Sorumluluk ve hatayı kabul kulun ahlakı olmalıdır - Hayrettin Karaman

İnsanın, gerek evrendeki fiziksel ve sosyal yasaları görmezden gelmesi ve gerekli tedbirleri almaması, gerekse Allah'a isyan teşkil eden davranışlarda bulunması sebebiyle karşılaştığı sıkıntı, acı ve felâketlerin kendi kusurunun bir sonucu olduğu âyette açık ve kesin olarak ifade edilmiştir.

Suçun ve kusurun itiraf edilmesi, dünyada meşru olan cezanın çekilmesi, ahiretteki cezanın ise affı için Mevlâ'ya niyazda bulunulması güzel kulluğun hasletlerindendir. Peygamberimiz'in (s.a.) ashabı cezalık bir suç işlediklerinde gelip itiraf ederler, dünyalık cezanın da ahirete kalmaması için gerekenin (cezalandırma veya af) yapılması için ısrar ederlerdi.

Ä°nsanın başına bir bela, bir sıkıntı, bir felaket, bir musibet geldiÄŸinde önce durup 'ben nerede hata taptım, bu musibet hangi kusurum, suçum ve günahımın sonucudur' diye düşünmesi gerekir. Bunu yapmayanlar sorumluluktan kaçmak için baÅŸka iki yolu tercih ediyorlar: 1. Musibeti sebepsiz yere Allah'tan bilmek. 2. Musibeti imtihan olarak deÄŸerlendirip sabrederek ecre nail olmayı beklemek.

Yazının başına aldığım âyet meali birinci ihtimali ortadan kaldırıyor.

Ä°kinci ihtimalin düşünülebilmesi için de önce kulun kendisini, yapıp ettiklerini sorgulaması, sonucu kendi kusurunda araması gerekiyor. Bunu yapmadan “Allah beni/bizi seviyor, bu musibetlerle imtihan ederek derecemizi yükseltmeyi murad ediyor” demek, böyle düşünmek kulluk ahlakına aykırıdır, kendine güvenmektir, kendini kusurdan, günahtan, suçtan uzak (masum) görmektir.

“Peygamberlerin ve Allah'ın sevdiÄŸi bilinen kulların baÅŸlarına da musibetler geliyor, bu da mı onların suçu veya kusuru yüzündendir” ÅŸeklinde bir itiraz/düşünce de söz konusu olabilir.

Bu soruya, âyetin hükmünü değiştirmeden, başka âyetler ve olayları göz önüne alarak cevaplar vermek gerekiyor.

Uhud savaşı örneğinde olduğu gibi Peygamber'in değil de ashabının kusurundan, itaatsizliğinden dolayı tamamı musibete maruz kalmış olurlar.

Ä°lgili hadisleri, “Bir kulu sevmem, kusuru sebebiyle onun başına bela getirmeme, kusurunun tabii sonucunu yaratmama engel olmaz” ÅŸeklinde anlamak da mümkündür.

Konumuza ışık tutacak bir örneÄŸi hatırlayalım.Ömer anlatıyor: Hz. Peygamber (s.a.), Ebû Bekir'e ve bana, “Bu esirler hakkında düşünceniz nedir?” diye sordu. Ebû Bekir, “Bunlar amca ve akraba çocuklarıdır, onlardan fidye almanı uygun görüyorum. Böylece fidye kâfirlere karşı bize güç olur, belki Allah'ın hidayetiyle ileride Müslüman da olurlar” dedi... Ben de, “DoÄŸrusu ben Ebû Bekir gibi düşünmüyorum. Bana göre, kellelerini uçurmamız için bize izin vermelisin; Ali, Akil'in, ben de filan yakınımın kafasını keselim, çünkü bunlar kâfirlerin öncüleri ve ileri gelenleridir” dedi. Resûlullah, benim deÄŸil de Ebû Bekir'in görüşünü tercih etti. Ertesi gün yanlarına geldiÄŸimde ikisini de oturmuÅŸ aÄŸlar halde buldum ve “Ä°kiniz niçin aÄŸlıyorsunuz?” diye sorduÄŸumda Resûlullah, “ArkadaÅŸlarının, fidye alarak başıma getirdikleri yüzünden!” dedi ve (yakındaki bir aÄŸacı göstererek), “Cezayı kendilerine ÅŸu aÄŸaç kadar yaklaÅŸmış gördüm” buyurdu (Müslim, Cihâd, 58).

Esir alınmadan bütün düşmanların öldürülmesi hükmü şüphe yok ki tarihî şartlara bağlı bir zaruretten, İslâm'ı koruma amacından kaynaklanıyordu, yoksa Allah'ın devamlı hükmü bu değildi. Savaşta gerekirse esir de alınacaktı, sonra bunlara adalete uygun şekilde İşlem yapılacaktı.

YENÄ° ÅžAFAK