Trump Türkiye ve dünyaya nasıl bakıyor?

ABD BaÅŸkanlık seçimlerini kazanan Cumhuriyetçi aday Donald Trump, yönetimi Ocak ayında Barack Obama’dan devralacak. O güne kadar da hem kabinesini oluÅŸturacak, hem de uygulamaya koymayı planladığı iç ve dış siyasetini ÅŸekillendirmeye çalışacak. Trump seçim çalışmaları sırasında baÅŸkan olursa izleyeceÄŸi politikanın ipuçlarını da vermiÅŸti. 

Türkiye ile ilişkiler

Tarihinin en zor dönemlerinden birini geçiren ABD-Türkiye iliÅŸkilerinde, ekonomik iliÅŸkilerden, NATO müttefikliÄŸine kadar bir çok konu önem taşımakla birlikte, Suriye’nin geleceÄŸi, PKK’nın Suriye kolu PYD’ye yönelik ABD desteÄŸi ve Gülen örgütü ile mücadelede ABD’nin iÅŸbirliÄŸi kilit konular.

Trump, Rusya'ya havale ediyor

Trump, seçim kampanyası boyunca Obama yönetimini eleştirdi, Suriye planını 'düşmanı şaşırtmak için' tam olarak açıklayamayacağını imâ etti. Suriye konusunda birbirinden farklı görüşler ortaya koydu, ancak her zaman önceliği IŞİD'le mücadele oldu.

Rusya ile iliÅŸkileri her alanda geliÅŸtirmekten yana olan Trump, Esed rejiminin en önemli askeri ve diplomatik müttefiki Rusya’nın Suriye’de önünü açmak gerektiÄŸini de 2015 yılında şöyle dile getirmiÅŸti:

“Rusya IŞİD’den kurtulmak istiyor. Biz de IŞİD’den kurtulmak istiyoruz. O zaman belki de bırakmalıyız ki, Rusya bu iÅŸin icabına baksın. Yani, bırakalım onlar IŞİD’den kurtulsun.”

Trump, bir ara IŞİD’i yok etmek için 30 bin ABD askerinin yeterli olacağını söylese de, ABD askerlerini Suriye’ye gönderme sözü vermedi. Zaten Trump, ABD’nin OrtadoÄŸu’daki askeri varlığından da ÅŸikayetçi. Ona göre, IŞİD’in ortaya çıkış nedeni de, ABD’nin bölgedeki müdahaleci politikaları.

Trump, Suriye’de muhaliflerin silahlandırılmasına karşı. Ãœstelik onların da Suriye rejimi lideri Esed kadar ‘kötü’ olabileceÄŸini dile getirmiÅŸti:

“Muhaliflerin kim olduÄŸunu bilmiyoruz. Onlara çokça para veriyoruz, baÅŸka ÅŸeyler veriyoruz, ama kim olduklarını bilmiyoruz. Gün gelir de eÄŸer baÅŸarılı olurlarsa ki, bu olmayacak çünkü, Rusya ve Ä°ran var, ama olur da Esed’i devirirlerse ki, kötü adam olduÄŸu bir gerçek, en az onun iktidarı kadar kötü bir tabloyla karşılaÅŸabiliriz.”

Trump da “Kürt güçlere hayran” ama...

Trump, “Kürt güçlerine hayran” olduÄŸunu açıkladığı 21 Temmuz 2016’da yayınlanan New York Times ile yaptığı söyleÅŸide “Türkiye, IŞİD’e karşı bir çok ÅŸey yapabilir. EÄŸer onlarla müzakere eden ben olsaydım IŞİD konusunda çok daha fazlasını yapacaklarını düşünüyorum” demiÅŸti.

Bunun üzerine kendisine yöneltilen “(Türkiye’nin) IŞİD ile mücadelede etkin olabileceÄŸini söylüyorsunuz ama büyük bir fark var aramızda. Biz, Kürt güçlerini destekliyoruz, bu sorunla nasıl baÅŸ edeceksiniz?” yönündeki soruya da ÅŸu yanıtı verdi:

“Kürt güçlerinin büyük hayranıyım. DiÄŸer yandan, Türkiye ile son derece baÅŸarılı bir iliÅŸki içinde olma potansiyelimiz var. EÄŸer, her ikisini bir ÅŸekilde bir araya getirebilirsek gerçekten harika olur.”

Gülen faktörü

Trump ile dış politika ağırlıklı yaptığı bu söyleÅŸiyi New York Times, “Trump ile NATO- Türkiye’deki darbe giriÅŸimi ve Dünya” baÅŸlığı altında yayınlamıştı.

Bu söyleÅŸi de Trump, Türk halkının darbe giriÅŸimine karşı direncini övmüş ve “ErdoÄŸan’ın hukuk devleti kurallarına uyması için ona baskı yapacak mısınız?” yönündeki bir soruya, “ABD’de de sivil haklar konusunda bir çok sorun var, biz bu haldeyken özgürlükler konusunda iyi bir mesaj verici konumunda deÄŸiliz” yanıtını vermiÅŸti.

Trump’ın siyasi danışmanlarından Peter Navarro, National Interest’te 27 Temmuz’da yayınlanan “Hillary’in Türkiye’deki darbeyi desteklemekle suçlanan gizemli Ä°slami din adamıyla baÄŸları” adlı makalesinde, Gülen Örgütü’nün Clinton’ın seçim kampanyasına destek vermesini eleÅŸtirmiÅŸti.

ABD BaÅŸkanı seçilen Trump, NATO müttefiklerinin daha fazla yük almasından ve teÅŸkilâta daha fazla maddi katkı yapmasından da yana. Ayrıca Trump, Ä°ran ile yapılan nükleer anlaÅŸmayı yeniden müzakere etmek gerektiÄŸini savunuyor. Müslüman göçmenlerin ABD’ye giriÅŸini engellemekten de söz eden Turmp’ın bütün bu fikirleri Türkiye ile iliÅŸkileri etkileme potansiyeline sahip.

Trump’ın baÅŸkanlığında Ankara-Washington iliÅŸkilerinin nasıl ÅŸekillenebileceÄŸini sorduÄŸumuz Kemerburgaz Ãœniversitesi Rektörü Prof. ÇaÄŸrı Erhan, Trump’ın, OrtadoÄŸu’daki ABD askeri varlığını azaltmaktan yana olduÄŸunun altını çizdi:

“Trump, Irak’ta kesinlikle askeri varlık bulundurmamaktan yana. DEAÅž’a karşı sert mücadele söylemi var. Ama, OrtadoÄŸu’daki ABD mevcudiyetini yavaÅŸ yavaÅŸ azaltma ve bölgeden çıkma niyetinde. Bölgeden çekilirken de, Türkiye ve diÄŸer bölgesel müttefiklerin daha aktif rol oynamasını isteyebilir. Trump’un Ä°ran’a yönelik söylemi, bölgedeki ABD müttefikleriyle Ä°ran arasında bir gerilimin tırmanmasına yol açabilir. Trump, Rusya ile iliÅŸkiler konusunda ise ılıman bir söyleme sahip. Türk-Rus iliÅŸkilerine olumsuz bir etkisi olmaz. “

Trump’ın dünya planları

Vergi oranlarını ‘muazzam’ biçimde düşürmeyi, Amerikan ekonomisini olumsuz etkilediÄŸini iddia ettiÄŸi serbest ticaret anlaÅŸmalarını yeniden müzakere etmeyi vaat eden Trump diÄŸer küresel politikalarda nasıl bir siyaset izleyeceÄŸini de şöyle ifade etmiÅŸti:

Rusya

“Rusya ile olan gerginliÄŸin yumuÅŸamasının ve iliÅŸkilerin iyileÅŸmesinin mümkün, kesinlikle mümkün olduÄŸuna inanıyorum. Rusların makul davranmayacaklarını söyleyenler var. Niyetim bunu öğrenmek.”

Çin

“Çin, güce saygı duyar. Bizden ekonomik anlamda faydalanmalarına izin vererek tüm saygılarını kaybettik. Çin ile aramızda büyük bir ticaret açığı var. Hızla dengelemenin yolunu bulmamız gereken bir açık. Güçlü ve akıllı Amerika dediÄŸin Çin ile iyi dost olmanın bir yolunu bulur.”

NATO

“Avrupa ve Asya'ya güçlü bir savunma saÄŸlamak için zaman içerisinde uçak, füze, gemi ve teçhizata trilyonlarca dolar harcadık. SavunduÄŸumuz ülkeler bu savunmanın bedelini ödemeli. EÄŸer ödemiyorlarsa, bırakalım kendi kendilerini savunsunlar.”

Meksika 

“Meksika vatandaÅŸlarını gönderirken, en iyilerini göndermiyor… Bir sürü sorunu olan insanları gönderiyor ve o insanlar sorunlarını da beraberlerinde getiriyor. UyuÅŸturucu getiriyorlar. Suç getiriyorlar. Bu insanlar tecavüzcü.”

Irak

“Irak'taki savaÅŸa kesinlikle karşıydım. Bunun OrtadoÄŸu'yu istikrarsızlaÅŸtıracağını yıllarca söyledim. Ne yazık ki, haklı çıktım ve bundan en büyük faydayı saÄŸlayan da, sistematik bir ÅŸekilde, Irak'ı ele geçirip ülkenin zengin petrol rezervlerine eriÅŸen Ä°ran oldu. Bu, Ä°ran'ın yıllardır istediÄŸi ÅŸeydi. Åžimdi tüm bunların üstüne bir de IŞİD çıktı.”

Musul operasyonu

“Irak hükümetinin Musul'daki hâkimiyetini yeniden saÄŸlamakla elimize bir ÅŸey geçmeyecek. Ä°ran, Irak'ta hâkimiyet kuruyor. Bunu yapmalarının tek sebebi, (Clinton'ın) baÅŸkanlığa aday olması. Sert görünmek istiyorlar.”

Mısır

“(Obama) Mısır'da Ä°srail ile uzun vadeli barış anlaÅŸması içinde olan dost bir rejimin devrilmesini destekledi. Sonra da, onun yerine Müslüman KardeÅŸlerin iktidara gelmesine yardım etti. Sisi harika biri. Mısır'ın kontrolünü ele aldı. Teröristleri kovdu. Çok iyi bir iÅŸ çıkardı.”

Filistin

“(Filistinli çocuklar için) büyüyüp terörist olmayı öğretiyorlar. Buna bir son vermeleri lâzım. Teröre son vermeleri gerek. Bıçaklama olaylarına ve tüm bu olanlara son vermeliler. Ve Ä°srail'in bir Yahudi devleti olarak var olma hakkına saygı göstermeleri gerek.”

Ä°srail 

Trump’ın kampanya ofisinden Ä°srail BaÅŸbakanı Netanyahu ile görüştükten sonra 26 Eylül 2016’da yapılan açıklama:

“Trump, Kudüs'ün 3.000 yıldan uzun süredir Yahudi halkının ebedi baÅŸkenti olduÄŸunu ve Trump yönetiminde ABD'nin Kudüs'ü nihayet Ä°srail devletinin bölünmez baÅŸkenti olarak kabul edeceÄŸini söyledi.”

Ä°ran

“Dostlarımızı sevmeyen, düşmanlarımıza ise boyun eÄŸen bir baÅŸkanımız oldu. Ä°ran ile felaket bir anlaÅŸma yaptı ve sonra da daha mürekkebi bile kurumadan anlaÅŸmanın ÅŸartlarını hiçe sayışına ÅŸahit olduk. Ä°ran çok büyük bir sorun ve öyle de olmaya devam edecek. Ama baÅŸkan seçilirsem belayla nasıl baÅŸa çıkacağımı biliyorum.”