Toplum nasıl bu hale getirildi? Eskiden en azından devlete, millete ve kutsal değerlere asgari bir saygı vardı

Genç yaÅŸlı çok sayıda insan sözlerinin sonuçları hakkında en ufak bir kaygı duymaksızın ya da eleÅŸtirilen kiÅŸilere ve kurumlara karşı hiçbir ihtiyat payı bırakmaksızın akıllarına gelen her ÅŸeyi söylüyor, koro halinde ağız dolusu küfredebiliyorlar. 

Sosyal medya çağı 

Toplum nasıl bu hale getirildi? Eskiden en azından devlete, millete ve kutsal deÄŸerlere asgari bir saygı vardı. Ancak bütün aidiyetleri silindir gibi ezip geçen küresel sermaye bu geleneÄŸe de bir son verdi. Ancak son yıllarda kapitalizmin daha da üst bir aÅŸamaya ilerlemesiyle insanlığın çürüme süreci de daha hızlandı.  

Eskiden her toplumda bir ana akım medya vardı. Kimi zaman, belki de çoÄŸu zaman bu medya saptırmaların ve deÄŸiÅŸik türde propagandaların merkezinde bulunsa da doÄŸru yanlış “ortak paylaşılan gerçekler” vardı.  “Uzlaşılmış” olarak kabul edilen ortak deÄŸerler temelinde günlük olaylarla ilgili yorumlar da toplumun geniÅŸ kesimlerinin aÅŸağı yukarı desteÄŸini alırdı. 

Sosyal medya çağında gerçeÄŸin ne olduÄŸu konusundaki bu ortak tutum birçok ülkede son bulmuÅŸtur. ABD Devleti’nin ve istihbarat örgütlerinin desteÄŸiyle oluÅŸturulan sosyal medya araçları sonunda kurucularının da kontrolünden çıkıp genel bir kargaÅŸanın ve bölünmenin ifadesi haline gelmiÅŸlerdir. 

Yalan devri 

Uzmanlara göre içinde bulunduÄŸumuz dijital çaÄŸda yalan haberleri yaymak hiçbir zaman olmadığı kadar kolay hale gelmiÅŸtir ve bir yalan daha ortaya atılır atılmaz baÅŸkaları tarafından benimsenmekte ve gerçek olarak kabul edilmektedir. HaberciliÄŸin sosyal medya yoluyla bir uzman grubun elinden alınıp tüm topluma yayılması aidiyet duygusuyla gerçeklik arasındaki sınırların kalkmasına yol açmıştır. 

Sosyal medyada mesele neyin gerçek neyin yalan olduÄŸu deÄŸildir. Ä°ÅŸportası yapılan parlak lafların ya da söylentilerin ağırlık kazandığı bu ortamda gerçeÄŸe yer yoktur. Danielle Citron adlı sosyal medya uzmanına göre “insanlar baÅŸkalarının fikirlerini hemen aktarıveriyorlar. Bu görüşlerin yalanlarla, uyduruk veya eksik haberlerle desteklenmesi onların umurlarında bile deÄŸil. Çünkü önemli bir ÅŸey öğrendikleri ya da yaptıkları kanısındalar.”

Sosyal medyaların algoritmaları o ÅŸekilde ayarlanmıştır ki bize benzeyen insanlarla birlikte sadece kendi görüş ve inançlarımıza uygun bir sanal dünya oluÅŸturabiliriz. Ä°nsanlar iÅŸte bu balonlar içinde, gruplar halinde sosyal medyada yaşıyorlar ve aralarına deÄŸiÅŸik görüşten biri gelmek isterse hep beraber onu linç ediyorlar. 

Ä°ki grup birbirinden habersiz 

ÖrneÄŸin, My Society adlı büyük bir teknolojik araÅŸtırma grubunun kurucusu olan Tom Steinberg Ä°ngiltere’deki Brexit oylamasından hemen sonra şöyle diyordu: “Facebook’ta Brexit’ten yana olup da oylamadaki zaferi kutlayan insanları bulabilmek için saatlerce uÄŸraÅŸtım. Fakat filtreler o kadar kuvvetli ve kiÅŸiye özel hale getirilmiÅŸ, arama fonksiyonları o kadar bütünleÅŸmiÅŸ idi ki bu oylama sonucundan memnun olan tek bir kiÅŸi bile bulamadım. Hâlbuki ülkemin en az yarısı bu sonuçtan dolayı bayram yapıyordu.”Steinberg’e göre bu durum toplumun vahim biçimde bölünmesi anlamına geliyor: “Ãœlkenin yarısının diÄŸer yarısı hakkında hiçbir ÅŸey bilmediÄŸi bir ülkede yaÅŸamak da mümkün deÄŸildir.”

Suç sadece sosyal medyanın kurgulanış biçiminde midir? Son yılların baÅŸka bir eÄŸilimi Facebook, Twitter gibi sosyal medya mecralarına içerik hazırlayan manipülatör siyasal medyalardır. New York Times Magazin’in yaptığı bir araÅŸtırmaya göre bu sitelerin Facebook’a verdikleri haberlerde hiçbir gerçek kaygısı yoktur. Tek amaçları tıklanmak, paylaşılmak, beÄŸenilmek, bu ÅŸekilde reklam ve gelir arttırmak olan “gel gel” haberleri insanları gerçeklerden uzaklaÅŸtırıp hasta ruhlu bir toplum yaratmaktadır. Bu haberlerde önemli olan insanları ÅŸu veya bu ÅŸekilde ÅŸok edip para kazanmaktır. 

RobotlaÅŸma 

Sadece ticari özelliÄŸe sahip çöplük haberlerde son analizde önemli olan politika da deÄŸil, haberin hızlı yayılmasıdır. Yalanlar ne kadar ÅŸoke edici olursa insanlar o kadar çabuk tıklamaktadır. Gerçi amaç politika olmayıp ÅŸok haberlerle para kazanmaktır diyoruz ama belki de asıl politika da budur.  Toplumda gerçeklik duygusunu ortadan kaldırmak, insanları sürekli bir kuÅŸku içinde yaÅŸatmak ve bu bulanık ruh haline sokulmuÅŸ insanları istenilen yöne sevk etmektir. 

Liberal kapitalizmin teknolojik bürokrasi çağında “gerçekler devri” kapanmıştır. Ä°nsanlar fikirlerini gerçeklere göre deÄŸil, sosyal medyanın yönlendirmesine göre ÅŸekillendireceklerdir. Sosyal medyada açığa çıkmış yalanları ısrarla tekrarlayanlara bu konuda herhangi bir uyarı yaparsanız verecekleri cevap iki kelimedir: “Neyse ne !”

Yarım akıllılar 

Zamanında internet ve sosyal medya üzerine nutuklar atıp insanlığın kurtuluÅŸu için yeni bir çaÄŸ açıldığını iddia eden liberal yarım akıllılara ne kadar öfkelensek azdır.  Bize düşen görev her hâlükârda gerçeÄŸe saygı duymak, ihtiyata önem vermek ve deÄŸerlerimizi her ortamda koruma kaygısını taşımaktır. 

KAYAHAN UYGUR - GÃœNEÅž