EMO: Elektrik kesintilerinin sebebi yaz saatinde inat edilmesi

İstanbul başta olmak üzere Türkiye genelinde yaşanan elektrik kesintileri hayatı olumsuz yönde etkiliyor. Pek çok işyeri ve okulda sıkıntılar yaşanırken, vatandaşlar jenaratörler için uzun mazot kuyrukları oluşturdu. Peki bu kesintiler neden kaynaklanıyor?

Elektrik Mühendisler Odası, 23 Aralık'ta bir açıklama yayımlayarak olası elektrik kesintilerine dikkat çekti. Kış saatine geçilmemesi nedeniyle doğalgaz tüketiminin arttığına ancak arzı karşılamaya yönelik bir yatırım veya planlama yapılmadığına dikkat çekilen açıklamada, doğalgaz ile çalışan elektrik santrallerine enerji verilememesi nedeniyle elektrik santrallerinin devre dışı kaldığı belirtildi. Açıklamada "Hükümetin plansız bir şekilde yaz saati uygulamasını kalıcılaştırması; kış aylarında havaların soğumasıyla hem elektrikte hem de doğalgaz tüketiminde artışa yol açtı. Doğalgaz sıkıntısı nedeniyle BOTAŞ'ın elektriği üreten santrallere gaz verememesi, bu santralları devre dışı bıraktı" denildi.

'DOĞALGAZ TÜKETİMİNDE ARTIŞA YOL AÇTI, ENERJİ YETMİYOR'

EMO tarafından yapılan açıklama şöyle: "Hükümetin plansız bir şekilde yaz saati uygulamasını kalıcılaştırması; kış aylarında havaların soğumasıyla hem elektrikte hem de doğalgaz tüketiminde artışa yol açtı. Doğalgaz sıkıntısı nedeniyle BOTAŞ'ın elektriği üreten santrallere gaz verememesi, bu santralları devre dışı bıraktı. Bunun sonucunda Kasım ayında yüzde 37.9 olan elektriğin üretimindeki doğalgazın payı Aralık ayında yüzde 31.4'e düştü. Elektrik fiyatları ise dün (22 Aralık 2016) saat 17:00 itibarıyla 1 megavat saat başına 1169.55 lira ile fahiş bir düzeye çıktı.

Bugün (23 Aralık 2016) için verilen fiyatlar ise bu düzeyi de aÅŸarak, saat 14.00 itibarıyla 1899.99 liraya tırmandı. Türkiye hem elektriÄŸin pahalılaÅŸması hem de elektrik ihtiyacının karşılanamaması riskiyle karşı karşıya bulunuyor. EPDK'nın Eylül 2016 doÄŸalgaz sektör raporu; Eylül 2015'e göre otoprodüktörler ve ısı santralları dahil olmak üzere doÄŸalgaz kullanan elektrik santrallerinin doÄŸalgaz tüketiminin bu yıl Eylül ayı itibarıyla yüzde 24.6 oranında azaldığını gösteriyor. Buna karşılık aynı dönemde konutlardaki doÄŸalgaz tüketimi yüzde 3.76 oranında arttı. Havaların soÄŸumadığı Eylül ayı itibarıyla doÄŸalgaz tüketiminin konutlarda artış göstermesi; verileri henüz açıklanmamış olan Ekim, Kasım ve Aralık aylarında da konutlardaki doÄŸalgaz tüketiminin yükseldiÄŸine iÅŸaret ediyor. 

Doğalgazın geçen yıl elektrik üretiminde yüzde 37.9 olan payı, bu yılın 11 aylık döneminde yüzde 33'e düştü.

Kasım ayında hem su gelirleri azaldı, hem de kış şartları ağırlaşırken, yaz saati uygulaması elektriğin tüketimini artırıcı etki yaptı. Böylece Kasım 2016'da aylık elektriğin üretiminde doğalgazın payı yüzde 37.9'a yükseldi. Doğalgaz sıkıntısı elektriğin üretim verilerine Aralık ayında yansımaya başladı. Doğalgazdan elektriğin üretiminde dün (22 Aralık 2016) itibarıyla büyük bir düşüş gerçekleşti. TEİAŞ'ın günlük üretim verilerine göre 14 Aralık'tan itibaren elektriğin üretiminde doğalgazın payı yüzde 30'un altına indi. Doğalgazdan elektrik üretimi 21 Aralık'ta yüzde 20.6'ya, 22 Aralık'ta ise yüzde 17.4'e kadar geriledi. TEİAŞ'ın günlük elektriğin üretim verilerine bakıldığında, 22 Aralık 2016 itibarıyla Aralık ayındaki toplam 17 milyon 599 bin megavat saatlik elektrik üretiminin 5 milyon 526 bin megavat saatlik bölümü doğalgazla sağlandı. Böylece Kasım ayında yüzde 37.9'a çıkan elektriğin üretimindeki doğalgazın payı yüzde 31.4'e geriledi. Elektrikte olduğu gibi doğalgazda da özelleştirme ve serbestleştirme sürecinin izlenmesi planlamanın tamamen rafa kaldırılmasına neden oldu. Yurtdışından doğalgaz alım kontratlarının serbestleştirme sürecine dahil edilmesi, Türkiye'yi elektrikte olduğu gibi doğalgazda da arzı planlayamaz noktaya getirdi. Tüketim ayağının zaten serbest piyasaya bırakılmış olması arz ve talep arasında denge sağlanmasını zora soktu.

Hükumetin bir yandan doÄŸalgazın ısınma amaçlı tüketimini yaygınlaÅŸtırırken, bu talebi karşılamaya yönelik gerekli adımları atmaması nedeniyle doÄŸalgazda sıkıntı yaÅŸanması zaten bekleniyordu. DoÄŸalgaz talebi ile arzı arasındaki dengeyi kaybeden Türkiye, bu ay doÄŸalgaz ihtiyacını karşılamakta güçlük çeker hale geldi. BOTAÅž; tüm doÄŸalgaz ile çalışan santrallere verdiÄŸi gazda kesinti yapmaya baÅŸladı. Önce yüzde 50 ile baÅŸlayan kesinti yüzde 90'a ulaÅŸtı. Bu durum doÄŸalgaz santrallerinin devreden çıkmasına yol açarken, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının karşılanmasını da bıçak sırtı bir dengeye oturttu. Kurulu gücü artan hidrolik santrallar ve alım garantisi verilen kömürden elektriÄŸin üretiminin artırılmaya çalışılması gelinen noktada elektrik talebini karşılamada yetersiz kalıyor. 

Doğalgaz santrallerinin devreden çıkması ile birlikte su gelirlerinin yetersizliği de düşünüldüğünde elektrik üretiminde sıkıntı kaçınılmaz oldu.

Ancak doğalgaz santrallerinin devreden çıkması yeterli elektrik üretiminin gerçekleştirilememesinin ötesinde sorunlar barındırıyor. Büyük ölçekli doğalgaz santrallerinin Batı illerinde yoğunlaşmış olması, bu bölgelerdeki yoğun elektrik talebinin Doğu'dan karşılanması zorunluluğunu ortaya çıkarıyor. Bu durum iletim hatlarına çok fazla yüklenilmesine yol açtığı için 31 Mart 2015 tarihinde tüm Türkiye çapında yaşanan karanlığın tekrarlanması riskini beraberinde getiriyor. Hem havaların soğuması hem de yaz saati uygulamasının kalıcılaştırılmasının etkisiyle elektriğin tüketiminin artması zaten piyasada elektriğin fiyatlarını yükseltmişti. Doğalgaz sıkıntısının devreye girmesiyle elektrik fiyatları fırladı.

EPÄ°AÅž verilerine göre; Ekim 2016'da megavat saat başına 145.075 lira olan ağırlıklı ortalama piyasa takas fiyatı, Kasım 2016'da 154.862 liraya, Aralık ayında 234.295 liraya yükseldi. Ancak piyasa takas fiyatı dün (22 Aralık 2016) saat 17:00 itibarıyla megavat saat başına 1169.55 lirayla fahiÅŸ bir düzeye çıktı. Böylece 1 kilovat saat elektriÄŸin fiyatı 1 lirayı aÅŸmış oldu. Bugün (23 Aralık 2016) için verilen fiyatlar ise bu düzeyi de aÅŸarak, 1.9 liraya tırmandı. Konut tüketicilerinin faturasında 0.41 TL olan 1 kilovat saat elektriÄŸin bedelinin 4.6 katına ulaşıldı. Tüm bu geliÅŸmeler sonucunda bir yandan pahalı elektrik bir yandan da elektrik ihtiyacının karşılanamaması sorunuyla yüz yüze kalındı. Havaların soÄŸuması dışında olaÄŸanüstü bir geliÅŸme olmamasına raÄŸmen bugün Türkiye uygulanan enerji politikaları nedeniyle karanlığın eÅŸiÄŸine sürüklenmiÅŸtir. ElektriÄŸin üretiminde baÅŸlayan sıkıntı, hem periyodik bakım adı altında yapılan kesintiler hem de elektriklerin kesilmesinin gezdirilmesi yoluyla yönetilmeye çalışılıyor. Gezdirme yöntemiyle kamuoyunun bilgisi dahilinde olmadan kesintiler yapılması hukuki olmadığı gibi can ve mal güvenliÄŸi açısından tehlikeler yaratacaktır. 

'DERHAL VAZGEÇİLMELİ'

Hükümetin derhal yaz saati uygulamasından vazgeçmesi; elektriÄŸin üretim ve tüketiminde, doÄŸalgaz alımı ve dağıtımında kamusal bir planlamayı saÄŸlayacak ÅŸekilde inisiyatif alması gerekmektedir. Dövizle borçlanan elektrik ÅŸirketlerinin içinde bulunduÄŸu mali açmazı tüketim üzerinden kullanıcıların sırtına yıkan anlayış terk edilmelidir. Plansızlığın faturası halka yıkılmamalıdır. Elektrik Mühendisleri Odası, elektriÄŸin üretim ve dağıtımının kamu yararına, ucuz ve güvenli olarak sunulabilmesi için kamulaÅŸtırma yapılmasını zorunlu görmektedir."