Sosyal Medya

Kürsü

Rektör seçimini kaldırmak yetmez

04-11-2016 08:43

İstanbul Gelişim Üniversitesinden Prof. Dr. Osman Çakmak, kaldırılan rektörlük seçimlerini ve yükseköğretimde yaşanan sorunları kaleme aldı.


Nihayet üniversitelerde bir dönemin sonuna gelindi. Rektör seçimlerinde üniversiteler devreden çıkarıldı. Böylece 1992’den beri üniversitelerde öğretim üyelerinin oylarıyla rektör adaylarının belirlenmesi uygulaması son buluyor. CumhurbaÅŸkanı, devlet üniversitelerinin rektörlerini YÖK’ün belirleyeceÄŸi üç aday arasından seçecek. 
 
Ãœniversite problemi denilince tartışılan konuların başında rektör seçim sistemi ve rektörlerin yanlış tasarrufları akla geliyordu. Ãœniversitelerde en göze çarpan huzursuzluk kaynağı bu oluyordu. Topluma örnek olması gereken üniversitelerde ortaya çıkan kutuplaÅŸmalar ve kırgınlıklar sebebiyle üniversiteler bilakis problemlerin merkezi haline geliyordu. Åžimdi bu huzursuzluklar geride kalacak. 
 
Ãœniversitede rektör, önce  kalkınma, geliÅŸme  ve yenilikle buluÅŸma hususunda  topluma/sanayiye karşı sorumlu, sonra da iyi bir eÄŸitim vaadi  ile öğrenciye karşı sorumlu  bulunmaktadır. Aynı zamanda akademisyenleri de denetleyen makamdır. Beni denetleyecek kiÅŸiyi benim seçmem ne derece doÄŸru bir uygulama oluyordu? Dolayısıyla akademisyenlerin seçtiÄŸi bir rektör uygulaması doÄŸru bir uygulama deÄŸildir. Bu uygulama ülkemizde üniversite sisteminin ne denli bozuk hale geldiÄŸinin bir göstergesi olmaktaydı.
 
Ãœniversiteler, kitleleri ardından sürükleyen felsefi ve siyasi düşüncelerin, bilimsel ve teknolojik yeniliklerin üretildiÄŸi, eleÅŸtirildiÄŸi, yanlışlandığı veya reddedildiÄŸi mekanlardır. Ãœniversiteler deÄŸiÅŸimin taşıyıcısıdır. Peki, dönüp baktığımızda var mı böyle bir üniversitemiz? Elbette yanlış  uygulamalardan doÄŸru bir üniversite çıkmamaktadır.
 
Kalite ve keyfiyet...
En yeni bilgi ve tecrübeleri taraflarla paylaşarak üniversiteleri uzmanca düşünmenin, derin bilginin merkezi haline getirmek ve böylece üniversiteleri kalkınmanın ve gelişmenin motoru yapabilmek amaç olmalıdır. Bu asli görevlerin ifa edilmesi, halkın da söz sahibi olacağı yani halkın temsilcilerinin denetleyeceği mekanizma ve sistemleri kurmakla mümkün olabilir. Bu yüzden üniversiteler için doğru olacak olan uygulama, bir mütevelli heyeti eliyle idare edilmeleridir. Mütevelli heyetinin kimlerden ibaret olacağı da son derece önemlidir. O bölgenin/ilin sanayi ticaret odası başkanları, o bölgenin devlet temsilcileri olan vali ile belediye başkanları, o bölgenin vergi rekortmeni iki üç iş adamı heyette yer alabilir... Mütevelli heyetinde bir yandan üniversite hocaları da temsil edilmelidir. Bu temsil oranı yüzde elli civarı olmalıdır. Ayrıca öğrenci temsilcilerinin de rektör seçiminde bir yeri olmalıdır ki rektör kendisini öğrencilere karşı sorumlu hissetsin.
 
Tüm öğretim üyeleri her yıl belirli sayıda bilimsel ve fikir çalışması yapmak zorunda bırakılmalıdır. Araştırma yapmayan bilim adamına niçin çalışmadığı sorulmalıdır.
 
Bu deÄŸiÅŸimin gerçek üniversite reformuna giden yolda bir ilk adım olmasını temenni edelim. Zira hükümet, 2003 yılından bu yana YÖK Kanunu’nu deÄŸiÅŸtirmek için birçok teÅŸebbüste bulundu. 2003 yılında ben de Milli EÄŸitim Bakanlığı’nın YÖK yasa taslağı oluÅŸturma komisyonlarında görev almıştım. Aynı ÅŸekilde EÄŸitimciler BirliÄŸi Sendikası (EÄŸitimBirSen) Genel BaÅŸkanlığı’nın oluÅŸturduÄŸu YÖK yasa taslağı hazırlama komisyonlarında da bulunmuÅŸtum ve tüm bu çalışmalarda üniversite reformunun hayata geçirilmesi için çabalar mevcuttu. Ä°nÅŸallah rektörlere dair düzenlemeyi takiben gerçek bir YÖK reformuna giden dönüşümlerin de yolu açılır.
 
Peki, böylesi bir reforma giden yolda var olan köklü sorunlar ve çözümleri nelerdir?
 
Rektörlerdeki olaÄŸanüstü yetkilerden doÄŸan suistimallerden söz etmeyeceÄŸim bu yazımda. Ancak ÅŸu kadarını ifade edeyim ki üniversitelerde geliÅŸimin  Ã¶nündeki en önemli engellerden birini rektörlere verilen olaÄŸanüstü yetkilerin teÅŸkil ettiÄŸini aÅŸağı yukarı herkes bilmektedir. Ama çok ilginçtir ki bunca yetkiye raÄŸmen rektörlerin topluma karşı ve eÄŸitim ve araÅŸtırmanın geliÅŸimi hususunda hemen hiçbir sorumluluÄŸu bulunmamaktadır.
 
Meselenin içinde olanlar bilir ki üniversitelerde bilim, eğitim ve araştırmaların kalite ve keyfiyetleri ile ilgilenilmemektedir. Daha çok şekli şeyler öne çıkmaktadır. Mesela on yıl boyunca doğru dürüst bir eser sunmayan, bir ürüne imza atmayan bir akademisyen rahatlıkla öğretim üyeliği mesleğini sürdürebilmektedir. Ciddi akademik başarı ve yayınları olmayan birisi, bölüm ya da anabilim dalı başkanı, dekan, hatta rektör bile olabiliyor. Üniversiteye adımını bir kere atan ciddi bir eser ortaya koymasa da profesörlüğe kadar gidebiliyor. Dahası, şimdiki idari yapılanma sayesinde bilimsel araştırma ve akademisyenlikle alakası olmayanlar da kolaylıkla üniversiteye adım atabilmektedir. Tabii ki yükselmeler de aynı şekilde sürmektedir.
 
YÖK sisteminin kolay doktora, kolay doçentlik, kolay ve sulandırılmış profesörlük kriterleri yüzünden bilimsel vasfa ve kapasiteye haiz olmayan insanlar kolaylıkla üniversitelerde görevlerini sürdürebilmektedir. İlginçtir ki doçentlik sözlü sınavında, bilimsel sahanın ileri konuları ve literatür araştırmaları gibi konular yer alması gerekirken lisans seviyesindeki konular öne çıkmaktadır ve bu sebeple doçentlik sınav sistemi dejenere olmuştur. Post doktora denilen doktora sonrası dönemde özgün çalışma yapmayanlar, hatta sahasının literatürüne hakim olmayanlar bile doçent olabilmektedir.
 
Çözüm için köke inilmeli
YÖK BaÅŸkanlığı’nın son günlerde üniversitelerde köklü deÄŸiÅŸimler için bir arayış içinde olduÄŸu dikkat çekiyor. Ancak ne var ki problemlerin yansımaları ile problemlerin kökenindekiler ayırt edilemediÄŸinden düzenlemeler genelde ÅŸekli dönüşümler ÅŸeklinde kalmaktadır. Halbuki YÖK, bilim adamları arasında belli bir sınıflandırmaya giderek çalışanla çalışmayanı ayırt eden sistemler kurmaya baÅŸlamalıdır.
 
Örneğin ilk safhada yapılacak işlemlerden birisi; profesör, doçent ve yardımcı doçent hatta doktora sınavı jürilerine seçilecek olan profesörlerde belli kriterler aranmasıdır. Bilimsel rüştünü ispatlamamış, bilimsel çalışmalardan uzak olanlara bu jürilerde görev verilmemelidir. Meslekte muayyen bir seviyeyi aşmış kişilerin görev alması esas olmalıdır.
 
Çalışan-çalışmayan ayrımı
Türkiye’de akademik unvanların veriliÅŸ kriterleri de vizyonsuzluÄŸu, misyonsuzluÄŸu ve birimlerdeki başına buyrukluÄŸu teÅŸvik edici mahiyettedir. Unvan verilmesinde öğretim üyesinin bölümüne, kurumuna, yöresine ve tüm ülkeye verdiÄŸi hizmet göz ardı edilip münferit yayınlar esas alınmakta ve böylelikle öğretim üyelerinin birimlerinden ve çevresinden kopukluÄŸu pekiÅŸtirilmektedir. Ve maalesef modern dünyada bunun böyle olduÄŸu zannedilmekte ve bu uygulama modernlik ve bilimsellik adına yapılmaktadır. Bu ÅŸekilde öğretim üyeleri, ülkenin problemlerine eÄŸilip çözüm üretmek yerine kolayca yayın çıkarabilecekleri alanlara yönelmekte böylece üniversiteler endüstri ve sektörden kopmaktadır. Halbuki yayın çıkarmak bir üniversitenin misyonu olamaz, üniversiteler olsa olsa yapılan güzel iÅŸleri ve varılan güzel neticeleri baÅŸkalarıyla paylaÅŸmaya aracı olabilir.
 
AraÅŸtırmayı ve bilimi deÄŸerlendiren; çalışkanı ve üretkeni mükafatlandıran bir yapı meydana getirdiÄŸiniz takdirde, üniversitelerdeki araÅŸtırmalara elini sürmeyen insanlar bile gayrete gelecek; kendini yenileme ve yetiÅŸtirme  gayreti içine girecektir. Ãœniversite öğretim elemanlarına belli bir maaÅŸtan sonra araÅŸtırma projesi, makale, danışmanlık hizmetleri, yetiÅŸtirdiÄŸi elaman sayısı, yaptığı danışmanlık, verdiÄŸi konferans, yazdığı kitap ve verimlilik oranında ücret verilebilen bir yapılanma oluÅŸturulmalıdır. Hâlihazırda sürdürülmeye çalışılan performans sisteminin dejenere edildiÄŸi ve bu amaca hizmet etmediÄŸi görülmelidir.
 
Artık, her öğretim üyesi her yıl belirli sayıda bilimsel ve fikri çalışma yapmak zorunda bırakılmalıdır. Araştırma yapmayan bilim adamına niçin çalışmadığı sorulmalıdır. Sanatçılar kabiliyetlerine göre mükafatlandırılmakta, sporcular da güzel oyunlarına göre değerlendirilmektedir. Bilim adamlarına verilecek değer de topluma hizmeti, ürettiği projeler ve sorunlara bulduğu çözümler ve yaptığı yenilikler ölçüsünde olmalıdır. Sadece bilimsel makale sayısı kriter ve esas olmaktan çıkarılmalıdır. Aksi halde o zaman şimdi olduğu gibi iş yayıncılık oyununa dönüşmekte; ucuz yayın yapma yolları öne çıkmaktadır. Ülkemiz bu şekilde gelişmiş Batı ülkelerinin taşeronu konumuna düşürülmektedir. Bu yayınları değerlendiren ise ülkemiz değil Batı ülkeleri olmaktadır.
 
YÖK, çok önceki yıllarda profesörlüğe yükselmelerde bazı kıstaslar getirmişti. Kısa bir süre sonra profesörlüğe yükseltme yetkisini üniversitelere devretti. Profesörlük bugün zamanı geldiğinde (5 yılı tamamladıktan sonra) herkesin alabildiği bir unvan haline gelmiş ve artık adeta kişilerin özlük hakları hâline dönüşmüştür. Bilindiği gibi yükseköğretim sisteminde profesörlük en yüksek akademik unvandır. Bu unvanı elde edip kadroya ataması yapılanlar aynı üniversitede emekli oluncaya dek sürekli iş garantisine sahip hale geliyorlar. Profesörlüğün böylesine kolaylaştırılması ve ucuzlaştırılması sayesinde ülkemizde profesör sayısı, doçent sayısının kat kat üstüne çıkmıştır.
 
Üniversitelerimizde maalesef doğru işleyen bir performans değerlendirme ve ölçme sistemi ve bu sisteme bağlı olarak işleyen bir takdir ve ödüllendirme sistemi bulunmamaktadır. Bu yüzden de profesör kadrosuna atananlar zaman içerisinde bilimsel araştırmalardan giderek uzaklaşmaktadır.
 
İlginçtir ki doçentlik sözlü sınavında bilimsel sahanın ileri konuları ve literatür araştırmaları gibi konular yer alması gerekirken lisans seviyesindeki konular öne çıkmaktadır.
 
Onca yıl bilimsel çalışmalar yapıp profesörlük unvanını kazandıktan sonra verimlilikten uzaklaÅŸan ve haftanın birkaç günü aynı dersin birinden çıkıp öbürüne koÅŸan, dersliklere kapanmış ve dışarıdan kendisini izole etmiÅŸ bir profesörün kime yararı olacaktır? Kendisi yaptığı iÅŸten ne kadar tatmin olacaktır? Öğrencilerine ÅŸevk ve heyecan içinde ders anlatabilir mi böyle bir akademisyen? Ancak bir ÅŸeyleri araÅŸtıran kiÅŸide bilimin heyecanı olur; aynı ÅŸeyleri tekrarlayan kiÅŸide deÄŸil…   
 
Aklın ve mantığın kolayca kabul edebileceÄŸi kriterleri ve topluma doÄŸrudan faydalı faaliyetleri ölçü almak varken neden kolaycılık neticesini doÄŸuran bir yerde duruyoruz? 
 
Ãœretimin, bereketin, verimliliÄŸin olduÄŸu yola doÄŸru ilerleyelim. Öğretim elemanının topluma ve öğrenciye faydalı yaptığı neler varsa deÄŸerlendirelim ve yükseltme kriterleri haline getirelim. 
KARAR

Etiketler :

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.