Arakanlı Müslümanların yakın tarihi

9 Ekim'den bu yana gerçekleşen hadiselerin önceki dönemlerden ayrılan yönleri olduğu görülüyor. İlki coğrafi konumu itibarıyla çatışmaların halkın önemli bir bölümünün yaşadığı eyalet başkenti Sittwe çevresinde değil de, eyaletin ve dolayısıyla Myanmar'ın Bangladeş'le sınır bölgesinde gerçekleşiyor olması. Bir diğer husus ise operasyonlarda hedef alınan kişilerle ilgili olarak resmi makamlarca ilk kez 'isyancı' kavramının kullanılması.

2012 yılı mayıs sonu ve haziran ayında uluslararası medyaya yansıyan şiddet olayları eyalet başkenti Sittwe ve civarında gerçekleşmişti. Son olaylar ise Arakan eyaleti ile Bangladeş sınırında meydana geldi. Burası Arakanlıların Bangladeş'e yasa dışı yollardan geçiş güzergahı olması yönüyle dikkat çeken bir bölge. Sınır bölgesi olmanın getirdiği zorlukların dışında hem Bangdaleş hem de özellikle Myanmar resmi makamlarının Arakanlılara yönelik yaklaşımları bu toplumun çilesini daha da artırıyor.

MARUZ KALINAN BASKILARA TEPKÄ°

Myanmar resmi makamlarından yapılan açıklamalarda, Bangladeş'ten sınırı geçen birkaç yüz kişilik bir grubun üç polis noktasına saldırdığı bildirildi. Böylesi bir saldırı ilk defa gerçekleştiriliyor. Bununla birlikte saldırıyı gerçekleştiren grubun, daha çok kesici türden silahlara sahip olması ve saldırdıkları polis noktalarındaki güvenlik güçlerinin silahlarını almaları, olayın, kapsamlı ve büyük çaplı bir organizasyondan ziyade maruz kalınan baskı ve zulümler sonrasında ortaya konulan bir tepki olduğunu düşündürüyor.

Arakanlı oldukları tahmin edilen bu grubun saldırısının ardından, güvenlik güçlerinin takviye edilmesi ve bölgede Müslüman kitleleri hedef alan bir operasyona başlanması çeşitli insan hakları örgütlerince yine bir baskı ve şiddet ortamının doğabileceği uyarılarını da beraberinde getirdi. Son günlerde bölge halkının köylerini terk ederek kaçmaları da bu kaygıları teyid eder mahiyette.

‘Sınırın öte yakasından yapılan saldırı' olgusu, bölgede yeni bir geliÅŸme olarak deÄŸerlendirilmeli. ‘Sınırın öte yakası' denilerek esasında kastedilen BangladeÅŸliler deÄŸil, aksine Arakanlı Müslümanlar. Ancak bunun bir tür kafa karışıklığına yol açması da mümkün. Arakan eyaletinde yaÅŸanan zorluklardan kaçanlar, sınırın öte yakasında BangladeÅŸ'te Cox's Bazar ÅŸehrine kadar olan bölgede, örneÄŸin Kutupalong, Nayapara, Leda Site yerleÅŸim yerlerinde hayat sürmeye çalışıyorlar. Kaldı ki Arakan'dan BangladeÅŸ'e göç son dört yılda yaÅŸananlarla sınırlı deÄŸil. 1980'li yıllardaki ÅŸiddet dalgası önemli bir göç hadisesinin yaÅŸanmasına neden olmuÅŸtu.

Bu göçlere raÄŸmen, sınırın öte yakasında, yani BangladeÅŸ'te yaÅŸamın tatminkar olduÄŸu soucu çıkarılmamalı. YoÄŸun nüfuslu BangladeÅŸ'te iÅŸsizlik ve yoksulluk kadar mevcut hükümetin zaten ülkedeki belli baÅŸlı Müslüman gruplara yönelik baskıcı tutumu, yanı başındaki göçmen Müslümanlara yönelik politikalarını da ÅŸu veya bu ÅŸekilde etkiliyor. Ayrıca, ‘komÅŸu ülke' Myanmar yönetimiyle aranın bozulmaması çabasının da bu politikada bir rolü var.

2012 SONRASI SÜREÇ

2012 yılında yaşananlardan sonra uluslararası kamuoyunun verdiği tepkiler karşısında dönemin Devlet Başkanı Thein Sein'in, Arakanlı Müslüman toplumla ilgili olumlu değişiklikler olacağı 'sözü' yerine getirilmedi. Bu çerçevede, aradan geçen üç yılı aşkın zamanda Arakanlı Müslümanların konumunda bir iyileşmeden bahsetmek maalesef mümkün değil. Şehir ve kasabalardan çıkartılan Müslümanlar sığınmacı kampları adıyla anılan yerlerde sınırlı imkânlar ve haklarla yaşam sürmeye devam ediyorlar.

Durumun vahametinin diÄŸer bir iÅŸareti, ülkede otuz yıl aradan sonra, 2014 yılında yapılan genel nüfus sayımında, farklı statüler altında kaydedilmeleri koÅŸulu dışında Arakanlı Müslümanların sayılmaması. Ardından, yaklaşık yirmi yıl sonra, 2015 yılı Kasım ayında yapılan genel seçimleri ‘demokrat' ve ‘reformcu' kimliÄŸiyle öne çıkan Nobel ödüllü Su Çi'nin başında bulunduÄŸu Ulusal Demokrasi BirliÄŸi'nin (NLD) kazanmasına ve Arakanlıların sorunlarına çare bulunacağı umuduna raÄŸmen, bu süreçte olumlu herhangi bir adım atıldığına tanık olunmadı.

Aksine, Burma milliyetçisi Budistlerin önderliğinde zaman zaman yapılan gösteriler bir tehdit niteliği havasına bürünerek bir yandan Arakanlıları, öte yandan merkezi hükümet ve aralarında Birleşmiş Milletler de olmak üzere uluslararası camianın bölgedeki temsilcilerini hedef aldı.

Arakanlı Müslümanlar, karşı karşıya kaldıkları bunca maÄŸduriyet ve zulmün sona ermemesi nedeniyle tek çare olarak takalarla denize açılarak kaderin onları götüreceÄŸi yere umutlarını baÄŸladı. Bu arayışın en son ve bu süreçteki en önemli tezahürü de 2015 yılı mayıs ayında sayılarının binlerce olduÄŸu ifade edilen teknelerle Hint Okyanusuna açılmaları oldu. Dünya kamuoyunun bu geliÅŸmeden haberdar olması ise bölgedeki üç ülke yetkililerinin bu insanları sınırlarına kabul etmemesi sonucu gerçekleÅŸti. Gelen tepkiler ve ilgili ülkelerin yetkilileri arasında baÅŸlatılan ‘kriz toplantıları' sonunda denize açılan Arakanlıların az bir bölümünün Endonezya'nın Açe Eyaleti'nde kamplarda yaÅŸamasına izin verildi.

MÃœSLÃœMANLARIN CAN VE MAL EMNÄ°YETÄ° YOK

Bugün gelinen noktada Arakan eyaletinde sorunun devam etmesinde belirleyici olan bazı dikkat çekici faktörler var: Bunların başında, seçimler sonrasında eyalet yönetiminin bölgede yaşayan Budist kökenli Arakanlıların hakimiyetinde olması geliyor.

Merkezi hükümetin soruna çözüm perspektifli yaklaÅŸmaması ve öyle ki, Su Çi'nin öncülüğünde, ülkenin dört bir yanında on yıllarca bağımsızlık veya otonomi talebiyle savaÅŸan etnik gruplarla -1948 yılındaki bağımsızlık öncesi etnik yapıların ‘federal' bir yapı altında birliÄŸini saÄŸlamaya yönelik konferansa atfen- 21. Yüzyıl Panglong Barış toplantılarına baÅŸlarken, Arakanlı Müslümanları bu oluÅŸuma davet etmemesi, öte yandan Arakanlı Müslümanları temsil mahiyetinde ne ülke içerisinde, ki bu zaten mevcut ÅŸartlarda mümkün deÄŸil, ne de dışarıda siyasi bir yapının bulunmaması da mevcut durumun baÅŸlıca nedenleri arasında.

Bu ana baÅŸlıklar çerçevesinde ilk maddeye bakıldığında, bölgedeki Müslümanların canları ve mallarının güven altında olmadığı sonucu çıkarılabilir. Topraklarına el konulan, ÅŸehir ve köy yerleÅŸimlerinden çıkartılan Müslümanlar haklarını arayabilecekleri bir merciden yoksunlar. Su Çi'nin barış görüşmeleri gibi ülkenin güven ve istikrarına büyük katkı yapacağına kuÅŸku olmayan giriÅŸime Arakanlıları davet etmemesinin ardında ‘derin Burma' milliyetçiliÄŸinin baskısı bulunuyor.

SORUN MYANMAR'A TERK EDÄ°LEMEYECEK KADAR BÃœYÃœK

Bu topluluÄŸun, ülkedeki onlarca etnik yapı arasında yer almasına olanak tanınmıyor, aksine dışarlıklı ve yasadışı bir toplumsal grup olarak addediliyor. Bu nedenledir ki ‘vatansızlık' olgusunun içerdiÄŸi ne kadar olumsuzluk varsa bununla yüzleÅŸmek zorunda bırakılıyorlar. Arakanlı Müslümanlar kendilerini temsil edecek aktif bir yapıdan mahrumlar. 2012 yılında yaÅŸanan geliÅŸmeler sonrasında kimi giriÅŸimler çerçevesinde kurulan ve baÅŸkanlığına ABD'de öğretim görevlisi olan bir profesörün getirildiÄŸi ‘Arakan Rohingya BirliÄŸi'nden (ARU) ise ses çıkmıyor.

9 Ekim'deki saldırı ve devamındaki çatışmaları sürdürenleri, tüm bu ağır baskı altında ve çaresizlik ortamında bir çıkış arayışındakiler olarak deÄŸerlendirmek mümkün. Ancak Myanmar ordusunun varlığı ve bölgedeki diÄŸer ÅŸartlar böylesi bir çıkışı olsa olsa ‘intihar saldırısı' olarak adlandırmayı gerektiriyor. Arakan Müslümanlarının sorununun, Myanmar devletine terk edilemeyecek boyutta olduÄŸu gün geçtikçe daha da iyi anlaşılıyor. Ancak bu sürecin ‘kanıksanmışlık' gibi bir baÅŸka soruna evrilmesi ise en büyük tehlike olarak beliriyor.