Sosyal Medya

Ekonomi

Alman kökenli nüfusun ABD toplumu içindeki görünmezliğinin değişik sebepleri var - İbrahim Kiras

17-01-2017 07:12

Geçenlerde kadim dostum Selman Gemuhluğlu, herhalde benim ilgimi çekeceğini düşünerek, The Economist’te çıkan bir araştırmayı gönderdi. ABD toplumu içindeki Alman kökenli vatandaşların etnik kimliklerinin görünürlüğünün son zamanlarda artış göstermesini konu alan kapsamlı dosya gerçekten de ilgi çekici detaylar içeriyor. Bu konulara ilgisi ve vakti olanların bulup okumasını tavsiye ederim. (“German-Americans The silent minority”, The Economist, Feb. 7th 2015) Çünkü yazıyı okursanız, sözgelimi -tabii İspanikler Küba kökenli, Meksika kökenli vs diye ayrıldığı takdirde- Alman kökenlilerin ABD nüfusu içindeki en büyük etnik grup olduğunu öğreniyorsunuz.



Census Bureau (ABD’nin resmi istatistik kurumu) verilerine göre 2013 yılında 46 milyon Amerikalı “Alman kökenli” olduÄŸunu beyan etmiÅŸ. Ä°rlanda kökenliler 33 milyon, Ä°ngiliz kökenliler 25 milyon kiÅŸi. Ne var ki diyor The Economist, sayılarına raÄŸmen toplumdaki Alman kökenlilerin etnik kimliÄŸi hiç belirgin deÄŸil. Sözgelimi Michael Dukakis’in Grek, Kennedy Ailesi’nin Ä°rlanda veya Mario Cuomo’nun Ä°talyan kökenli olduÄŸunu herkes bilir. Ama çok az kiÅŸi Temsilciler Meclisi BaÅŸkanı John Boehner’in veya ABD’nin en parlak siyasetçilerinden Kentucky senatörü Rand Paul’ün etnik kökeninin farkındadır. Aynı ÅŸekilde Pfizer, Boeing, Steinway, Levi Strauss veya Heinz gibi büyük firmaların Almanya topraklarına kadar uzanan kökleri de pek bilinmez.
 
Alman kökenli nüfusun ABD toplumu içindeki görünmezliÄŸinin deÄŸiÅŸik sebepleri var; ama ilk akla geleni iki dünya savaşında Almanya’nın ABD ile karşı karşıya gelmesi. O dönemlerde Alman kökenlilere düşman veya potansiyel hain gözüyle bakılmış. Sokaklarda saldırıya uÄŸramışlar; okullarda Almanca yasaklanmış; hatta bütün Amerikalıların çok sevdiÄŸi Sauerkraut’un (Alman usulü lahana turÅŸusu) adını deÄŸiÅŸtirip “liberty cabbage” (özgürlük lahanası) demiÅŸler. Gerçi bu yeni adlandırma pek tutmamış, sonradan tekrar orijinal isme dönülmüş ama böyle ÅŸeylerin her yerde olabildiÄŸini unutmamak lazım. Biz de Rus salatasının adını deÄŸiÅŸtirip Amerikan salatası yaptık, benzer hislerle.
 
***
 
The Economist’deki dosyada okuduklarım arasında beni en fazla ilgilendiren detay, Alman kökenlilerin genel nüfus içinde gelir seviyesi nispeten daha yüksek ve iÅŸsizlik oranı daha düşük olan bir kesimi oluÅŸturuyor olmaları. Bunun muhakkak mantıklı bir açıklaması vardır. Mesela, ilk aklıma gelen ihtimal, Alman kökenlilerin en baÅŸta yerleÅŸmiÅŸ oldukları bölgelerin birtakım coÄŸrafi özellikleriyle baÄŸlantılı ekonomik avantajları burada rol oynuyor olabilir, bilemiyorum. Ancak bir süre önce benzer bir istatistiÄŸe Ä°ngiliz toplumu içindeki Norman kökenlilerle ilgili olarak da rastladığım için bu detay bana ilgi çekici geldi.
 
Normanlar, biliyorsunuz, yaklaşık bin yıl önce Ä°ngiltere’yi iÅŸgal etmiÅŸlerdi. Üç asırdan fazla süren bu iÅŸgal sırasında Ä°ngilizcenin yerini büyük ölçüde Fransızca aldı. Normanlar da aslında Anglosaksonlar gibi Cermen kökenli. Yani onların da anadilleri Fransızca deÄŸil ama Ä°skandinavya’dan gelip yerleÅŸtikleri Normandiya’daki yerli halkla karışıp Fransızca konuÅŸmaya baÅŸlamışlardı. Gerçi Britanya’da Norman istilasından sonra halk Ä°ngilizce konuÅŸmayı sürdürdü ama elitlerin dili Fransızca oldu. Halkın konuÅŸarak yaÅŸattığı Ä°ngilizce de Fransızcanın etkisi altında epeyce deÄŸiÅŸti. Bugünkü Ä°ngilizcedeki kelimelerin ciddi bir bölümünün Fransızca kökenli oluÅŸu o iÅŸgal yıllarının eseridir.
 
***
 
Normanlar iÅŸgal ettikleri adada nüfus çoÄŸunluÄŸu oluÅŸturabilecek durumda deÄŸillerdi. Dolayısıyla ülkedeki reaya deÄŸiÅŸmedi. Ama üst tabaka tamamen deÄŸiÅŸti. Öncelikle tarım arazileri Norman feodallere dağıtıldı. Ä°ÅŸgalden on yıl sonra toprak sahipleri arasında Ä°ngiliz kökenlilerin oranı %5’e düşmüştü.
 
Gelgelelim iÅŸgal günün birinde sona erdi; yeniden Ä°ngilizce konuÅŸan krallar tahta çıkmaya baÅŸladı; Normanların toplumsal hayattaki etkileri de yavaÅŸ yavaÅŸ silindi. Ama birkaç yıl önce yapılan bir araÅŸtırmanın sonucuna göre, iÅŸgalin sona ermesinden 6 asır sonra bile Ä°ngiltere’de Norman soyundan gelenler Anglosakson kökenlilerden daha varlıklı durumdalar.
 
Bu durum neyi gösteriyor? Ekonomik kalkınma veya toplumsal gelişme dinamiklerinin neler olduğu ve toplumlar arasındaki gelişmişlik farklarını izah etmek için neyin ölçüt alınması gerektiğine ilişkin tartışmaların kıldan ince kılıçtan keskince bir çizgide ilerlemek zorunda olduğu gerçeğini. Yani bazı toplumların başka bazı toplumlardan ekonomik olarak daha gelişmiş durumda oluşlarını coğrafyaya veya kültüre-zihniyete bağlayan açıklama modelleri son dönemde epeyce eleştirilmiş ve yıpranmıştı. Ancak sözünü ettiğim iki örnek bu meselenin görüldüğü kadar basit olmadığını hatırlatıyor galiba.
 
Bu konudaki farklı görüşleri deÄŸerlendirip tartışmaya devam edelim…

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.