'Üç ülke garantör olacak'

Toplantıya saatler kala Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov’un öldürülmesine raÄŸmen planlandığı günde yapılan üçlü görüşme, Türkiye, Ä°ran ve Rusya’nın kendi aralarında bir araya gelerek yaptığı ilk toplantı.

Bu üç ülke arasında özellikle Halep’in tahliyesine yönelik olarak ikili düzeyde yoÄŸun bir telefon diplomasisi gerçekleÅŸiyordu. Ancak Moskova’daki toplantının gündemi tahliye konusunu aÅŸacak bir kapsamda. Moskova, Ankara ve Tahran, Suriye krizinde çözüm yolunda mutabakat imkânlarına bakıyor.

Ortak basın toplantısı

Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarifi görüşme sonrası ortak basın toplantısı düzenledi. Lavrov, "Türkiye, İran ve Rusya, Suriye'de rejim değişikliğine değil terörle mücadeleye odaklanma konusunda mutabık" açıklamasını yaptı. Türkiye-Rusya-İran işbirliğinin Doğu Halep'ten sivillerin tahliye edilmesini ve silahlı grupların ayrılmasını sağladığını da belirten Lavrov, "Tahliyelerin, bir iki gün içinde sona ereceğini düşünüyorum. Bu durum üçlü formatın verimli olduğunu gösterdi" dedi.

Toplantı sonrası Çavıuşoğlu şu ifadeleri kullandı:

"İlk defa bu formatta bir araya geldik. Halep'teki insanı krizin halledilmesi ve siyasi çözümü ele aldık. 37 bin 500 kişi şimdiye kadar Halep'ten tahliye oldu. Suriye'de bir ateşkesin sağlanması ve bunun tüm ülkeye yayılmasını ele aldık. Kalıcı çözüm siyasi çözümdür. Siyasi çözüm BM'deki görüşmeleri tamamlayıcıdır."

Lavrov ise şunları söyledi:

"Rusya, uluslararası örgütlerinini çabalarını takdir ediyor. Ä°ran, Rusya ve Türkiye, rejim ile muhalifleri arasında varılacak anlaÅŸmaları hayata geçirmesi konusuna baÄŸlı olduÄŸunu ve bu anlaÅŸmaya garantör olmaya hazır olduÄŸunu ortaya koydu. Böyle bir anlaÅŸmanın, Suriye’de siyasi görüşmeleri yeniden baÅŸlatmaya büyük destek saÄŸlayacağını inanıyoruz. Kazakistan'a,  Astana kentindeki görüşmelerde ev sahipliÄŸi yapmayı kabul ettiÄŸin için de teÅŸekkür ederiz. IŞİD ve Nusra gibi terör örgütleriyle mücadeleyi sürdüreceÄŸiz. DiÄŸer muhalif grupların bu iki örgütten ayrıştırma çabalarımızı sürdüreceÄŸiz. Ä°nanıyoruz ki, BMGK böyle bu yönde bir karar alamazken, ülkelerimiz çözüm ve insani yardımları yeniden canlandırma çabalarında rol oynayabilir."

Zarifi'nin konuşmasında ise "devletin egemenliği" vurgusu vardı:

"Suriye’deki ÅŸartlar çerçevesinde terörle mücadele ve insani yardımların ulaÅŸtırılması için ciddi bir uluslararası iÅŸbirliÄŸine ihtiyaç olduÄŸuna inanıyoruz. Åžiddetin durdurulması, kanın durdurulması ve tüm Suriye halkına insani yardım ulaÅŸtırmak için Suriye’de etkili aktörlerin birbiriyle iÅŸbirliÄŸi yapması gerek. Bunun için Türkiye, Ä°ran ve Rusya'nın bu krizden çıkış yolları araması ve DoÄŸu Halep’ten silahlıların ve baÅŸka yerlerdeki sivillerin çıkışı için iÅŸbirliÄŸi yapması lâzım. Suriye’de devletin egemenliÄŸinin ve toprak bütünlüğünün korunması düzleminde siyasi çözüm arama yollarına girilmesini destekliyoruz. Ãœlkelerimizin arasındaki müşterek çabalar, Suriye halkının acılarına son verebilir."

Açıklamalardan sonra gazeteciler, "Yabancı ülkelerin terör gruplarına desteğini kesmek önemli mesele. Bugünkü toplantıda bu konuya ne biçimde değindiniz?" diye sordu. Bunun üzerine Zarif, "Bildiğiniz gibi bugünkü açıklamada, devletler IŞİD, Nusra Cephesi ve diğer terör örgütleriyle mücadeleye bağlılığını ortaya koyuyor. Bu grupları diğer gruplardan ayrıştırmak ve onunla mücadele etmek ilk adım. Bize göre, bu önemli bir adım. Bu noktadan yola çıkarak tüm ülkede geçerli olacak bir ateşkes olabilir. Biz bu toplantıya katılan arkadaşlarımızla bu yönde çaba sarf edeceğiz. Bu gruplar tüm dünyaya tehdit niteliğini taşıyor. Tüm terör gruplarına yardım etmek hiçbir ülkeye fayda sağlamayacaktır. Tam tersi bu örgütlerle işbirliği yapan tüm ülkelere zararı dokunacak. Ilımlı grupların terör gruplarından ayrıştırmak çok önemli" ifadelerini kullandı.

Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu ise, "Bugün ateÅŸkesten bahsettik. Bunu söylerken tüm ülkede geçerli olan bir ateÅŸkesten söz ediyoruz. Bu ateÅŸkes Nusra Cephesi ve IŞİD’i kapsamayacak. Ancak, Hizbullah gibi rejime baÄŸlı silahlı gruplar da var. Bu gruplara destek kesilmeli. Ancak bu ÅŸekilde tüm ülkede bir ateÅŸkes saÄŸlanabilir. Sadece bir grubun ya da bir tarafın ateÅŸi kesmesinden bahsetmemek lâzım" diye konuÅŸtu.

Savunma bakanları ayrıca toplanıyor

Türk ve Rus dışişleri bakanları bir araya gelirken, Türk Savunma Bakanı Fikri Işık da Rus Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile görüştü. Türk Savunma Bakanlığı kaynaklarına göre, görüşmede başta Halep ve El Bab'ın durumu olmak üzere Suriye'deki gelişmeler masaya yatırıldı.

Al Jazeera'nin Rus Savunma Bakanlığı kaynaklarından edindiÄŸi bilgiye göre, askeri uzmanlar, Suriye'de bir uzlaÅŸmayı öngören Moskova Bildirgesi baÅŸlıklı bir metin üzerinde çalışıyorlar. Ortaya çıkan metnin uygulanmasının garantörleri de Rusya, Türkiye ve Ä°ran olacak. 

Toplantı öncesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, büyükelçiye yönelik suikastın Türk-Rus ilişkilerini ve iki ülke arasında Suriye konusunda yapılan işbirliğini hedeflediği yönünde açıklamalar yaptılar.

Salı sabahı üçlü toplantı öncesinde Rus Dışişleri Bakanı Lavrov ile bir araya gelen Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da aynı konuya dikkat çekti:

“Türkiye-Rusya son zamanlarda iÅŸbirliÄŸi yapınca neleri baÅŸarabileceÄŸini sadece kendi halklarımıza deÄŸil tüm dünyaya gösterdi. Biz hem bu iÅŸbirliÄŸimizi Suriye’de siyasi bir çözüme ulaÅŸmak için devam ettireceÄŸiz, hem de bu iÅŸbirliÄŸimizi diÄŸer alanlara da yayacağız.”

Lavrov da, “Üçlü toplantımız Suriye’deki çözüme, insani yardımın ulaşımının kolaylaÅŸtırılmasına ve siyasi çözüme yönelik çalışmalarımıza yeni bir ivme kazandıracaktır” dedi.

Üçlü toplantı öncesinde Lavrov, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile de bir araya geldi.

Üçlü görüşmenin baÅŸlangıcında Zarif, Rusya, Ä°ran ve Türkiye’nin Suriye’deki duruma siyasi çözüm bulma sürecini baÅŸlattıklarını söyledi.

Bakanların üçlü görüşme sonrasında bir basın toplantısı düzenlemesi bekleniyor.

Kaynak: Al Jazeera, Anadolu Ajansı, Reuters