Sosyal Medya

Güncel

Türkiye-Ukrayna ilişkileri neden önemli? - Halit Gülşen

16-03-2017 07:12

Türkiye-Ukrayna arasında jeopolitikten ekonomik ilişkilere, turizmden Kırım Tatarlarının durumuna kadar pek çok kuvvetli bağ var. Türkiye, Ukrayna ve Rusya arasındaki hassas dengeler ise ilişkilerinin seyrinin olumsuz yöne evrilmesine neden olmuyor.



Ukrayna, 2004’te meydana gelen renkli devrimin ardından günümüze kadar geçen sürede çok sayıda siyasi kriz ve iç karışıklık yaÅŸadı. On yıl devam eden zorlu bir sürecin sonunda 2014’de Rusya iÅŸgaline maruz kalarak Kırım’ı fiilen kaybetti, ülkenin doÄŸusunda ise yönetimin Rusya yanlısı milislerin eline geçmesine engel olamadı. Bölgede Ukrayna güvenlik güçleri ile Rusya yanlısı ve destekli milisler arasındaki çatışmalar hâlâ devam ediyor.
 
Ukrayna üzerinde on yılı aÅŸkın süredir devam eden Rusya-Avrupa BirliÄŸi-Amerika BirleÅŸik Devletleri üçgenindeki nüfuz mücadelesinin bu derece sert geçmesi, aslında Ukrayna’nın ne kadar önemli bir ülke olduÄŸunu gösteriyor. Ãœlkenin bu öneminin başında ise jeopolitik konumu ön plana çıkıyor.
 
Ukrayna’nın jeopolitiÄŸi
 
Uluslararası alanda devletlerin politikalarını ÅŸekillendiren en önemli unsurların başında coÄŸrafyanın geldiÄŸi kabul edilir. Nitekim Napolyon’un “CoÄŸrafya, ülkelerin kaderini belirler” sözü, bu durumu en iyi açıklayan ifadelerin başında gelir. Bu baÄŸlamda kısaca “coÄŸrafyanın politikaya verdiÄŸi yön” olarak tanımlanabilecek jeopolitik kavramı, Ukrayna’nın taşıdığı öneminin anlaşılabilmesi için bir anahtar.
 
Ukrayna-Türkiye iliÅŸkileri Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasından itibaren sürekli iyi düzeyde bir ilerleme gösterdi. Elbette bunun birçok nedeni bulunuyor. Ukrayna’nın Karadeniz’e kıyısı olması, jeopolitik açıdan Karadeniz’in güvenliÄŸinin saÄŸlanması noktasında Türkiye açısından önem taşıyor. Türkiye’nin Rusya’dan aldığı gazın büyük kısmının Ukrayna üzerinden geçen hat vasıtası ile Türkiye’ye ulaÅŸması da bu ülkenin jeopolitik konumunun önemini gösteriyor.
Karadeniz’e olan kıyısı, Rusya’nın ulusal güvenlik algılaması açısından yakın çevre doktrini içinde yer alması ve Rus gazının Avrupa’ya ulaÅŸmasını saÄŸlayan en önemli geçiÅŸ güzergahı olması, Ukrayna’yı Rusya için önemli kılan en önemli jeopolitik unsurlar olarak öne çıkıyor. Bu durumun tam tersine, Rusya’yı çevreleme politikası ve Avrupa’ya gelen Rus gazının ana güzargahı olması faktörleri ise Ukrayna’nın jeopolitiÄŸini ABD ve AB açısından son derece önemli bir hale getiriyor.
 
Ancak Ukrayna’nın önemi sadece büyük güçlerin tekelinde olmadığı gibi, bu unsurlarla da sınırlı deÄŸil. Türkiye için de Ukrayna birçok açıdan büyük önem taşıyor ve nitekim iki ülke arasında özellikle son yıllarda ikili iliÅŸkilerde artan ivme, bu durumu net olarak gösteriyor.
 
Türkiye-Ukrayna: Ortak çıkarlar
 
Ukrayna-Türkiye iliÅŸkileri Sovyetler BirliÄŸi’nin dağılmasından itibaren sürekli iyi düzeyde bir ilerleme gösterdi. Elbette bunun birçok nedeni bulunuyor. Ukrayna’nın Karadeniz’e kıyısı olması, jeopolitik açıdan Karadeniz’in güvenliÄŸinin saÄŸlanması noktasında Türkiye açısından önem taşıyor. Türkiye’nin Rusya’dan aldığı gazın büyük kısmının Ukrayna üzerinden geçen hat vasıtası ile Türkiye’ye ulaÅŸması da bu ülkenin jeopolitik konumunun önemini gösteriyor.
 
Elli yılı aÅŸkın süredir AB ile müzakereler yürüten ve NATO üyesi olan Türkiye, Ukrayna’nın AB ile entegrasyon politikalarını desteklerken, NATO üyeliÄŸi konusunda da bu ülkenin yanında yer alıyor. BM ve AGÄ°T gibi uluslararası örgütlerde de birbirini destekleyen iki ülke, askeri alanda da ikili iliÅŸkilerini geliÅŸtiriyor. Ancak askeri alandaki iliÅŸkiler sadece ikili düzeyde sınırlı deÄŸil. NATO-Ukrayna Komisyonu, BLACKSEAFOR ve Karadeniz Uyum Harekatı askeri iliÅŸkiler açısından önemli bir zemin teÅŸkil ediyor.
 
DiÄŸer taraftan Kırım Tatarları, iki ülke iliÅŸkilerini vazgeçilmez kılan en önemli unsurlar arasında yer alıyor. Türkiye ile akrabalık bağı olan Kırım Tatarları iki ülke arasında adeta bir köprü vazifesi görüyor. Bu kapsamda Rusya’nın Kırım iÅŸgalini ve ardından ilhakını tanımayan Türkiye, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve Kırım Tatar halkının haklarını Rusya’ya karşı savunmaya devam ediyor.
 
Ä°ki ülke arasındaki diÄŸer önemli bir faktör ise ekonomik iliÅŸkiler. TÜİK verilerine göre 2016 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 3,7 milyar dolar. Ukrayna’da faaliyet gösteren yaklaşık 600 Türk firmasının bu ülkedeki toplam yatırım tutarı, üçüncü ülkeler üzerinden gerçekleÅŸtirilenlerle beraber 2 milyar dolar. Ayrıca Ukrayna’da faaliyet gösteren müteahhitlik ÅŸirketleri tarafından bugüne kadar üstlenilen 162 projenin toplam tutarı ise 5,1 milyar dolar. Bu rakamlar iki ülke arasındaki ekonomik iliÅŸkilerin de son derece önemli olduÄŸuna iÅŸaret ediyor.
 
Ä°liÅŸkilerin ekonomik boyutu bununla da sınırlı deÄŸil. Turizm taraflar arasında önemli bir alt baÅŸlığı oluÅŸturuyor. 2014’te 657 bin Ukrayna vatandaşı Türkiye’yi ziyaret etti. 2015’de bu sayı 707 bine yükseldi. 2016’da ise 1 milyon 45 bin Ukraynalı tatil için Türkiye’yi tercih etti. Bu çerçevede tarafların karşılıklı olarak vizeleri ve pasaportları kaldırarak, sadece kimlik ile karşılıklı seyahatin yolunu açmasıyla, bu sayının 2017’de daha da artması hedefleniyor.
 
Rusya krizi tarafları yaklaştırdı
 
Türkiye ve Ukrayna’nın siyasi ve ekonomik çıkarlarında büyük oranda bir örtüşme olduÄŸu görülüyor. Bu durum da kaçınılmaz olarak tarafları birbirine daha da yakınlaÅŸtırıyor. Ancak belirtmek gerekir ki son iki yılda iliÅŸkilerde artan ivmede her iki ülkenin de Rusya ile yaÅŸadığı krizlerin de etkisi oldu. 2014’te Rusya’nın uluslararası hukuku hiçe sayarak Kırım’ı önce iÅŸgal ardından da ilhak etmesi, Türkiye açısından Karadeniz’de bir güvenlik sorunu oluÅŸturdu. Ayrıca Kırım Tatarları ile Türkiye arasındaki yakın akrabalık baÄŸlarını da göz ardı etmeyen Türkiye, Rus iÅŸgali karşısında Ukrayna’nın yanında yer alarak toprak bütünlüğünü savundu.
 
Son iki yılda iliÅŸkilerde artan ivmede iki ülkenin de Rusya ile yaÅŸadığı krizlerin de etkisi oldu. 2014’te Rusya’nın uluslararası hukuku hiçe sayarak Kırım’ı önce iÅŸgal ardından da ilhak etmesi, Türkiye açısından Karadeniz’de bir güvenlik sorunu oluÅŸturdu. Ayrıca Kırım Tatarları ile Türkiye arasındaki yakın akrabalık baÄŸlarını da göz ardı etmeyen Türkiye, Rus iÅŸgali karşısında Ukrayna’nın yanında yer alarak toprak bütünlüğünü savundu.
Ukrayna’nın Rusya ile yaÅŸadığı bu derin krizden bir yıl sonra Türkiye’nin sınır ihlali yapan Rus savaÅŸ uçağını düşürmesi, bu kez Türkiye-Rusya arasında derin bir krize yol açtı. Bu noktada da zaten Rusya ile savaÅŸ halinde olan Ukrayna, çıkarlarının gereÄŸi olarak Türkiye’nin yanında yer aldı ve her türlü iÅŸbirliÄŸine hazır olduÄŸunu belirtti. Ä°ki ülkenin de Rusya ile yaÅŸadığı krizler, zaten ciddi bir potansiyele sahip olan ve her geçen yıl geliÅŸen iliÅŸkilerin daha da pekiÅŸtirilmesine katkı saÄŸladı.
 
Türkiye-Rusya arasındaki kriz aşılmış olmasına raÄŸmen, Rusya-Ukrayna arasındaki kriz artarak devam ediyor. Bu noktada elbette Türkiye’nin Ukrayna ile iliÅŸkilerinin seyri, Rusya açısından istenen bir durum deÄŸil.
 
Ancak hatırlatmak gerekir ki, Türkiye Ukrayna ile en yakın iliÅŸki kurduÄŸu dönemde, Rus gazının Avrupa’ya, Ukrayna’ya alternatif bir hattan ulaÅŸmasını saÄŸlayacak Türk Akımı projesine imza attı. Türkiye-Ukrayna yakınlaÅŸması Rusya açısından istenen bir durum olmadığı gibi, Türk Akımı projesi de Ukrayna açısından istenen bir durum deÄŸil. Fakat bu durum, Türkiye-Ukrayna iliÅŸkilerinin seyrinin olumsuz yöne evrilmesine neden olmuyor.
 
Benzer şekilde Türkiye-Ukrayna ilişkilerinin gelişmesi de Türkiye-Rusya ilişkilerini gelişmesine engel değil. Zira çıkar odaklı ilerleyen uluslararası ilişkilerde bir ülke ile her konuda anlaşılması mümkün değil. Bu durum Türkiye açısından geçerli olduğu gibi Rusya ve Ukrayna açısından da geçerli.
 
Türkiye-Rusya iliÅŸkileri ekonomi temelli bir zeminde ilerliyor. Suriye baÅŸta olmak üzere birçok siyasi konuda anlaÅŸmazlıklar zaten resmi yetkililer tarafından da dile getiriliyor. Ancak bu durum ne taraflar arasında S-400 görüşmelerine, ne Ukrayna’nın NATO üyeliÄŸinin Türkiye tarafından desteklemesine, ne de Rusya’nın Esed’e verdiÄŸi destekten vazgeçmesine engel olmuyor. Uluslararası iliÅŸkilerin doÄŸası da zaten bunu gerektiriyor.

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.