden ABD’ye direkt uçuÅŸ zaten yok.

Ä°ngiltere’nin Katar, BAE, Kuveyt ve Fas’ı kapsam dışı bırakması dikkat çekici. Böylece bu ülkelerden birleÅŸik Krallık havalimanlarına doÄŸrudan uçuÅŸ yapan Katar Havayolları, Etihad, emirates, Kuveyt Havayolları ve Royal Air Morocco Havayolları yasak kapsamının dışında kalıyor. Bu havalimanlarından Ä°ngiliz ÅŸirketler Easyjet, Ryanair ve British Airways’in direkt uçuÅŸları var.

Ä°ngiltere’nin altı ülkeye uyguladığı yasak sadece bu ülkelere ait havayolu firmalarını deÄŸil, direkt uçuÅŸ yapan Ä°ngiliz British Airways gibi havayolu firmalarını da etkiliyor. ABD’ninkinden Ä°ngiltere’nin uyguladığı yasaktan etkilenecek olan Türk havayolu firmaları arasında Pegasus ve Atlas Jet de bulunuyor.

Kaynak: Al Jazeera