Steinmeier'in gerilimi azaltma ziyareti

Göç krizi sonrası hızla ivme kazanan Türk-Alman iliÅŸkileri, 2016’nın ortalarından bu yana Almanya’dan gelen basın özgürlüğü, yargı bağımsızlığı gibi eleÅŸtiriler sebebiyle yeniden gerilmiÅŸti. Göç krizi için AB ile Türkiye’nin Mart ayında yaptığı anlaÅŸmanın mimarlarından olan Merkel, 2015 sonundan 2016 Mayıs ayına kadar beÅŸ kez Türkiye’ye gelmiÅŸti. Ãœst düzey ziyaretlerin sıklaÅŸtığı, Merkel’in Türkiye’ye karşı 2004’ten bu yana sürdürdüğü sert tonu yumuÅŸattığı bir dönemin ardından ise iliÅŸkiler yeniden gerildi.

Almanya’nın Ankara Büyükelçisi Martin Erdmann’ın Al Jazeera’ye verdiÄŸi bilgiye göre, Steinmeier’in ziyareti, iliÅŸkileri düzeltmek ve 15 Temmuz sonrası, seçilmiÅŸ hükümete üst düzey destek belirtmek için yapılıyor. Ä°liÅŸkilerin olumlu yönde ilerlemesi için ziyaretin önemli olduÄŸunu belirten Büyükelçi Erdmann, Steinmeier’in ziyaretinde vize muafiyeti için devam eden görüşmeler, Ä°ncirlik’te Alman varlığının devamı ve PKK konusunun masada olacağını söyledi. Darbe sonrası alınan önlemlerin ‘orantılı olması gerektiÄŸi’ de Steinmeier tarafından yüz yüze görüşülecek.

Basın özgürlüğü eleştirisi

Ä°lk olarak Mart ayında Cumhuriyet Gazetesi’nin o dönem Genel Yayın Yönetmeni olan Can Dündar ve Ankara Temsilcisi Erdem Gül’ün davalarına Alman Büyükelçi’nin katılması, Berlin’den davaya yönelik sert eleÅŸtirilerin gelmesi Ankara’da rahatsızlık yarattı. Dündar, MÄ°T TIR’ları davasıyla ilgili haber yayınlayarak ‘devlet sırrını ifÅŸa etmek’ suçundan yargılanıyordu. Ardından Alman medyasında ErdoÄŸan’a yönelik ağır eleÅŸtirilerin, hatta hakaretlerin gelmesi ve Alman yönetiminin ‘basın özgürlüğü’ gerekçesiyle bu tarz ifadeler için bir adım atmaması, iliÅŸkilerdeki ilk gerilimin sebebi oldu.

Vize serbestisi anlaşmazlığı

Ardından yıl sonuna kadar uygulamaya konulması planlanan vize serbestisi görüşmelerinde sorunlar yaÅŸandı. AB’nin vize serbestisi uygulaması için koyduÄŸu kriterlerden ‘terörle mücadele kanunu’nda deÄŸiÅŸikliÄŸe gidilmeyince, anlaÅŸma planlanan tarihte yürürlüğe girmedi. Vize serbestisi ve onunla aynı anda yürürlüğe girecek olan Geri Kabul AnlaÅŸmaları için görüşmeler hâlâ sürüyor. Merkel, bugüne kadar yaÅŸanan tüm gerginliklere raÄŸmen Türkiye’nin göç krizi için krtik önemde olduÄŸunu söylemeye devam etti. Bir yandan da tüm kriterlerin yerine getirilmesi gerektiÄŸini vurgulamayı sürdürdü.

Ermeni soykırımı tasarısı gerilimi artırdı

Türkiye ile yapılan mülteci anlaÅŸması sebebiyle ülke içinde büyük tepkiyle karşılaÅŸan Merkel’i, bu anlaÅŸmada zor duruma sokan bir baÅŸka geliÅŸme Haziran ayında yaÅŸandı. Almanya Federal Meclisi 2 Haziran'da, 1915 olaylarını "soykırım" olarak niteleyen tasarıyı kabul etti.

Ankara'daki Alman Büyükelçi Türk DışiÅŸleri Bakanlığı’na çaÄŸrıldı ve karara tepki gösterildi. ErdoÄŸan Merkel’e, ‘Alman hükümetinin Meclis kararlarıyla arasına mesafe koyması’ çaÄŸrısında bulundu.

Ä°liÅŸkiler tasarının kabul edilmesiyle gerilince, Alman Meclisi’nden Ä°ncirlik’teki Alman birliklerini ziyaret etmek isteyen heyetin talebi Ankara tarafından kabul edilmedi. DışiÅŸleri Bakanı Mevlüt ÇavuÅŸoÄŸlu, Alman siyasetçilerin Ä°ncirlik Ãœssü'ne alınmamasıyla ilgili, "Åžu aÅŸamada askeri olmayan heyetlerin, özellikle de siyasetçilerin Ä°ncirlik'e ziyaretini uygun görmüyoruz" demiÅŸti.

Tasarının geçmesinin ardından Merkel ve ErdoÄŸan ilk kez 9 Temmuz’da NATO zirvesi sırasında Polonya’nın baÅŸkenti VarÅŸova’da bir araya gelmiÅŸ, görüşmenin ardından Merkel, ‘görüşmenin yapıcı bir hava içinde geçtiÄŸini ancak anlaÅŸmazlıkların bir görüşmeyle giderilemeyeceÄŸini’ söyledi.

Ancak bu gerilime raÄŸmen Almanya, Kasım ayında aldığı bir karar doÄŸrultusunda Ä°ncirlik’teki Alman birliklerinin görev süresini 2017 sonuna kadar uzattı.

15 Temmuz sonrası ilk üst düzey ziyaret

15 Temmuz darbe giriÅŸiminin ardından da Ankara, Berlin’den istediÄŸi ölçüde güçlü desteÄŸi göremedi. Steinmeier’in Ankara’ya geliÅŸi, darbenin üzerinden dört ay geçtikten sonra yapılan en üst düzey ziyaret.

Darbe giriÅŸimi sonrası Merkel, ErdoÄŸan’ı aradı. Telefon görüşmesinde, “Türkiye’de alınan önlemlerin kaygıyla izlendiÄŸini” söyledi. Ardından DışiÅŸleri Bakanı Steinmeier de Türkiye’ye, ‘hukuk devleti ilkelerine baÄŸlı kalınması’ çaÄŸrısında bulundu. Bu ifadeler, 2015 sonundan baÅŸlayarak geliÅŸen iliÅŸkilerin yeniden düşüşe geçmesine yol açtı.

AÄŸustos ayı sonunda Merkel’in Gerginlik yerine iyi bir iliÅŸkiyi tercih ediyorum ve bu ruhla CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'la görüşmelerimi yürütüyorum, Türkiye ile özel bağımız sürecek” ve “Bizim darbeyi kınamamızın doÄŸru ve önemli olduÄŸuna inanıyorum. Türkiye yönetimi de bunu haklı olarak bekliyor” ifadeleri de, iki ülke yetkilileri arasında sert açıklamaların sürmesine engel olmadı.

Gülen örgütü boykotuna soruşturma

Eylül ayı başında Almanya’da Ankara’nın tepkisini çeken bir geliÅŸme daha yaÅŸandı. Stuttgart Savcılığı, 15 Temmuz darbe giriÅŸiminin ardından Gülen örgütüne yakın firmalara yönelik internet üzerinden boykot çaÄŸrısı yapanlar hakkında soruÅŸturma baÅŸlattı. Basına yansıyan haberlere göre, Stuttgart Savcılığı’ndan bir sözcü, 15 kiÅŸi hakkında “Halkı kışkırtmak” suçlamasıyla soruÅŸturma yürütüldüğünü açıkladı.

HDP’lilerin tutuklanmasına tepkinin ardından sert açıklamalar

Son dönem gerginliÄŸin iyice tırmanmasına ise, HDP EÅŸ Genel BaÅŸkanları’nın tutuklanması ve onlarca medya kuruluÅŸunun kapatılmasının ardından Berlin’den gelen tepkiler sebep oldu.

Steinmeier, 4 Kasım’da HDP milletvekillerinin gözaltına alınmasına iliÅŸkin görüşme yapmak için Berlin BüyükelçiliÄŸi Maslahatgüzârı'nı bakanlığa çağırdı. Bakanlık tarafından konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "HDP'li politikacılar ve milletvekillerinin gece vakti tutuklanması Bakanlık nazarında durumu daha ciddi bir boyuta taşımıştır" denildi.

Aynı sırada Almanya Federal Cumhuriyeti Devlet Bakanı Maria Böhmer ise, HDP Meclis grubunu ziyaret etti.

Berlin’den gelen tepkinin üzerine DışiÅŸleri Bakanı ÇavuÅŸoÄŸlu Almanya’yı ‘teröristleri korumakla’ ve ‘teröre destek vermekle’ suçladı. ÇavuÅŸoÄŸlu’nun sözlerine Alman mevkidaşı Steinmeier “Türk mevkidaşımın Almanya'nın bir ÅŸekilde PKK'ya destek verdiÄŸi yönündeki iddialarını okudum. Öyle sanıyorum ki, Ankara da bunun tam tersinin doÄŸru olduÄŸu biliyor. PKK ve diÄŸer Türkiye kökenli aşırı gruplar Almanya'da terör örgütü olarak yasaklanmış durumda ve yasal takip altında. Bu nedenle bugün Türkiye'nin Almanya'ya yönelik yapılan açıklamaları anlamıyorum. Bir iddianın tekrarlanması, onu haklı kılmaz" açıklaması yaptı.

“Almanya, Türkiye aleyhtarlarını himaye ediyor”

Adalet Bakanı Bekir BozdaÄŸ da 11 Kasım’da AA’ya verdiÄŸi röportajda, PKK'nın, DHKP-C'nin ve aşırı sol örgütlerin Almanya'da hem destek bulduÄŸunu hem de rahat bir ÅŸekilde faaliyetlerini yürüttüğünü ifade etti:

"Fetullahçı Terör Örgütü aynı şekilde Almanya'da destek görüyor... Türkiye'nin aleyhine kim ne faaliyette bulunursa, Almanya o faaliyette bulunanları himaye eden bir yaklaşım içinde."

Hakkında yakalama kararı bulunan Can Dündar’ı da Almanya CumhurbaÅŸkanı Joachim Gauck Bellevue Sarayı'nda kabul etti. BozdaÄŸ bu görüşme için de "Bunun bir anlamı, mesajı var. Herkes bu anlamı anlayacak, bu mesajı algılayacak bir zekaya sahip" diye konuÅŸtu.

ErdoÄŸan da 3 Kasım’da yaptığı bir konuÅŸmada Almanya’yı aynı konuyla ilgili olarak eleÅŸtirdi:

"Biz 35-40 yıldır terörizmle mücadele ediyoruz. Sayın Åžansölye'ye 4 bin ismin yer aldığı dosya verdim. Åžu an 4 bin 500 oldu. SorduÄŸumda yargı süreci devam ediyor deniyor. Geciken yargı süreci bir ÅŸeye yaramıyor. Dost ülkelerde bu mücadele yok ki. Almanya'da insanlar endiÅŸesiz rahat bir ÅŸekilde hayatlarını sürdürebiliyor.”

Telefonda görüşemediler

Steinmeier’in Ekim ayında yapılması planlanan ancak iki tarafın yoÄŸunluÄŸundan dolayı ertelenen ziyareti öncesi, telefon görüşmesi sorunu da yaÅŸandı.

Alman Deutsche Welle’in haberine göre, Steinmeier son dönemde iki kez ÇavuÅŸoÄŸlu ile telefonda görüşmek istedi. Ancak ikisinde de Steinmeier’in telefonda bekletildi, Türk tarafının programı nedeniyle bunlar son anda iptal edildi.