Barselona, Atletico Bilbao, Amedspor! - Ä°lhami IÅžIK

Bu kaçışlardan biri Roma’nın kuruluÅŸuna diÄŸeri de Tevrat aracılığıyla Tanrı’yla ittifakın kurulmasına uzanan ve bir kültüre dönüşen geliÅŸmenin baÅŸlangıcı oldu. Böylece yaklaşık 3000-3300 yıllık Batı kültürünün temelleri atılmış oldu. Benedict Anderson’un “Hayali Cemaatler” ile Eric Hobsbawm’ın “Hayali Gelenekler” adlı dev eserleri, bellek, kimlik, mit ve politik tasavvur arasındaki iliÅŸkiyi, eski kültürler temelinde ama günümüzü de anlamamıza imkan veren bir ilkesellik biçiminde ele aldılar.

Böyle bir yazı baÅŸlangıcını tercih etmemin bir sebebi var; eÄŸer yamacıma bir daha yaklaşır ve etrafımda biraz daha sıkıca toplanırsanız; ben de eski zaman hikayecileri gibi size, gerçek, yaÅŸanmış ve sonuçlarını bugün daha net görebildiÄŸimiz bir hikayeyi ağız tadıyla anlatmayı denerim. Bu hikaye Katalanlar, Basklar ve Kürtlere dairdir.

1930 yılında Ä°spanya’da Cumhuriyetçilerin seçimleri kazanmasıyla birlikte ülkedeki siyasi atmosfer çok gerildi. Nitekim bu gerilim 1936’da bir iç savaÅŸa dönüştü ve yüzbinlerce insanın ölümüyle 1938 yılında son buldu. İç savaşı Cumhuriyetçiler kaybetti. General Franko, tam kırk yıl sürecek faÅŸist diktatörlüğünü ilan etti. Kırk yıl boyunca Ä°spanya’da hiç genel seçimler yapılmadı. Kırk yıl boyunca her talep koyu bir ÅŸiddetle bastırıldı, iÅŸkence bu zalim diktatörlüğün en belirgin simgesi haline geldi.

1938 yenilgisiyle birlikte, ülkedeki etnik kimlikler, kültürel belleklerinin mirasına baÄŸlı olarak, varlıklarını korumak amacıyla deÄŸiÅŸik yol ve yönetmeler denediler. Katalanlar, kiliselerine, stadyumlara ve onları hayatta tutacak mesleklerine sığındılar. Kiliselerini sadece dini ihtiyaçları için kullanmadılar; kiliseler hem sosyal baÄŸları güçlendiren mekanlar oldu, hem de Katalanca’nın geliÅŸtirilmesi için adeta laboratuvar görevi gördü.

Ama Katalan kültürünün ruhu ve mirasını koruyan en büyük arena, hiç kuşku yok ki stadyumlar oldu. Özellikle Camp Nou her on beş günde bir sadece yüzbinleri ağırlamıyordu, her maç adeta siyasi birliğin inşasında büyük bir politik miting görevi de görüyordu; günlük hayatın akışkanlığı içinde Katalanlar bir taraftan mesleklerini geliştiriyor, diğer taraftan birliklerinin çimentosu olan kiliselerine gidiyor ve futbol maçlarında da politik zindeliklerini koruyorlardı.

Basklar ise büyük bir öfke ile Franko rejimini elde silah daÄŸlara kaçarak karşıladılar. Elbette Bask ülkesinde Baskaca mücadele biçimleri yürütüldü ama baskın karakter ÅŸiddete dayalı çözüm arayışı olduÄŸu için, hayat daha sert, daha yoksul ve kıraç kaldı.

Franko rejimi öyle ağır baskılar geliÅŸtirdi ki, ömrünü 40 yıl uzatabildi. Özellikle Ä°spanyolca’nın dışındaki diller üstünde inÅŸa ettiÄŸi cendereler inanılmazdı. Öyle ki, hem Katalanlar hem de Basklar ve tabii Ä°spanyadaki diÄŸer etnik kimlikler, ana dillerini rahat konuÅŸmak için evlerinin pencerelerinden feragat edip, pencerelerini duvarla örmek zorunda kalıyorlardı. Çünkü Ä°spanyolca’nın dışında baÅŸka bir dille konuÅŸmak büyük suç ve ağır yaptırımları vardı.

1975’de Franko ölünce, Ä°spanya devlet olarak yeniden kendini inÅŸa etti. 1978’de kabul edilen yeni anayasaya göre ülke 17 özerk bölgeye ve 2 özerk ÅŸehire ayrılarak idari ve siyasi olarak federal bir yapılanma kazandı. Madrid’deki merkezi hükümetle senkronize çalışan özerk bölgeler, kendi kendilerinin yönetimi için bölgesel parlamentolar oluÅŸturdu ve herkes ana dilinde eÄŸitime geçti.

Katalanlar bu yeni duruma hemen adapte oldu ve kısa bir sürede anadilde eğitime geçtiler. Ama Basklar aradan 20 yıl geçtikten sonra ancak anadilde eğitim yapma imkanı buldular. Bunun biricik sebebi Bask ülkesinde egemen olan şiddetin kendisiydi. Şiddet herhangi bir toplumsal kurumlaşmaya hem izin vermiyordu hem de değer. (Devam edeceğim.)