Sosyal Medya

Güncel

Merve Şebnem Oruç: Güney Kore tipi başkanlık ve bir başarı hikayesi olarak Güney Kore

23-02-2017 08:19

G-20 ülkelerinin dokuzu başkanlık sistemi ile yönetiliyor, bir diğeri olan Fransa ise yarı başkanlık sistemiyle. Başkanlık sistemiyle yönetilen bu ülkelerin arasında, ekonomik başarısı göze alındığında en dikkat çekici olanı ise Güney Kore.


Özellikle son 40 yılda orta gelir tuzağına takılmayarak 'zenginler ligi'ne atlamış olan G. Kore, Japonya'yı dahi geride bırakan bir kalkınma modeliyle Asya'nın ve dünyanın parlayan yıldızı haline gelmiş durumda. Oysa 1950'deki Kore Savaşı üç yıl sürmüş ve sonunda G. Kore'yi dünyanın en fakir ülkelerinden biri yapmıştı. 60'ların başında G. Kore'nin kişi başına geliri 80 dolar civarındayken bugün 27-28 bin dolar seviyelerinde; işsizlik ve enflasyon minimum seviyelerde. Ülke 60'lara kadar tipik bir az gelişmiş tarım ülkesiyken bugün yüksek teknoloji üreten, Samsung, Hundai, LG gibi global markalarıyla tanınan ve ihracata dayalı ekonomisiyle göz kamaştıran ülkelerin başında geliyor.
1953 ile 1961 arasında ABD'nin yardımlarıyla ekonomisini toparlamaya çalışan G. Kore, tıpkı Türkiye gibi yakın geçmişinde darbelerle de karşı karşıya kalmış; darbelerin tarihleri 1961 ve 1979; yani biri Türkiye'deki askeri darbenin çok kısa bir süre sonrasında diğeri ise kısa bir süre öncesinde gerçekleşmiş.
G. Kore'nin ekonomik başarısı ortaya güçlü bir devletin çıkabilmesi ve alınan kararların uygulanabilmesiyle gerçekleşmiş. Üstelik yanı başındaki Kuzey Kore tehdidi, ABD ve Rusya arasındaki Soğuk Savaş döneminde ve sonrasında jeostratejik pozisyonu nedeniyle karşı karşıya kaldığı riskler ve benzeri diğer güvenlik meseleleri göze alındığında, G. Kore'nin özellikle son 30-40 yılda gösterdiği yükseliş, sistem değişikliğini halk oylamasına sunmak üzere olan Türkiye'nin muhakkak göz atması gereken bir başarı hikayesi.
Üniter devlet yapısında olan G. Kore 1948'den beri başkanlık sistemiyle yönetiliyor; ancak Başkan, 1987'e kadar Meclis tarafından seçiliyordu, o tarihten beri ise doğrudan halk tarafından seçiliyor. G. Kore Anayasası'na göre Başkan, kabinenin başı, icranın başı, silahlı kuvvetlerin başkomutanı ve Güney Kore devletinin başı konumunda.
Başkanın görev süresi beş yıl ve ABD gibi diğer bazı başkanlık sistemi ile yönetilen ülkelerden farklı olarak yalnızca bir defalığına seçiliyor. 1960'ta Başkan Yardımcılığı makamı kaldırılmış, bunun yerine Başbakan, Strateji ve Finans Bakanı konumundaki Başbakan Yardımcısı ve diğer bakanlıklar var. Seçimle göreve gelen tek kabine üyesi devletin başı olan Devlet Başkanı. Başbakan da seçimle göreve gelmiyor, Başkan tarafından atanıyor. Kabine üyeleri başkan tarafından atanıyor ve sadece Başkan'a karşı sorumlular. Kabine vekiller arasından seçilmiyor, bu bakımdan teknokrat özelliği taşıyor. Sadece Başbakan, Başkan tarafından atandıktan sonra Meclis onayına sunuluyor, diğer bakanlıklarda bu geçerli değil.
Güney Kore'de yürütmenin tüm sorumluluğu Başkan'a ait. Yürütmeye ilişkin çok sayıda yetkisinden bazıları şunlar: Diplomasi, ulusal savunma, Kore yarımadasının birleştirilmesi doğrultusunda politikalar geliştirmek, ulusun kaderini ilgilendirecek politik kararları gerekli gördüğü durumlarsa referanduma götürmek, uluslararası anlaşmalar imzalamak, savaş ilan etmek ve barış imzalamak. Başkan'ın aynı zamanda anayasada belirlenen şartlar ortaya çıktığında OHAL ilan etme yetkisi de var. Yine, Başkan Anayasa'da belirtilen şartlara uygun bir şekilde kamu görevlilerini atayabiliyor ve görevden alabiliyor.
Güney Kore'de başkan, ABD gibi diğer pek çok başkanlık sistemi modelinde olduğu gibi başkanlık kararnamesi çıkarabiliyor. Bu kararnamelerin sınırları, bizim referandumda oylayacağımız teklifte olduğu gibi, anayasa tarafından belirlenmiş; aynı zamanda kanunlar Başkanlık kararnamesinin üstünde. Güney Kore'de Başkan'ın aynı zamanda Meclise yasa teklifinde bulunabilme yetkisi de var, Türkiye'de önerilen modelde ise bu yok.
Bütçe G. Kore'de Başkan tarafından yapılıyor. Meclis bütçeyi onaylıyor. Bütçenin 30 gün içinde onaylanmaması durumunda, yeni bütçe yapılana kadar hükümet, eski dönemin bütçesiyle yeni dönemde yürütmeyi devam ettirmek amacıyla kurumlara fon aktarmayı sürdürüyor.
Yasama organını da Türkiye'yle benzer şekilde tek kamaralı Ulusal Meclis oluşturuyor. Şu anda Güney Kore Meclisi'nde 300 vekil bulunuyor. Vekiller dört yıllığına kısmen dar bölge sistemine göre, kısmen partilerin ülke genelinde aldıkları oy oranına göre partilerin seçtiği isimlerden seçiliyor. Yasa yapma yetkisi Meclis'te; Meclis Devlet Başkanı'nın anayasayı ihlal etme ve anayasada belirtilen suçlar nedeniyle görevden uzaklaştırma gücüne sahip. Görevden uzaklaştırma kararının Mecliste görüşülebilmesi için salt çoğunluk, kararın alınabilmesi için üçte iki çoğunluk gerek. Süreç ancak bundan sonra Yüksek Mahkeme'ye intikal ediyor. Bizde de bildiğiniz gibi, anayasa teklifiyle bugüne kadar olan Cumhurbaşkanı'nın sorumsuzluğu ortadan kalkıyor, yani Cumhurbaşkanı aşırı yetkili ama sorumsuz olmaktan çıkıyor ve Cumhurbaşkanı'na cezai sorumluluk yükleniyor.
G. Kore'de buna örnek yakın zamanda yaşandı. Parlamento, hakkındaki yolsuzluk soruşturması nedeniyle Başkan Park Geun-hye'nin görevden alınmasını oyladı ve 56'ya karşı 234 oy ile kabul edildi. Süreç şu anda Anayasa Mahkemesi'nde.
Güney Kore'de Başkan'ın Meclis'i feshetme yetkisi yok. Parlamento Başkanı ancak vatan hainliği veya halkı ayaklanmaya teşvik cürümlerini işlerse feshedebiliyor; bunun için Meclis üye sayısının üçte ikisinin onayı ve sonrasında kararın Anayasa Mahkemesi'nce onaylanması gerekiyor. Yani neredeyse imkansız denebilir.
Çok partili bir siyasi yapıya sahip Güney Kore'de, yine ABD gibi çeşitli başkanlık sistemi modellerinden farklı olarak, partili başkanlık sistemi yok. Ancak Güney Kore'de güçlü partilerin varlığı nedeniyle başkanın partisiyle ilişkisi gayri resmi şekillerde devam ediyor.
Özetlersek, G. Kore tipi başkanlık G. Kore'ye güçlü bir devlet ve başarılı bir ekonomi getirmiş, Türk tipi başkanlık bizde niye aynısını gerçekleştirmesin?

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.