'Topraksız' IŞİD ne yapar?

TOBB Ãœniversitesi Öğretim Ãœyesi Doç. Dr. Haldun Yalçınkaya, IŞİD ve yabancı savaşçılar konusunda çalışan bir akademisyen. Kara Harp Okulu mezunu Yalçınkaya, Oxford Ãœniversitesi’nde, ABD Harp Okulu’nda (West Point) ve Florida Ãœniversitesi’nde akademik çalışmalar yaptı. ORSAM’da Güvenlik Çalışmaları Koordinatörlüğü görevini yürüten Yalçınkaya ile son yaptıkları”Türkçe KonuÅŸan DEAÅž Destekçileri Ãœzerine Twitter Sosyal AÄŸ Analizi” baÅŸlıklı araÅŸtırmayı konuÅŸtuk. AraÅŸtırma bulgularını paylaÅŸan Yalçınkaya, Musul ve Rakka’dan çıkartılması planlanan IŞİD’in dünya ve Türkiye için gelecekte de tehdit olacağı görüşünde. 

"Türkiye IŞİD ile komşuluğunu bitirdi"

2016 yılı başında sizinle yaptığımız mülakatta ‘’Türkiye IŞİD’e karşı temkinli bir strateji uyguluyor. GerektiÄŸi anda limiti artırarak misilleme yapıyor. Türkiye, IŞİD’e ‘Benim temkinli bir stratejim var, sakın beni bu bataklığı bulaÅŸtırma. Sen bana bir eylem yaparsan, ben bunun karşılığını misliyle her seferinde veririm’ mesajı veriyor' demiÅŸtiniz. Aradan 10 ay geçti ve Türkiye IŞİD’e karşı askeri harekât yaptı. Ä°ki taraf açısından ne deÄŸiÅŸti?

Aslında, Türkiye’nin IŞİD’e karşı tavrında bir deÄŸiÅŸiklik olmadı. Çünkü, IŞİD eylem yapmaya devam etti ve bunun üzerine Türkiye de IŞİD’e karşı askeri harekât düzenledi. 2016 yılı başında sizinle mülakat yaparken IŞİD, Türkiye ile sınır komÅŸusuydu. Sınırın bir tarafında IŞİD bir tarafında da Türk askeri vardı ve bu bir anomaliydi. Åžimdi ise, Türkiye bu sınır komÅŸuluÄŸunu bitirme kararı aldı ve Cerablus üzerinden IŞİD’in topraklarına doÄŸru girdi. Bunun iki temel nedeni var. Birincisi Mart, Nisan aylarından baÅŸlayarak IŞİD’in Kilis’e yaptığı roket saldırıları. Bu saldırılar, orada bulunan IŞİD’in taktik seviyedeki terörist liderlerinin Türkiye’nin anti-IŞİD koalisyonu çerçevesinde gerçekleÅŸtirdiÄŸi top atışlarına verdiÄŸi cevaptı. Ama bu saldırılar Türkiye açısından kabul edilemez bir boyuttaydı. Ä°kincisi, Türkiye bu dönemde Rusya ile sorunlarını halletti. Bu iki geliÅŸme sonrası Türkiye oraya kısıtlı bir harekât düzenleyip IŞİD ile komÅŸuluÄŸunu bitirdi. Aslında Fırat Kalkanı Operasyonu'nun meÅŸru zemini Türkiye’nin IŞİD ile komÅŸuluÄŸunu sona erdirme operasyonu olmasına oturmaktadır.

IŞİD’in Türkiye’ye yönelik eylem yapma ihtimali var mı?

IŞİD için iÅŸler iyi gitmiyor. Özellikle, Musul ve Rakka’ya son raddede yapılacak operasyonların telâffuz edildiÄŸi düşünüldüğünde, durum böyle. IŞİD mevcut aÅŸamada Dabık ve El Bab’ı, sonraki aÅŸamada da sırasıyla Musul ve Rakka konusunu önemsiyor, ya da en azından önemsemeli. Açıkçası, IŞİD ÅŸu anda varlığı ile ilgili sorunlar yaşıyor ve Türkiye’ye bakacak hâli yok gibi duruyor. Ama sonraki aÅŸamada Türkiye’yi öncelikli hedefleri arasına alacaktır.

"IŞİD şiddetini dünyaya yaymaya çalışacak"

IŞİD için “Varlığı ile ilgili sorunlar yaşıyor” dediniz. Ne oldu da IŞİD birden gerilemeye baÅŸladı sizce?

Aslında bunun çok detaylı bazı sebepleri var. Kısaca bakacak olursak IŞİD Türkiye, Rusya, ABD, anti-IŞİD koalisyonu, Ä°ran ve Irak ile karşı karşıya kaldı. IŞİD ÅŸu anda devlet olma iddiasındaki bir terör örgütünden, toprağı olmayan bir terör örgütü olma tehdidiyle karşı karşıya. Bu tehdit ile karşı karşıya olunca iÅŸler deÄŸiÅŸmiÅŸ oluyor, varlık sorunu yaşıyor. IŞİD daha önceleri insanlara bir ütopya sunuyordu, devlet ütopyası sunuyordu ve bunun sayesinde bireyleri kendisi için devÅŸirebiliyordu. Topraksızlaşınca diÄŸer terör örgütleri gibi olacak. Toprak bütünlüğü olamayan bir terör örgütü haline gelecek. El Kaide gibi olacak ve bu da insanları devÅŸirme hızını yavaÅŸlatmış olacak. Benim öngörüm, toprak kaybettiÄŸi sürece IŞİD’in eski çekiciliÄŸi kalmayacağıdır. Ama dini, aşırıcı bir ÅŸekilde yorumladığı ideolojisi maalesef yok olmayacak ve medeni dünyaya karşı tehdit oluÅŸturmaya devam edecektir. Gerek yabancı savaşçı, gerekse oraya ütopya peÅŸine giden insanlar azalacak, ama bu durum onun terör örgütü olarak ÅŸiddeti dünyanın geri kalanına yaymasına engel olmayacaktır.

Musul, sonrasında da Rakka operasyonları kolay mı?

Hayır, deÄŸil. Ne harekât kolay, ne de bunun diplomasisi kolay. Hatta operasyon kısmı, bence diplomatik anlaÅŸmaya göre daha kolay. Türkiye, Suriye Yönetimi, anti-IŞİD koalisyonu, Rusya, Ä°ran, Irak ve ABD’nin bir masa etrafında anlaÅŸmaları operasyondan daha zor gibi. Bunların aynı zemine gelmesi, gezegenlerin aynı sıraya dizilmesi gerekiyor ki, bunu saÄŸlamak güç. Bu aktörler aynı düzlemde konuÅŸmaya baÅŸlayabilirlerse o zaman da Rakka’ya nihai harekât söz konusu olabilir. Musul operasyonu yakında baÅŸlayacak gibi gözüküyor, ama dediÄŸim gibi gezegenler aynı sıraya dizilirlerse de son vuruÅŸta Rakka’ya operasyon düzenlenmesi mümkün olacak gibi.

Musul ve Rakka IŞİD’den alınınca IŞİD bitecek mi?

Bunların hepsi gerçekleÅŸti ve Musul ve Rakka operasyonu baÅŸarılı oldu diyelim. Bundan sonra topraksız IŞİD’in yaratacağı etki, virüsün bütün vücuda yayılması gibi, ÅŸiddet bütün dünyaya yayılacak. Hem ideolojisi hem de eylem istekliliÄŸi, korkarım dünyanın her tarafına yayılmaya baÅŸlayacak.

"Yabancı savaşçılar Türkiye için tehlike"

Türkiye’de IŞİD’in ciddi bir taban bulduÄŸu söylenebilir mi?

Türkiye’nin yüzde 99’unun Müslüman olduÄŸunu düşünürsek, sahip olunan tabanın nüfusa oranla az olduÄŸunu söyleyebiliriz. Bu çerçevede Türkiye’den IŞİD’e katılım oldukça düşük. Müslüman nüfus oranı yüksek olan Kuzey Afrika ülkelerine baktığımızda, mesela Cezayir ve Fas gibi ülkelere göre Türkiye’den katılım az. Bu durum, Türkiye’nin tehdit altında olmadığını göstermiyor. Çünkü, Türkiye için tek tehdit Türkiye’den IŞİD’e katılanlar ile ilgili deÄŸil. Üçüncü ülkelerden IŞİD’e katılmak isteyenler Türkiye üzerinden geçmiÅŸlerdi. Suriye ve Irak’ta IŞİD’Ä°n topraklarını kaybetmesi neticesinde evlerine dönmek istediklerinde Türkiye için sorunlar baÅŸlayacak. Bunların Türkiye üzerinden ülkelerine dönmek istemeleri dahi, Türkiye için ilâve tehdit anlamına gelir. Ayrıca, bazı ülkelerin bu kiÅŸilerin pasaportlarını iptal etmesi ya da suçlu ilan etmesi bile Türkiye’de kalmaları anlamına gelir. Gerek Türkiye’den gidenlerin dönmesi, gerekse üçüncü ülkelerden gidenlerin Türkiye’de kalma ihtimâli büyük bir tehdit yaratmaktadır. Kısacası, Rakka ve Musul’da toprak hâkimiyeti olmayan IŞİD, Türkiye için tehlike çanları çalması anlamına gelir.

GeçtiÄŸimiz günlerde sizin de içinde olduÄŸunuz bir araÅŸtırma grubu, ‘’Türkçe KonuÅŸan DEAÅž Destekçileri Ãœzerine Twitter Sosyal AÄŸ Analizi’’ baÅŸlıklı bir rapor hazırladı. Raporda, Twitter’da yazan IŞİD sempatizanlarının gündemlerini araÅŸtırdınız. AraÅŸtırma size ne söyledi?

Son dönemlerde teknolojinin geliÅŸmesi ile birlikte yeni bir araÅŸtırma yöntemi, sosyal medya analizi hayatımıza girdi. Facebook ve Twitter gerçek dünyada var olmayan, ama gerçek dünyadaki her ÅŸeyin yansıması olan bir dünya. Madem araÅŸtırma yapmak için savaÅŸ alanlarına gidemiyoruz, onların olduÄŸu platforma, sosyal medyaya gidelim dedik. Bu maksatla TOBB Ekonomi ve Teknoloji Ãœniversitesinden Bilgisayar Mühendisleri ile Uluslararası Ä°liÅŸkiler ve Güvenlik çalışan akademisyenlerin bir araya geldiÄŸi bir araÅŸtırma grubu oluÅŸturduk. Ãœniversitemizin bize sunduÄŸu bilgisayar alt yapısını kullandık. 12 aydan fazla süren bir araÅŸtırma yaptık. Bu araÅŸtırmadaki amacımız ÅŸuydu: Türkçe konuÅŸan Twitter kullanıcıları arasında IŞİD’a sempati duyan kitlenin gündemi nedir? Amacımız bunu tespit etmekti. AraÅŸtırma sürecinde üç IŞİD bombalaması; iki de PKK bombalaması gerçekleÅŸti. Bu kiÅŸilerin bahse konu patlamalar öncesi ve sonrasındaki gündemlerini tespit ettik. Ayrıca hiçbir patlamanın olmadığı dönemde Twitter’daki IŞİD sempatizanlarının yine gündemleri neymiÅŸ onu tespit ettik.

"Türkiye'de IŞİD sempatisinin artma nedeni PKK'ya yönelik tepkileri"

Ne buldunuz? Neydi Türkçe konuşan IŞİD sempatizanlarının gündemi?

Bulduklarımız bizim açımızdan ÅŸaşırtıcıydı. Çünkü, gündemlerinin bir numaralı önceliÄŸi dini deÄŸil, dünyevi konulardı. Dünyevi konularda da bir numaralı konu PKK’ya olan düşmanlıklarıydı. Bu konu ilginç. Çünkü, IŞİD’in Türkçe konuÅŸan insanlar için internet üzerinden yayınladığı Konstantiniyye Dergisi’ne baktığımızda IŞİD daha çok âyet ve hadisler üzerinden dini referanslı propaganda yapıyor. Biz aslında bir anlamda IŞİD’in yaptığı propagandanın Türkçe konuÅŸan IŞİD sempatizanları arasındaki baÅŸarısızlığını ortaya koymuÅŸ olduk. IŞİD, propagandasında örgüt olarak dini referansları kullanıyor. Fakat, Türkçe konuÅŸan sempatizanlarının gündemi dini konular deÄŸil. Dünyadaki IŞİD sempatizanları bu kadar dünyevi deÄŸil. Bu durum bizim açımızdan bakıldığında ÅŸunu ortaya koyuyor. IŞİD ile PYD arasında Suriye topraklarında meydana gelen savaÅŸ, IŞİD sempatizanlarının Türkiye’de PKK’ya olan düşmanlıkları yoluyla sempatizan toplamasına neden olmaktadır. BaÅŸka bir ifadeyle, en temkinli ifadeyle araÅŸtırmamız bize, Türkiye’de IŞİD sempatisinin artma nedeninin bu kiÅŸilerin PKK’ya olan tepkileri olduÄŸunu göstermektedir. Tabii ki araÅŸtırmanın vardığı bir çok detaylı sonuç mevcut ve araÅŸtırmaya internet üzerinden ulaÅŸmak da mümkün.