Åžeyh Edebali' den Akla Dair Nasihatler

Elhamdülillâhi vahdehû ve’s-salâtü ve’s-selâmü alâ men lâ nebiyye ba’dehû

Ey nas! Geliniz; dinleyiniz. Belleyiniz; ibret alınız. YaÅŸayan ölür; ölen fenâ bulur. Yalnız o ümmetler ki düşünceyi bilmiÅŸler, bulmuÅŸlar; Allah’a inanmışlar, peygambere uymuÅŸlar. O ümmetler ki Allah’ın buyurduklarını akıl ile düşünmüşler, taşınmışlar; peygamberin gösterdiklerini derin derin düşünmüşler, anlamışlar. O ümmetler ki dünyaları için düşünmüşler, taşınmışlar; ahiretleri için anlamışlar, taşınmışlar. O ümmetler ki kendilerini düşünmüşler, bulmuÅŸlar; gelecekleri de düşünmüşler, çalışmaya koyulmuÅŸlar. O ümmetler ki yerlerini, yurtlarını kazanmışlar, donatmışlar onu yaÅŸatmayı düşünmüşler, ilerletmeden geri kalmamışlar. O ümmetler ki din kardeÅŸlerini düşünmüşler, aramışlar; onlar için gezmiÅŸler, her tarafa yayılmışlar. O ümmetler ki dünyanın ücra bir yerinde din kardeÅŸi bunalmış; duyar duymaz yardımı düşünmüş, koÅŸmuÅŸ, ulaÅŸmış.

Ey nas! Ä°ÅŸte bu ümmettir ki yüce Allah’ın buyruÄŸunu tutmuÅŸtur; ulu Peygamberimizin gösterdiÄŸi akıl yolundan gitmiÅŸtir. Bu ümmet ki artık yaÅŸamayı düşünmemiÅŸ, hayatı kazanmıştır; dünyanın her bucağına hükmünü salmış, uzanmıştır.

Ey nas! Ya niçin siz bugün düşünceden kalmışsınız? Aklınızı bir tarafa çıkarıp atmışsınız. Niçin Müslümanlar, aklî düşünceyi bırakmışlar; akıllılığı, düşünceyi sanki günah saymışlar. Malları harap olmuş, benizleri sararmış; obaları korlanmış, ocakları kararmış. Her tarafta halleri fukaralık, yoksuzluk; yurtlarında evlerinde sade sefalet, ıssızlık. Aklı bırakmışlar, çalışmayı horlamışlar; düşünceden vazgeçmişler, oluruna bağlamışlar.

Ey nas! Akılsız ümmetlerin halleri yamandır; her işleri dünyada, ahirette zarar, ziyandır. Bugün İslam Dünyası düşüncesizdir, düşkündür; duyacağımız duygular hazindir, üzgündür. Müslümanlar hallerinden dertli inlemede; fakat hiç kimse yok onları dinlemede. Kulak verin o sadâ bakın ne diyor? Yüreklere nasıl ateşler saçıyor: Müslümanlık geriledi, alçaldı; dini bütün Müslümanlar seyreldi, azaldı. Dinsizler çoğaldı, üredi; Müslümanlığı hor hakir görenler türedi. Ahlaksızlık çoğaldı, yayıldı; kötülükler iyiliklerden sayıldı. Mertlikler, erkekler yok oldu; korkaklıklar, yüzsüzlükler çok oldu. Dinimiz kayboluyor, gidiyor; Müslümanlık azalıyor, bitiyor.

Ey nas! Müslümanlar bu acıklı hastalığa tutulmuşlar; çünkü aklı bırakmış, düşünceyi unutmuştur. Bakın, gelmiş, gelecek bütün insanların akıllısı olan sevgili peygamber ne buyuruyor; insanların ancak akıllarıyla Müslüman olacaklarını nasıl bildiriyor? Bu büyük hadisi can kulağınızla dinleyin, saklayın; Peygamberimizin bu ilahî emrini ruhunuza kazıyın:

“Ey nas! Rabbinizi derin derin düşünün. Birbirinize akıllığı öğüt verin. Allah’ın size yapmayı buyurduklarını, yapmadan yasak ettiklerini aklınızla anlayabilirsiniz. Ä°yi bilin ki Rabbinizin huzurunda size aklınız yardım edecektir.”

Ey nas! Peygamberimizin ÅŸu büyük sözünü de dinleyin; ümmetine nasıl doÄŸru yolu gösterdiÄŸini görün, anlayın: Bir gün ulu Peygamberimizin huzurunda bir kimseyi çok övdüler; onun çok ibadet ettiÄŸini, hayır iÅŸlediÄŸini söylediler, döktüler. Sevgili Peygamberimiz onlara “O adamın aklı nasıldır?” buyurdular; onlar ÅŸaşırdılar: “Ya Rasûlallah! Biz onun başını secdeden kaldırmadığını, birçok hayırlar iÅŸlediÄŸini söylüyoruz, siz bize onun aklını soruyorsunuz.” dediler. Bu ÅŸaÅŸkınlara Peygamberimiz şöyle buyurdu: “Bir ahmak, bilgisizliÄŸi yüzünden kötü adamdan daha çok fenalık yapar. Yarın ahirette Allah’ın huzurunda kullar akıllarının derecesine mertebe bulurlar.” diyerek onları doÄŸru yola erdirdik.

Ey nas! “BaÄŸ dua deÄŸil, çapa ister.”, hayat uyuÅŸma deÄŸil, düşünme, çalışma ister. Artık elvermedi mi? Yoksa hala ayılma günleri gelmedi mi?

 KAYNAK: REYHAN DERGÄ°SÄ°

İslâm Mecmuası, cilt: II, sayı: 21, sayfa: 541-543, İstanbul, 1330.