Arap Baharı ülkeleri bugün ne durumda?

Arap Baharı altı yıl önce bugün, sebze tezgahının elinden alınmasını protesto etmek için Muhammed Bouazizi'nin kendisini yakmasıyla başladı.

Tunus'ta baÅŸlayan bu isyan dalgası domino taşı etkisi gösterdi. Kısa sürede yayılan isyanlar 20 yıldan fazla diktatörlükle yönetenilen rejimleri bir bir devirdi. Ancak bu iyimser hava pek uzun sürmedi. Arap Baharı'nın ikinci perdesinde diktatörlükler geri döndü ve birçok ülke iç savaÅŸla yerle bir oldu.

TUNUS

Arap Baharı protestoları ilk olarak 18 Aralık 2010’da Tunus’ta baÅŸladı. Muhammed Buazizi adlı bir seyyar satıcının kendini yakmasının ardından baÅŸlayan protestolar sonucu 23 yıldır ülkeyi yöneten Zeynel Abidin Bin Ali Tunus’u terk etmek zorunda kaldı. 24 Ekim 2011’de ilk demokratik seçimler yapıldı. Bu süreçte iki muhalif lider suikast sonucu hayatını kaybetti.

Ãœlke 26 Ekim 2014’te parlamento seçimlerine, aynı yıl 23 Kasım’da da ilk tur cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerine gitti. Tunus Arap Baharı’nın barışçıl ve çatışmasız bir ÅŸekilde geçiÅŸ yaptığı tek ülke durumunda. Bunun arka planında Arap Baharı sonrası Nahda Hareketi’nin hoÅŸgörü ve demokratik çerçevede mücadele etme refleksi yatıyor.

MISIR

Tunus’ta fitili ateÅŸlenen Arap Baharı 25 Ocak 2011’de Mısır’a sıçradı. 11 Åžubat 2011’de ülkeyi 40 yıl yöneten Hüsnü Mübarek görevini bıraktı ve tutuklandı. Tantavi yönetimindeki yüksek askeri konsey, 6 ay sonra görevi sivil yönetime devredeceÄŸini açıkladıysa da, sözünü tutmadı. Ãœlke yeni protestolara sahne oldu. 28 Kasım 2011’de yapılan Halk ve Åžura Meclisi seçimlerini Müslüman kardeÅŸler kazandı. 30 Haziran 2012’de yapılan seçimle Muhammed Mursi cumhurbaÅŸkanı oldu.

Ancak 3 Temmuz 2013’te darbeyle görevinden alındı. BaÅŸa gelen darbeci General Abdülfettah Sisi, darbe karşıtı gösterileri kanlı bir ÅŸekilde bastırdı. Bugün, seçilmiÅŸ CumhurbaÅŸkanı Mursi hapiste. Hakkındaki davalar devam ediyor. Devrik lider Hüsnü Mübarek ise “göstericileri öldürmek” suçundan beraat etti. Bugün Mısır’da Sisi yönetimi tıpkı Mübarek dönemi politikalarını hatırlatıyor.

LÄ°BYA

Tunus ve Mısır’da iktidarları deÄŸiÅŸtiren Arap Baharı 15 Åžubat 2011’de Libya’ya sıçradı. Ä°syancıların Bingazi’nin kontrolü ele geçirmesi ardından ülkeyi 42 yıldır yöneten Muammer Kaddafi’nin kente operasyon düzenleyeceÄŸi iddiaları arasında BirleÅŸmiÅŸ Milletler Güvenlik Konseyi, 17 Mart’ta uluslararası müdahalenin önünü açan karara onay verdi. 19 Mart’ta Fransız uçakları Kaddafi güçlerinin mevzilerini bombalamaya baÅŸladı. Sirte’nin düşmesi ve Kaddafi’nin linç edilerek öldürülmesi iç savaşı bitirmedi. Bugün ülkede iki ayrı hükümet, iki ayrı meclis var. Güvenlik krizi devam ediyor. Ãœlkede istikrarsızlık devam ederken 2016 yılında IŞİD’in Libya’da etkisini gittikçe arttırması da söz konusu.

SURÄ°YE

Arap Baharı’nın ateÅŸi Suriye’yi altıncı yılında küle döndürdü. 15 Mart 2011’de baÅŸlayan protestolar, kısa sürede tüm ülkeye yayıldı. Yaklaşık altı yıldır devam eden iç savaÅŸta 500 bine yakın kiÅŸi hayatını kaybetti. Sekiz milyon kiÅŸiyse evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bugün iki milyondan fazla Suriyeli iç savaÅŸtan kaçarak Türkiye’ye sığınmış durumda.

Suriye iç savaşının çok farklı tarafları ve boyutlarının olması mevcut krizi daha da kötüleÅŸtiriyor. Bir tarafta rejime destek veren Ä°ran ve Rusya, diÄŸer bir taraftan muhalifleri destekleyen Türkiye - Katar ve Suudi Arabistan... İç savaşı çıkmaza sürükleyen taraflardan diÄŸerleriyse DEAÅž ve PYD. Kısacası çıkarların, mezheplerin ve ideolojilerin savaÅŸtığı Suriye’de durum gün geçtikçe kötüye gidiyor.

YEMEN

Arap Baharı adı verilen halk ayaklanmalarından bu yana bölgede iktidar deÄŸiÅŸimleri, iç çatışmalar ve krizlerin etkileri devam ediyor. Yemen de bu krizlerin en katmerli yaÅŸandığı ülkelerden biri. İç savaşın devam ettiÄŸi Mart 2015’te Husiler baÅŸkent Sana’yı ele geçirdi. Ve bu geliÅŸmeden sonra mahiyet deÄŸiÅŸtiren iç savaÅŸ mezhep eksenli bir Suud- Ä°ran mücadelesine dönüştü. Çatışmaların yıkıcı etkileri tüm hızıyla devam ediyor. Åžu ana kadar 50 bin insan öldü. Bunlardan çoÄŸu sivillerden oluÅŸuyor. Yemen’deki bu çatışmaların karakterini çok farklı unsurlar belirliyor. Çatışmacı siyasete etki eden dağınık aÅŸiret yapıları, mezhepler ve güç mücadeleleri gibi faktörler mevcut.

BAHREYN

Arap Baharı isyanlarının bir domino taşı etkisiyle yayılmasından sonra Bahreyn’de bundan etkilenen ülkelerden biriydi. Bahreyn’de ilk olarak 2011 yılında baÅŸlayan gösterilerde muhalif gruplar, ülkede demokratik ve siyasi reformların gerçekleÅŸtirmesini talep ettiler. Fakat özellikle SuudiArabistan’ın baskıları neticesinde, Bahreyn yönetimi muhaliflere karşı sert askeri tedbirler aldı. Ve kısa süre sonra Suudiler ayaklanmaları Sünni-Åžii çatışması temelinde tanımladı.

Suudi Arabistan, Bahreyn’deki geliÅŸmeleri iki açıdan deÄŸerlendiriyordu. Birincisi, Åžiilerin iktidara gelmesi, Ä°ran’ın bölgedeki siyasi etkisini geniÅŸletecekti. Ä°kincisi Bahreyn’deki Åžii’lerin baÅŸarısı bölgedeki diÄŸer Åžii’lere de örnek olabilirdi. Nihayetinde Bahreyn’de görünmez ÅŸiddete sebep olan ne varsa görünmez hale getirildi ve isyanların üzeri örtülmüş oldu.