Musul ve Gerçekler

Ä°lhami IÅžIK

Yeni Irak’ın inÅŸa süreci 2006 yılında yeni bir döneme girdi. 2003 yılında fiilen ABD ve Kürt güçlerinin kontrol ettiÄŸi Irak devlet yapılanması sürecine 2006’da fillen bir ortak katıldı: Ä°ran. ABD, Merkezi Irak devletinin en itibarlı koltuÄŸu olan CumhurbaÅŸkanlığı makamına Celal Talabani’yi oturtmuÅŸtu. Bölgesel Kürdistan yönetiminin baÅŸkan postunda da Mesut Barzani oturuyordu. Bu tablo, 2003 yılında ABD’nin en temel yönelim stratejisiydi. Bu stratejinin temel amacı, Kürtlerin enerjisi ve meÅŸruiyetiyle bir tarafsız iktidar alanı yaratmak ve Åžii ve Sünni güçler üstünde de hem tehdit hem balans ayarları için manevra alanları üretmekti.

Ama bu strateji yürümedi. Çünkü bizzat cumhurbaÅŸkanı Talabani, silahlı Åžii güçleri kontrol etmek amacıyla Ä°ran’ı Irak siyasetinin içine davet etti. Talabani bununla yetinmedi, ünlü siyasi zekasıyla ABD’yi de ikna etmeyi baÅŸardı. Deyim uygunsa Irak 2006’dan sonra ABD ile Ä°ran devletlerinin ortak yapımı haline geldi. Bu ittifak ve siyasetin basit bir mantığı vardı. ABD iÅŸgaline silahlı biçimde muhalefet eden güçler esasen Saddamcı, Baascı güçlerdi. Dolayısıyla devlet ve siyaset alanından dışlanması gereken bu güçlere karşı, her ittifak ve güç birliÄŸi doÄŸru ve yerinde bir siyaset olarak görüldü.

Ama 2006 yılında yapılan seçimler Maliki’nin baÅŸbakanlığı ile sonuçlanınca, Sünni-Åžii dengesinin artık onarılmaz biçimde Åžiiler lehine alt üst olduÄŸu çok geç fark edildi. Maliki iki büyük sorunda uzlaÅŸmaz tavırlar sergileyip, her iki sorunun gittikçe büyümesini saÄŸladı. Bir tarafta Anayasanın açık hükümlerine raÄŸmen Musul ve Kerkük’ün statüsünün belirlenmesini sürekli erteleme yoluna gitti. Ve 2008 yılında Felluce’yi iÅŸgal planıyla açık bir Sünni soykırımının altına imza attı. Aynı Maliki, aynı nedenlerle 2008, 2010 ve 2014 de Felluce’de büyük katliamlar yaparak gerçek bir mezhep kutuplaÅŸmasının mimarı oldu.

Özellikle 2014’teki katliam o kadar büyük boyutlara vardırıldı ki, bu duruma hem ABD hem de Ä°ran tepki göstererek, Maliki gücünün doruÄŸundayken bir tür parlamento darbesiyle görevden uzaklaÅŸtırıldı.

2006 yılında Bölgesel Kürdistan parlamentosunun karar altına aldığı bölgesel anayasa, Merkezi Irak Hükümeti ile Bölgesel Kürdistan yönetimi arasında derin bir krize dönüştü. O günden sonra iki iktidar gücü arasında anayasal olarak belirlenen yükümlülükler, birer siyasi şantaja, birer siyasi hamle ve siyasi manevra alanlarına dönüştü. Özellikle petrol gelirlerinin paylaşımında Merkezi hükümet, gelirlerin dağılımını adeta siyasi terbiye kırbacı olarak kullanmaya başladı.

Maliki Kürtlerle siyasi mücadele içinde, Sünnilere yüklenerek hem Kürtlere gözdağı veriyor hem de Sünnileri sindirerek, siyaset yolu ile bir varlık haline gelmelerine engel oluyordu. Bu büyük kutuplaÅŸmada taraflar (Kürtler ve Åžii’ler) bölgesel ittifak arayışında ciddi mesafeler almak için her kapıyı çalmaya baÅŸladılar. Bölgesel Kürdistan Yönetimi, pusulasını Kuzey’e yani Türkiye’ye çevirirken, Maliki Yönetimi daha çok Ä°ran’ın etkisine giriyordu.

Nitekim 2008 yılından sonra Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin özellikle ticari iliÅŸkilerinde kapılarını sonuna kadar Türkiye’ye açması, maliki yönetiminin daha da sertleÅŸmesine yol açıyordu. Türkiye ile yapılan ticaret, Bölgesel Kürdistan’ın kendisini inÅŸa etmesine, dolayısıyla da Irak merkeziyle ticaretinin sıfırlanmasına neden oluyordu. 2010’lu yıllardan itibaren bu ticaretin hacmi 11 milyar dolar düzeyine ulaşıyordu. Bu rakam Bölgesel Kürdistan’ı, Almanya’dan sonra Türkiye’nin en büyük ticari partneri haline getiriyordu.

Nitekim bu çok yönlü ve ciddi ticari iliÅŸkiler 2013 yılında imzalanan 50 yıllık petrol ve doÄŸalgaz anlaÅŸmasıyla sonuçlanıyordu. Türkiye, baÅŸta Irak Merkezi Hükümeti’nin, Ä°ran ve ABD’li Neoconcuların büyük muhalefetine raÄŸmen, Bölgesel Kürdistan Yönetimi ile o anlaÅŸmanın altına imza attı.

O gün o anlaÅŸmaya karşı olan güçler, bugün Türkiye’nin Musul operasyonunda aktif rol almasını istemeyen güçlerdir. Bugünkü Musul meselesi, Türkiye ile Bölgesel Kürdistan Yönetimi arasındaki yoÄŸun iliÅŸkilerin nereye doÄŸru evrildiÄŸini iyi anlamadan, anlaşılamaz. Türkiye ile Bölgesel Kürdistan Yönetimi arasındaki iÅŸbirliÄŸine karşı olanlar, bu iÅŸbirliÄŸini kendilerine dönük bir tehdit ve tehlike olarak algıladıkları için, bugün Türkiye’nin Musul operasyonuna katılmasını istemiyorlar. Merkezde bu sorun var.

Devam edeceÄŸim...