Sosyal Medya

Dünya

Musul Dosyası: Haşdi Şabi ne ölçüde etkili bir aktör?

03-12-2016 06:37

Ekim ayının ortasında başlayan ve ilk başlarda hızlı ilerleyen Musul harekatının son dönemde yavaşladığı görülüyor. Bunda şehrin çevresindeki yerleşim birimlerinin ele geçirilmesinin ardından şehir merkezinde daha zor bir mücadelenin başlamış olmasının etkisi olduğu kadar, başlangıçta istenen ölçüde hazırlık yapılmamasının da etkisi olduğu söylenebilir. Bugün gelinen noktada, IŞİD’e karşı Musul merkezli harekatın bir muhasebesini yapmak ve sonrasına yönelik bir dizi değerlendirmede bulunmak faydalı olacaktır.



Harekatın başında yapılan deÄŸerlendirmelerde, ABD baÅŸkanlık seçimlerinden önce sürecin baÅŸlatılarak IŞİD’e karşı izlenen politikada son adımların da atıldığı mesajının verilmek istendiÄŸi sıklıkla dile getirilmiÅŸti. Bugüne kadar bir ilerleme kaydedilmiÅŸ olsa da, yapılan bazı tahminlerde sürecin 3 ayı bulabileceÄŸine yönelik beklentiler söz konusudur. Bunda, IŞİD’in ÅŸehir merkezinde ciddi bir direniÅŸ göstermesi, Irak merkezi ordusunun ciddi kayıplar vermeye baÅŸlaması, ÅŸehir içine girildikçe doÄŸal olarak ilerleme hızının yavaÅŸlaması ve uluslararası koalisyonun sivil kayıp endiÅŸesi ile verdiÄŸi hava desteÄŸini kısıtlaması gibi unsurlar etkili olmaktadır. Åžehir içinde gösterdiÄŸi direniÅŸin yanında, IŞİD ülkenin farklı yerlerinde asimetrik saldırılar yoluyla, teröre baÅŸvurmakta; zor durumda olmasına raÄŸmen düşman gördüğü unsurlara zarar verebilecek gücünün hala var olduÄŸunu göstermektedir. Ayrıca, ÅŸehirde sivillerin kaçışını engelleyerek, onları sivil kalkan olarak kullanmakta, buna raÄŸmen kaçmaya çalışanları ise keskin niÅŸancılar eliyle öldürmektedir. BM’nin son deÄŸerlendirmelerine göre yaklaşık 70 bin kiÅŸi Musul’u terk etmiÅŸ durumdadır.  Bu insanların önemli bir kısmı BM organları tarafından hazırlanan kamplarda korunma altına alınıyor. Bu kamplara gitmeden önce ise IŞİD ile iÅŸbirliÄŸi yapıp yapmadıklarının tespit edilmesi amacıyla güvenlik soruÅŸturmasından geçiriliyorlar.
 
ETNÄ°K VE MEZHEBÄ° HASSASÄ°YETLER
GösterdiÄŸi direniÅŸe raÄŸmen, IŞİD içinde de bir dizi görüş ayrılığı ortaya çıktığı ileri sürülüyor. Buna göre eski Baas kökenli bazı kiÅŸilerin, Irak güvenlik güçlerine ulaÅŸarak kendilerine bazı garantiler verilmesi durumunda direniÅŸi sona erdirebileceklerini ilettikleri söyleniyor. Ayrıca örgütün yurt dışından gelen mensupları arasında yenilgi sonrasında kendileri için Irak’ta veya geldikleri ülkede bir gelecek olamayacağından sonuna kadar mücadele etmek yönünde bir tutum var iken, Irak kökenli üyelerin ise ülke içerisinde kendi geleceklerini garanti edebilecek bir çözüme razı olabilmeleri söz konusu. Muhtemel bir maÄŸlubiyetin ardından IŞİD’e destek veren ve vermeyen aÅŸiretler arasında intikam saldırıları bundan sonra ortaya çıkması muhtemel geliÅŸmeler arasında dikkat çekiyor. Tüm bu iddialara raÄŸmen IŞİD’den ÅŸu ana kadar ciddi bir kopuÅŸ yaÅŸanmış deÄŸil.
 
Musul operasyonu devam ederken Irak ve Suriye’de bundan sonra ortaya çıkması muhtemel geliÅŸmeleri etkileyecek yeni düzenlemeler de yapılıyor. IŞİD ile mücadele adına kurulan HaÅŸdi Åžabi, Irak parlamentosunda alınan bir karar ile yasal bir çerçeve elde etmiÅŸ oldu. Musul harekâtı süresince yapacağı katkı dolayısıyla bir statü verilen HaÅŸdi Åžabi’ye verilen bu avantajın ardında Ä°ran’ın baskısının olduÄŸu iddia ediliyor. Türkiye’de daha çok Telafer’in kurtarılması baÄŸlamında gündeme gelen bu gücün geleceÄŸi aslında epey zamandır tartışılıyor. Bazı kiÅŸiler Musul’un kurtarılmasının ardından bu gücün laÄŸvedilmesi gerektiÄŸini ifade ederken, diÄŸerleri ise bu gücün diÄŸer güvenlik birimleri içinde eritilmesi gerektiÄŸini ifade ediyordu. Yapılan bu düzenleme ile HaÅŸdi Åžabi bir milis gücünden doÄŸrudan BaÅŸbakan’a baÄŸlı bir askeri güce dönüştürülüyor. Sayılarını azaltarak bu gücü ciddi manada devlet kontrolüne almak amaçlansa da uygulamada bunun nasıl gerçekleÅŸeceÄŸine dair bir dizi soru iÅŸareti var. Farklı kiÅŸilerin kontrolü altında olan bu gruplar sürekli maaÅŸ alacak ÅŸekilde düzenli bir yapıya kavuÅŸturulabilirler ise bu BaÅŸbakan’a ciddi bir siyasi ve askeri güç saÄŸlayacaktır. Ama kâğıt üzerinde BaÅŸbakan’a baÄŸlı olmakla birlikte bu kiÅŸiler eskiden emir aldıkları kiÅŸilerden emir almaya devam ederler ise bir milis grubunun yasal zırh kazanması ve kendi siyasi amaçlarını gerçekleÅŸtirmeye devam etmelerinin önü açılmış olacaktır. Nitekim HaÅŸdi Åžabi içerisindeki bazı liderlerin kendi siyasi planlarının olduÄŸu da Irak kamuoyu tarafından biliniyor.
 
Son yasal düzenleme ile kalıcı olma imkanı kazanan HaÅŸdi Åžabi’nin takınacağı tavır 
Irak içinde ne ölçüde etkili bir aktör olacağını belirleyecektir.
 
HaÅŸdi Åžabi ile ilgili bu yasal düzenlemenin zamanlaması da oldukça dikkat çekicidir. Son günlerde Musul harekâtında yaÅŸanan sıkışıklıklar, ilerlemenin yavaÅŸlaması ve Irak ordusunun kayıplarının artmasının ardından alternatif güçlerin rolleri daha da önem kazanmaya baÅŸlamıştır. GeçmiÅŸte IŞİD’den kurtarılan bazı yerlerde HaÅŸdi Åžabi milislerinin gerçekleÅŸtirdiÄŸi insan hakları ihlalleri bir dizi eleÅŸtiri konusu oldu ve gelen baskılar sonrasında etnik ve mezhebi hassasiyetin üst düzeyde olduÄŸu Musul ve Telafer gibi yerlerde HaÅŸdi Åžabi’nin doÄŸrudan bir çatışmanın tarafı olmaması kararlaÅŸtırıldı. Bu baÄŸlamda uluslararası koalisyon HaÅŸdi Åžabi’nin operasyonlarına doÄŸrudan hava harekâtı desteÄŸi vermedi ve bu milisler daha çok kırsal alanda bazı operasyonlar gerçekleÅŸtirdiler ve daha çok da Telafer’in çevrelenmesinde bir rol oynadılar. HaÅŸdi Åžabi liderlerinden bazıları mezhebi içerikler taşıyan söylemlerde bulunsa da Türkiye’den ve diÄŸer bazı ülkelerden gelen uyarıların da etkisiyle Irak hükümeti bu grupların Musul ve Telafer operasyonları sırasında ÅŸehirlerin içine girmeyeceklerini açıkladı. Buna raÄŸmen Telafer’i çevrelemiÅŸ olan bu grubun ÅŸehre girmesini engelleyecek bir askeri güç de ÅŸu an mevcut deÄŸildir. Öte yandan, Irak parlamentosundaki son düzenleme ile yasal bir konum da elde eden bu unsurlar baÅŸka askeri gücün olmaması, Irak ordusunun çok yıpranması, operasyonun uzaması gibi sebepler ileri sürülerek kolaylıkla Telafer ve Musul operasyonlarında daha aktif roller alabilir hale gelmiÅŸtir. Yeni ÅŸartlar altında bu milisler Irak askeri gücünün bir parçası olarak IŞİD karşıtı operasyonun resmi bir aktörü olarak fonksiyon icra edebilirler. Bu ÅŸekilde hem meÅŸruiyetlerini pekiÅŸtirme hem de kazanımlarını artırma imkanına kavuÅŸabilirler.
 
MUHTEMEL Ä°NTÄ°KAM EYLEMLERÄ°
Bu grubun gerek Musul gerekse Telafer’de ciddi bir askeri operasyona giriÅŸmesi durumunda nasıl bir tablonun ortaya çıkacağını söylemek ÅŸu an için erken. GeçmiÅŸte yaÅŸanan insan hakları ihlallerinin aksine son dönemde gelen eleÅŸtirilerin de etkisiyle HaÅŸdi Åžabi unsurlarının daha dikkatli davrandıkları ve gelen ÅŸikâyetlerin azaldığı gözlemlenmekte. Buna raÄŸmen halen geçerli olan endiÅŸe ise IŞİD’in en güçlü olduÄŸu yerler olan Musul ve Telafer’de bu kiÅŸilerin giriÅŸmeleri, muhtemel intikam eylemleri ve bunun Irak içerisindeki hassas mezhep dengesinde ortaya çıkarabileceÄŸi sıkıntılardır. GeçmiÅŸte bazı Musulluların Irak askeri ve polisi yerine IŞİD militanlarının güvenliÄŸi saÄŸlamasını tercih ettikleri dikkate alındığında bu noktada ister istemez bir dizi sorunun olacağını öngörmek mümkündür. HaÅŸdi Åžabi’nin ÅŸehri çevrelemesinin ardından sivillerin bir kısmının can güvenliÄŸi endiÅŸesi ile ilçeyi terk ettikleri basına yansıdı. Bu endiÅŸenin izale edilmesi için BaÅŸbakan Abadi hükümetine görev düşüyor. GeçtiÄŸimiz aylara göre siyasi ve askeri olarak daha güçlü durumda olan BaÅŸbakan Abadi yapılan yasal düzenlemeleri de kullanarak burada önemli bir rol üstlenebilir. HaÅŸdi Åžabi yöneticilerinin de hem alanda hakimiyet kurma ve kurtardıkları bölgelerde kalıcı olma hem de meÅŸru bir aktör olma amacını mümkün olduÄŸu ölçüde beraber gerçekleÅŸtirecekleri bir tavır izlemeleri beklenebilir.
 
HaÅŸdi Åžabi milisleri Irak askeri gücünün bir parçası olarak IŞİD karşıtı operasyonun resmi  bir unsuru olarak fonksiyon icra edebilir.
 
Bugün gelinen noktada IŞİD’e karşı operasyonun aylar alacağı, bu süreç içerisinde Irak askeri birimlerinin baÅŸarı veya baÅŸarısızlığının HaÅŸdi Åžabi unsurlarının ülke nezdindeki askeri ve siyasi tutumlarını yakından etkileyeceÄŸi açıktır. Son yasal düzenleme ile kalıcı olma imkanı kazanan bu grupların bundan sonra takınacakları tavır Irak içerisinde ne ölçüde etkili bir aktör olacaklarını belirleyecektir. Ellerindeki askeri gücü siyasi güce tevil etmede ne kadar baÅŸarılı olacakları, gerek bölge ülkelerinden alacakları desteÄŸe, gerekse Irak’ın bundan sonraki güvenlik yapısına baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸecektir.
 
DOÇ. DR. MESUT ÖZCAN - KARAR

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.