AteÅŸkese 'Ä°ran engeli'

DoÄŸu Halep’teki muhalif kaynakların Al Jazeera’ye verdiÄŸi bilgiye göre Rusya ile Türkiye’nin üzerine mutabakata vardığı ateÅŸkes ÅŸartlarını Ä°ran kabul etmiyor. Bu sebeple Ä°ran’a baÄŸlı Åžii milisler tahliyelere engel oluyor. Ä°lk etapta belirlenen ve sayıları birkaç yüzü bulan yaralıların tahliyesi bile bu sebeple henüz gerçekleÅŸmedi.

Bölgedeki muhalif bir komutan da Rusya’nın Ä°ran’la ateÅŸkesi saÄŸlamak için görüşmeleri sürdürdüğünü, bu esnada Åžii milislerin hâkim olduÄŸu bölgelerden havan topu atıldığı bilgisini verdi. Bu süreçte muhalifler doÄŸrudan çatışmaya girmiyor, karargâhlarında Rus ve Ä°ranlı yetkililerin yaptığı görüşmelerin sonuçlanmasını bekliyor.

Al Jazeera'ye bilgi veren bir muhalif komutan saldırıların özellikle Ä°ran destekli Åžii milislerin bulunduÄŸu bölgeden geldiÄŸini söyledi. 

Ä°ran'dan yeni ÅŸartlar

Reuters ise adını vermediği bir BM yetkilisi ve muhalif kaynaklara dayandırdığı haberinde, İran'ın ateşkes için yeni şartlar öne sürdüğünü belirtti. Buna göre İran, İdlib'de muhaliflerin kuşatması altındaki Fua ve Kefreyya'da bulunan sivillerin, Halep'teki sivillerle eş zamanlı olarak tahliye edilmesini istiyor.

Fua ve Kefreyya, Ä°dlib’in kırsalında muhaliflerin kuÅŸatması altındaki iki Åžii kasabası. Ä°ran daha önce Åžam’ın kırsalında Hizbullah tarafından kuÅŸatılan muhaliflerin denetimindeki  Madaya ve Zebadani bölgelerine yardımın ulaÅŸmasına izin verme karşılığında Fua ve Kefreyya’ya da aynı miktarda yardım girmesini istemiÅŸti.

AteÅŸkes bozuldu

Anadolu Ajansı'nın haberine göre, rejim ve rejime destek veren Åžii milisler, dün varılan ateÅŸkesi ihlâl ederek DoÄŸu Halep'te yeniden saldırıya geçti. Muhaliflerin kontrolündeki 6 kilometrekarelik yerleÅŸim alanının farklı noktalarına, son 40 dakika içerisinde onlarca top ve havan mermisi düştü. Saldırılarda ölen ve yaralananlar var. 

Rusya Savunma Bakanlığı da, rejim güçlerinin operasyonlarını sürdürdüğünü açıkladı. Bakanlık, muhaliflerin sabah saatlerinde saldırıya geçtiğini, rejim güçlerinin ise bu saldırıları püskürttüğünü iddia etti.

Dün ateşkes sağlanmıştı

Halep'in doğusundaki muhaliflerle Rusya öncülüğündeki rejim güçleri arasında sivillerin ve muhaliflerin güvenli şekilde tahliyesi için dün anlaşmaya varılmıştı. Türkiye ve Rusya'nın arabuluculuğunda sağlanan ateşkesin gece saatlerinde yürürlüğe girmesi kentten ilk tahliyenin sabah 5'te başlaması kararlaştırılmıştı. Ancak kentten gelen haberler, bu ilk tahliyenin de gerçekleşmediği yönünde.

Al Jazeera'ye konuşan üst düzey bir Türk yetkili "Halep'te sağlanan mutabakatın uygulanabilirliğini henüz test edemedik. Açılan koridordan henüz hareket olmadı" dedi.

Suriye Ä°nsan Hakları Gözlemevi, sivilleri almak için hiçbir otobüsün gelmediÄŸini, tahliye iÅŸleminin ertelendiÄŸini, erteleme gerekçesinin ise henüz bilinmediÄŸini açıkladı. 

Reuters'e konuÅŸan muhalif bir kaynak ise tahliyeleri Åžii milislerin engellediÄŸini söyledi. Halep'te savaÅŸan muhalif gruplardan olan Fastaqim'in temsilcilerinden Zekeriya Malahifji, "Milisler halkı, geri dönmeye zorluyor" ifadesini kullandı.

Nedeni bilinmeyen erteleme

Tahliye müzakereleri sürecinde muhalifleri temsil eden El Faruk Ebu Bekir ise, Al Jazeera’ye verdiÄŸi demeçte, karşı tarafın önce tahliye için her ÅŸeyin hazır olduÄŸunu bildirdiÄŸini sonra ise nedenini bilmedikleri bir erteleme olduÄŸunu belirtti.

Tahliye hazırlığını sürdürdüklerini belirten Ebu Bekir, önce sivillerden oluÅŸan 3 otobüsün Halep’in batı kırsalına çıkması konusunda anlaÅŸtıklarını söyledi. Bu aÅŸamanın bir iyi niyet testi olduÄŸunu söyleyen Ebu Bekir, eÄŸer her ÅŸey planlandığı gibi giderse tahliye sürecinin diÄŸer aÅŸamalarına geçileceÄŸini belirtti. AnlaÅŸmaya göre silahlı muhalifler hafif silahlarıyla çıkacak. Tahliyeler 24 saat içinde gerçekleÅŸecek, bu süre yetmediÄŸi takdirde uzatma olabilir.

Tahliyeleri sağlayacak otobüsler Ramuse bölgesinde hazır bekliyor.

Rusya: 6 bin sivil doÄŸu Halep'i terk etti

 

Rusya Savunma Bakanlığı, son 24 saatte 2 bini çocuk olmak üzere 6 bin sivilin doğu Halep'te muhaliflerin denetimindeki bölgeleri terk ettiğini açıkladı. Bakanlık, 366 muhalifin de silahlarını bırakarak rejim güçlerinin kontrolü altındaki bölgelere geçtiğini duyurdu.

Türkiye-Rusya mutabakatı

Rusya'yla salı öğleden sonra baÅŸlayan ve akÅŸam 19.00 sıralarında sonuçlanan mutabakata göre, ilk etapta bölgede sıkışan sivillerin Halep’in batısına çıkarılmasına öncelik verilecek. Siviller önce muhaliflerin kontrolünde bulunan güneybatıdaki Ä°dlib kentine nakledilecek. Sivillerin burada kalıp kalmayacakları, Türkiye üzerinden Azez ve Halep'in kuzey kırsalına geçirilip geçirilmeyecekleri henüz deÄŸerlendiriliyor. Nihai planının, Türk ve Rus yetkililerin ÇarÅŸamba günü yapacağı görüşmelerin ardından netlik kazanması bekleniyor.

Taraflar arasındaki uzlaşma, ikinci etapta, kent merkezinin doğusundaki silahlı muhaliflerin de İdlib istikametinde güvenli şekilde tahliyesini öngörüyor. Muhalif grupların büyük bölümü kentten ayrılmayı kabul etti. Yetkililer mutabakatın, silahlı muhalif grupların bölgeden hafif silahlarıyla güvenli biçimde ayrılmasını da kapsadığını belirtti.

BM Özel Suriye Temsilcisi Staffan de Mistura ise, rejimin ileriki aşamada Halep'ten çıkanların sığındığı İdlib'e saldırmasından da endişe duyduklarını söyledi.

En az 55 bin kişi için hazırlık

Kızılay BaÅŸkanı Kerem Kınık'ın Al Jazeera'ye verdiÄŸi bilgilere göre, yaklaşık 55 bin kiÅŸinin PerÅŸembe'ye kadar tahliye edilmesi bekleniyor ancak sayı artabilir. Kınık'a göre her ne kadar muhalifler için Ä°dlib noktasında anlaşılmış olsa da, siviller de Ä°dlib'i ve o yol üzerindeki yani batıdaki bölgeleri tercih ediyor.

Bu kiÅŸiler için kapasiteye uygun ÅŸekilde giyecek, gıda, battaniye, çadır gibi ihtiyaçlar ÇarÅŸamba sabahı itibariyle sınırın diÄŸer tarafında hazırlanıyor. 

Çadır kent, Halepliler uzun bir süre burada kalacağı için güvenlik gerekçesiyle İdlib'de değil, sınıra yakın bir noktada oluşturulacak.

Suriye Ordusu ateÅŸkesten haberdar olmadıklarını açıklasa da Rusya'nın BM Büyükelçisi ateÅŸkesi resmen doÄŸruladı. BM Güvenlik Konseyi'ndeki Halep toplantısı öncesi gazetecilere açıklama yapan Rusya'nın BM Daimi Temsilcisi Vitaly Churkin, muhaliflerin birkaç saat içinde Halep'ten ayrılacağını, sivillerin rejimin koruması altında olduÄŸunu ve kentten ayrılmalarına gerek olmadığını söyledi. Toplantının ardından ise, "Muhalifler ayrılmaya baÅŸladı. Askeri operasyonlar durdu ve Halep'in doÄŸusundaki savaÅŸ bitti. Suriye hükümeti Halep'in doÄŸusunda yeniden kontrol saÄŸladı" dedi. 

Ateşkesin sağlandığı 19.00 sıralarından bu yana rejim güçlerinin saldırıları kesilmiş durumda.

Türk Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hüseyin Müftüoğlu konuyla ilgili, "Ülkemiz haftalardır insani koridorun hayata geçirilmesi yönünde çaba sarfetmekteydi. Bu çabalarımız son günlerde artarak sürdürülmüştü. Bugün ateşkesin sağlanması yönünde bir adım atılmış olması sevindirici olmakla birlikte kırılgan bir ortamın bulunduğunu her zaman göz önünde bulundurmakta ve temkinli davranmakta yarar bulunmaktadır. Mutabakatın işleyişi yakından takip edilecektir" açıklamasını yaptı.

Çavuşoğlu, Lavrov'la görüştü

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, Rus mevkidaşı Sergey Lavrov'la telefonda Halep'i görüştü. Dışişleri kaynaklarına göre Çavuşoğlu, Suriye rejiminin Halep'teki yoğun saldırılarına dikkat çekerek sivillerin tahliyesinin önemine vurgu yaptı.

ErdoÄŸan'dan Guterres'e Halep telefonu

CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan, akÅŸam saatlerinde Antonio Guterres'i telefonla arayarak BirleÅŸmiÅŸ Milletler Genel SekreterliÄŸi görevini yemin ederek üstlenmiÅŸ olmasından dolayı tebrik etti. CumhurbaÅŸkanlığı kaynaklarından edinilen bilgiye göre CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, kendisine baÅŸarı dileklerini ilettiÄŸi Guterres ile Halep'teki insanlık dramını da konuÅŸtu. "Åžam rejiminin ve destekçilerinin Halep’te yürüttükleri vahÅŸetin tüm dünyayı dehÅŸete düşürdüğüne" dikkat çeken ErdoÄŸan, kentteki ortamın mutlaka rahatlatılması gerektiÄŸini vurguladı.

Türkiye'nin bunu sağlamaya odaklandığını belirten Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu çerçevede kısmi bir ateşkes üzerinde mutabakat sağlandığını hatırlattı. Erdoğan, sivillerin ve muhaliflerin tahliyesine yönelik çabaların yoğunlaştırıldığını, ayrıca bölgeye insani yardımların ulaştırılmasına odaklanılacağını vurguladı.

Halep'te yaÅŸananlar karşısında BM'nin harekete geçmesinin önemine deÄŸinen CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan, konuyla ilgili BM Genel Kurulu’nun olaÄŸanüstü toplanmasını beklediklerini belirtti. Guterres'in ise, "Suriye ve Irak'tan gelen mülteciler konusunda yaptıklarıyla tüm dünyada takdir toplayan Türkiye'nin Halep meselesindeki duyarlılığına katıldığını" ifade ederek, uluslararası toplumun bu drama seyirci kalmaması gerektiÄŸini söylediÄŸi öğrenildi.

BMGK acil toplandı

BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric yazılı açıklamasında, BM'nin Halep'teki durumu bağımsız olarak gözlemleme imkânı olmadığını ancak bölgeden katliam haberleri geldiğini belirtti. Dujarric, "BM Genel Sekreteri Ban, Halep'te çocuk ve kadınların da arasında olduğu çok sayıda sivilin katledildiği haberleri nedeniyle alarma geçti" ifadelerini kullandı. Ban'ın Halep'teki siviller için taşıdığı ciddi endişeyi ilgili taraflara ilettiği ve Suriye Özel Elçisine konuyu ilgili taraflar nezdinde takip etmesi için talimat verdiğini kaydeden Dujarric açıklamasında, "BM, sahadaki tüm taraflara sivilleri koruma ve uluslararası insancıl hukuka uyma yükümlülüklerini hatırlatıyor. Bu, özellikle Suriye hükümeti ve müttefiklerinin sorumluluğu" ifadelerine yer verdi.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) de, Fransa ve İngiltere'nin talebiyle TSİ 20.00'de acil toplandı. Toplantıya BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun da katıldı ve konseye Halep'teki son gelişmelerle ilgili bilgi verdi.

"BM, Halep'te çok sayıda sivilin hükümet yanlısı güçler tarafından hava saldırıları ya da infaz yöntemiyle öldürüldüğüne ilişkin güvenilir raporlar aldı. Hava saldırılarının ardından caddelerde yanan insan bedenlerinin yer aldığı şok edici görüntüler gördük."

"Halep'te tahliye için Türkiye ve Rusya arabuluculuÄŸunda tarafların müzakerelerinin sürdüğünü anlıyoruz. Biz bu çabaları destekliyoruz."

"Suriye yönetimiyle müttefikleri Rusya ve İran'a, uluslararası hukuk altındaki yükümlülüklerine saygı göstererek Halep'teki sivillerin kentten ayrılmalarına ve yardım kuruluşlarının Halep'e insani yardım ulaştırmasına izin vermeleri çağrısı yapıyorum. Savaş hukuku ve evrensel insan haklarına saygı gösterilmeli."

 

YoÄŸun diplomasi trafiÄŸi

Birkaç haftadır Rusya ile Suriyeli muhaliflerin Ankara'da görüştüğüne dâir söylentiler vardı. Rus Dışişleri Bakanı Lavrov bunu yalanlamamış, "İnsani durum için herkesle görüşürüz" demişti.

Bir taraftan Rusya ve Türkiye arasındaki görüşmeler de sürüyordu.

Bu sırada Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu başta olmak üzere Ankara'dan gelen açıklamalarda "insani koridor çok acil, ateşkes beklenmemeli" deniliyordu. Ancak muhaliflerin sahadaki kontrolünün zayıflamasıyla bu duruş değişti ve acil ateşkes çağrısı öne çıktı.

6 kilometrekarelik alanda sıkıştılar

Suriye'de Esed rejiminin baÅŸlattığı son saldırı dalgasında denetimleri altında kalan bölgelerin çoÄŸunu kaybeden muhalifler 6 mahallede, 6 kilometrekarelik alanda toplanmış durumda. Bu mahallelerde on binlerce de sivil var. Siviller, rejim saldırılarına hedef olmamak için kendilerine güvenli nokta bulmaya çalışıyor. Ancak bunu baÅŸarmaları da zor. Zira bombardımanlardan kurtulsalar da baÅŸka bir tehditle karşı karşıyalar. Bölgedeki sivil halkın Al Jazeera'ye verdiÄŸi bilgiye göre rejim güçleri, muhaliflerle baÄŸlantılı oldukları iddiasıyla onlarca sivili kurÅŸuna dizerek öldürdü. 

Suriye Ä°nsan Hakları Gözlemevi de Pazartesi günü 60 kiÅŸinin bombardımanlar ya da kurÅŸuna dizilmeleri sonucu hayatını kaybettiÄŸini açıkladı. Gözlemevi direktörü Rami Abdulrahman, "Halep savaşı sona ermek üzere. Çok kısa bir süre sonra bitecek. Bu toptan bir çöküş..." ifadelerini kullandı. 

 

Rejim erkekleri askere alacağını açıkladı

Suriye devlet televizyonu, kuşatılmış bölgelerden 70 bine yakın insanın kaçtığını duyurdu. Rejimin saldırısından önce bu bölgelerde 275 bin sivilin yaşadığı tahmin ediliyordu. Çoğu kadın, çocuk ve yaşlı on binlerce kişi kuşatılmış bölgelerden rejimin denetimindeki bölgelere kaçtı. Bu kişiler arasında silah taşıyabilecek erkekler ayrı bölgelerde tutuldu. Rejim askerliklerini yapmadıklarını belirttiği bu kişileri askere almak için işlem başlattı. Askere alınmak üzere rejime ait binalarda bekletilen erkeklerin yakınları endişeli bir şekilde, o binaların önünde bekliyor.

"Bu belki de son sesleniÅŸim..."

KuÅŸatma altında, âkıbetlerinin ne olacağını bilmeyen bazı Halepliler, sosyal medya aracılığıyla seslerini duyurmaya çalışıyor. Selim Ebu Nassar, kuÅŸatılmış Halep’te bir dişçi. Pazartesi günü rejimin eline geçen Bustan el Kasr bölgesinde bir hastanede çalışıyordu. Esed ordusunun ilerleyiÅŸinden sonra o da muhaliflerin elinde kalan Ansari bölgesine kaçtı. Ä°nternet üzerinden yayınladığı videoda bir ateÅŸkes çaÄŸrısı yaptı. Nassar, muhaliflerin bölgelerindeki insani ÅŸartların çok zor olduÄŸunu anlattı:

“Bu belki de son sesleniÅŸim. Umarım dünyanın bir tarafında biri beni duyar ve kendi hükümetlerine iletir ki bombardıman, savaÅŸ bu delilik durdurulsun. Biz yaÅŸamak istiyoruz. Hayatı seviyoruz. Umarım bir daha görüşebiliriz.”

Lina Åžami, kuÅŸatılmış bölgeden haber aktaran bir mimar. Sosyal medyada çok sayıda kiÅŸi tarafından takip ediliyor. O da Twitter’de ‘son mesajı’nı yayınladı. ‘Halep’te bir soykırım tehlikesiyle karşı karşıyayız’ diyen Åžami en az 50 bin sivilin hâlâ kuÅŸatılmış bölgelerde yaÅŸadığını söyledi ve yardım talep etti.

 

Türkiye'de protestolar

Halep'ten gelen haberler nedeniyle, baÅŸta Ä°stanbul ve Ankara olmak üzere bazı kentlerde protesto gösterileri yapıldı. Ä°stanbul Taksim'de Rus BaÅŸkonsolosluÄŸu önünde toplanan bir grup Esed, Rusya ve Ä°ran aleyhine sloganlar attı. 

Ankara'da da protestonun adresi Rus BüyükelçiliÄŸi önüydü. Büyükelçilik binası önünde gece geç saatlerde toplanan grup, Halep'teki saldırıları kınayan, Esed rejimi ve rejime destek veren ülkeleri eleÅŸtiren sloganlar attı. 

Sosyal medyada da birçok kullanıcı #HalepteKatliamVar etiketiyle kentte yaÅŸananları kınayan ifadeler paylaÅŸtı. 

Kaynak: Al Jazeera, Reuters, AFP, AA, Twitter