Kolombiya neden 'hayır' dedi?

Latin Amerika ülkesi Kolombiya’da hükümetin bir hafta önce FARC ile imzaladığı barış anlaÅŸmasının halkın onayına sunulduÄŸu referandumdan çok az farkla "hayır" oyu çıktı. Halkın yüzde 50,24'ü anlaÅŸmaya "hayır" dedi. Referandumdan çıkan bu sonucu, altı yıldır Kolombiya’da yaÅŸayan Bogota Universidad del Rosario Ä°ktisat Fakültesi öğretim üyesi Doçent ÇaÄŸatay Kayı ile konuÅŸtuk. Kayı, referanduma "hayır" diyenlerin, bu tercihlerini "Biz barışa deÄŸil, anlaÅŸmaya hayır dedik" diye açıkladıklarını söylüyor. Kayı’ya göre, “Hayır”cılar daha iyi bir barış anlaÅŸmasının mümkün olduÄŸuna seçmenleri inandırarak referandumu kazandı. Kayı, anlaÅŸmaya imza atan ve “Evet” kampanyası yapan Devlet BaÅŸkanı Juan Manuel Santos’un halk desteÄŸinin azaldığı dönemde referanduma gitmesinin de sandıktan "hayır" çıkmasında etkili olduÄŸunu söylüyor.     

Muhalefet: “Barışa deÄŸil, anlaÅŸmaya hayır”

Referandumda neden “Hayır” oyları fazla çıktı?

Referandum, Kolombiya Devlet BaÅŸkanı Juan Manuel Santos ve hükümeti tarafından “Barışa evet veya barışa hayır” diye sunuldu.  Santos’tan önceki devlet baÅŸkanı Alvaro Uribe’nin başını çektiÄŸi “Hayır” grubu ise "Hayır" demenin "Barışa deÄŸil anlaÅŸmaya hayır" demek olduÄŸuna ve daha iyi bir barış anlaÅŸmasının mümkün olduÄŸuna seçmenleri inandırdı.

“Hayır”cıların anlaÅŸmaya yönelik itirazları nelerdi?

"Hayır"cıların başını çektiÄŸi Uribe, referandumdan önce ÅŸartlarını sıralamıştı. Bunlar çok sayıda FARC üyesinin cezaevine girmesini istiyorlar, politik arenada hele de seçimlerde kota verilip parlamentoda FARC'ın sandalye kazanmasına itiraz ediyorlar. “Evet grubu” ülkedeki FARC karşıtlığını azımsadı. Kolombiya halkının çoÄŸunluÄŸu FARC’in özellikle de lider kademesindeki kiÅŸilerin affedilmesini, suçlu olanların hapishaneye girmemelerini ve politik parti olarak verilecek avantajları içine sindiremedi. FARC’ın uyuÅŸturucu ticareti yapması, küçük çocukları savaÅŸtırmaları, bir sürü insanı kaçırmaları hala belleklerde. Santos "Bu yapılabilecek en iyi anlaÅŸma" dedi, bence de öyleydi. Tabii ÅŸimdi FARC’a 'Cezaevlerine gireceksiniz' ÅŸartıyla da gidilmez. O yüzden Kolombiya’yı zor günler bekliyor.

“Ãœlkedeki Santos karşıtlığını ‘Evet grubu’ hafife aldı”

Anlaşmayı yapan Başkan Santos iki yıl önce kendisini seçenleri dahi ikna edememiş görünüyor. Sizce neden?

“Evet grubu” ülkedeki Santos karşıtlığını hafife aldı. Mayıs ayında yapılan kamuoyu araÅŸtırmasında hükümete halk desteÄŸi yüzde 28’lerde görünüyordu. Son dönemlerdeki ekonomideki bozukluk da bu karşıtlığı besledi. Peso, dolar karşısında deÄŸer kaybetti. Son dönemlerde iç siyasette iki önemli tartışma yaÅŸandı. Bunlardan biri kadın olan Kolombiya EÄŸitim Bakanı’nın cinsel yöneliminin farklı olması ve çocuklara yönelik cinsel eÄŸitim kitapları tartışmasıydı. Muhafazakârlığın ve koyu KatolikliÄŸin yaÅŸandığı ülkede bu geliÅŸme Kilise’nin de tavır almasıyla Santos karşıtlığını artırdı. Türkiye’de Danıştay’a denk gelen kurumun baÅŸkanının seçildiÄŸi seçimdeki usulsüzlüğün ortaya çıkması hep Santos karşıtlığını besledi. Referandumda Katolik Kilisesi de Uribist “hayırcı”lardan yana tavır aldı. Bu geliÅŸmeler hep “Hayır Blokunu” güçlendirdi.

Seçimlere katılım da hep düşük

Referanduma katılım yüzde 37’de kaldı? Katılım neden düşüktü?

Kolombiya’da seçimlerde oy kullanma zorunluluÄŸu yok. Referandumda yaklaşık 34 milyon 900 bin seçmenden 12 milyon 800 bini oy kullanmış gözüküyor. Kolombiya’da seçimlere katılım oranı hep düşük olmuÅŸtur. ÖrneÄŸin 2014´teki baÅŸkanlık seçimlerinde birinci turda %40 ikinci turda %47 katılım oranı vardı. 2010’daki seçimde her iki turda da katılım yüzde 50’yi bulmamış.

“SavaÅŸtan etkilenenler ‘Evet’ dedi”

Sonuçlar daha çok yeni, analiz için erken olabilir ama ilk bulgular “evet” ve “hayır”cılar için sınıfsal, coÄŸrafi veya baÅŸka bir kategorizasyona iÅŸaret ediyor mu?

"Zenginler hayır, yoksullar evet dedi" yaklaşımını duyuyorum ancak bu yaklaşım kısmen yanlış, kısmen doÄŸru. Seçim sonuçlarının dağılımını gösteren haritayı gördüyseniz ülkenin merkezindeki eyaletler -BaÅŸkent Bogota ve çok ufak bir farkla Boyaca hariç- “Hayır” derken çevre eyaletlerde çoÄŸunluk “Evet” demiÅŸ. Çevre eyaletler 52 yıldır süren savaÅŸtan en çok etkilenen yerler. ÖrneÄŸin Choco’da, Vaupes’de oylarin yüzde 80’i “Evet” çıkmış durumda. Çevre eyaletler endüstri, ticaret ve finans olanaklarından yoksun daha fakir kırsal bölgeler ama bunun sebebi bu savaÅŸtan daha fazla etkilenmiÅŸ olmaları. Bu seçimlerin bana göre en büyük sonucu savaÅŸtan etkilenenlerin artık olanları affedip unutmak istemesi.

 

 

 

“FARC’ın büyük kitle desteÄŸi yok”

Ortalama Kolombiyalı gözünde FARC algısı nasıl?

1964’te kurulmuÅŸ Kolombiya Komünist Partisi’nin silahlı askeri uzantısı. Toprak reformu isteyen devrimci anti emperyalist bir gerilla örgütü. 1980’lerden sonra da uyuÅŸturucu ticareti ile kendilerini finanse etmeye baÅŸlamışlar. Åžu an için 8 bin silahlı üyesi var.

Sosyal tabanı var mı?

Büyük bir kitle desteÄŸi yok. EÄŸer yasal siyasal parti haline gelirse sol azınlığın küçük bir partisi olabilir.  Latin Amerika sol partilerin güçlü gelenekleri olduÄŸu yerler ama Kolombiya biraz farklı. Kolombiya hiç diktatörlük yaÅŸamamış hiper-enflasyon yaÅŸamamış, Latin Amerika’nın en eski demokrasisi. Siyasi sahnede hep muhafazakârlar ve liberaller olmuÅŸ. 1960’larda sol güçlenmiÅŸ ama ÅŸu anda sol kendini dönüştürememiÅŸ halde. Merkezin solunda partiler var ama oyları çok düşük. Yüzyıllardır Kolombiya’yı Bogota’nın elitleri yönetiyor.

Anlaşma için referandum şartı yoktu

Referandumun reddedilmesinin ardından Kolombiya’nın geleceÄŸi için neler söyleniyor ülkede?

Kolombiya’da referandum öncesi uzmanların söyledikleri "Kolombiya’ya artık barış geldi" ÅŸeklindeydi. “Hayır” çıkarsa ülke belirsizliÄŸe gidecek tahminleri yapılıyordu. Referandumdan bir gün sonrasındayız, dolar fırlamış durumda. Belirsizlik ortaya çıktı. FARC, "Barışı devam ettireceÄŸiz" açıklamasını yaptı. Santos, sadece “Evet”çilerin deÄŸil “Hayır”cıların da baÅŸkanıyım, görevimin sonuna kadar barışın arkasında olacağım” dedi. Åžu anda FARC’ın biraz daha uzlaÅŸmacı olması gerekiyor. Kolombiya’nın yarısı bu anlaÅŸmayı sevmedi. FARC’ın biraz daha taviz vermesi gerekecek. Bunu yapar mı? Bilemeyiz. Aslında anayasal olarak barış anlaÅŸması için böyle bir referandum gerekli de deÄŸildi. Santos, böyle büyük bir kararı halktan onay almadan yapmak istemedi. Åžu anda umutlarımız FARC’a kaldı. FARC biraz daha taviz vermeyi kabul edecek mi? Bunu bekleyip göreceÄŸiz. Tabi bu arada iki sene sonra yapılacak baÅŸkanlık seçimlerine de oynuyor politikacılar. Uribe gelecek döneme hazırlanıyor. Daha önce 2 defa baÅŸkanlık yaptı. Kendi döneminde çok sert politikalarla FARC’ın üzerine gitti. Bu uygulamaları hâlâ tartışılıyor. Uribe’nin paramiliter güçlerle iliÅŸkileri tartışılıyor. Paramiliter güçler dediÄŸimiz büyük toprak sahiplerinin paralı orduları. Sonuç Santos için büyük darbe oldu. Halk desteÄŸinin en zayıf olduÄŸu anda bu referandumu yaptı, kaybetti. Oysa Kolombiya’da önümüzdeki günlerde açıklanacak olan Nobel Ödülü’nün "Timochenko" olarak da bilinen FARC lideri Rodrigo Londono ve Santos’a verileceÄŸi konuÅŸuluyordu.

Kaynak: Al Jazeera