Biz Somali olmayacağız

 

Bankalarda küçük bir miktar nakit kalmış, gıda fiyatları fırlamış, hastaneler ilaç ve personel eksikliÄŸinden dolayı sık sık kapanıyor, her köşe başında çöp yığınları oluÅŸmuÅŸ, insanlar yürürken patlayan bomba sesleriyle irkilmek günlük yaÅŸamın bir parçası haline gelmiÅŸ Trablus’ta – Libya da.

Kaddafi, diktatörlüğünün sonlarına doÄŸru muhalifleri tehdit ederek şöyle diyordu ’Ben onların ayaklarının altındaki zemini yakacağım’ Kaddafi 2011 yılında öldürüldü ama tehdidi gerçek oldu. 6.4 milyon insanı ile ülke büyük bir çöle döndü, silah ve mühimmat dolu olan depoları taraftarlarına açarak almalarına izin verdi. Bu silahların büyük çoÄŸunluÄŸu ÅŸehirlerde satıldı, bugünkü iç savaşın temelleri Kaddafi’den miras kaldı.

Ä°ÅŸte ülke böyle zor günlerden geçerken, ünlü Alman haber ve yorum merkezi olan DERSPIEGEL’den KlausBrinkbäumer ve SusanneKoelbl Tarafından gerçekleÅŸen bu röportajı, Düşünce Mektebi okuyucuları için tercüme etmeye karar verdim. Bu röportajı tercüme etmemin iki tane temel sebebi var: Birincisi, gönül coÄŸrafyamız olan Libya’daki kargaÅŸanın boyutlarının anlaşılmasına katkı sumak, ikincisi ise, olup biten hadiselerden kendimize dersler çıkartmak. 15 Temmuz darbe veya iÅŸgal kalkışmasıyla ilgili çok deÄŸerlendirmeler yapıldı. Yapılan tüm yorumların vurgulandığı ortak nokta ÅŸuydu ‘‘eÄŸer darbe baÅŸarılsaydı iç savaÅŸ olurdu ‘’ Ä°ÅŸte bende, iç savaşı acımasızca yaÅŸamak zorunda kalan kardeÅŸ Libya halkının yaÅŸadığı dramın nelere mal olduÄŸunu yaÅŸayan baÅŸbakanın dilinden siz deÄŸerli Düşünce Mektebi okuyucularına aktarmak istedim.

Mehmet Beyhan

SPIEGEL: Sayın baÅŸbakan, siz gerçekten Libya ya liderlik yapacak kiÅŸi misiniz?

Sarraj: Bu soruyu bana sorma yerine, Libyalılara sorsaydınız, daha gerçekçi ve doÄŸru yanıt alırdınız. Burada durum karmaşık, ne zamanki Libya baÅŸkanlık konseyi bu görev için beni iÅŸaret etti, bende her ÅŸartta bu görevi üstleneceÄŸime hazır olduÄŸumu söyledim. Ãœmit ederim ki, hem yerel taban da hem de uluslararası taban da yardımcı olurum.

SPIEGEL: Senin için iyi eÄŸitimli, iyi bir dinleyici, dürüst ve hoÅŸ adam olduÄŸunu söylerler. Herkesin acımasızca silahlandığı Libya gibi bir ülkede, sizi ciddiye alırlar mı?

Sarraj: Libyalılar son beÅŸ yıl boyunca, zorlukları ve huzursuzluÄŸu epeyce tecrübe ettiler, bununla birlikte hassas bir Güvenlik sürecinden geçtiÄŸimizin farkındalar. Onların da biraz barışın saÄŸlayacağı huzura ihtiyaçları var ve bunu yansıtmak lazım.

SPIEGEL: Sizin iktidarda bir gücünüz yok, bırakın doÄŸuda bahsetmeyi hatta Trablus’a hükümet edecek bir gücünüz bile yok. Biz burada limanda bir deniz üssündeyiz, sizin güvenliÄŸinizi bir milisin saÄŸlamasına güveniyorsunuz. Herhangi aksi bir durumda sana baÄŸlı insanlar var mı?

Sarraj: Biz ilkbaharda buraya geldiÄŸimizde burası bizim ilk durağımızdı. Yeni hükmet etme yeribaÅŸbakanlık için, orijinal binada konumlanmıştır. Çalışmalarımızı orada yaparız genellikle. Fakat deniz üssünü özlemiÅŸtik onun için burada olmayı arzu ettik ÅŸimdilik.

SPIEGEL: Bu deniz harika bir manzara sunmaktadır.

Sarraj: (gülümsüyor) Deniz havası! Ciddi olmak gerekirse, ben insanlarla sık sık görüşürüm.

SPIEGEL:Kendinizi güvende hissediyor musunuz?

Sarraj:Genellikle evet.

SPIEGEL:Herhangi bir saldırı girişimi oldu mu?

Sarraj: Hayır, Biz Araplar deriz ki; nerede olursan ol yaÅŸamın ya da ölümün Allah’ın elindedir. Bundan dolayı fazla korkmaya gerek yoktur.

SPIEGEL: Yani siz hala bir terör saldırı olasılığını göz önünde tutuyor musunuz? .

Sarraj: Tehditler, terörle mücadelenin bir sonucu olarak artacak, Fakat bu savaÅŸta, sorumluluÄŸumuzun bir gereÄŸi olarak rolümüzü iyi oynamalıyız. Bu bizim kaderimiz.

SPIEGEL:  Mart ayında Tunus’tan Trablus’a geldiÄŸinizde, hükümet etmek için insanların epeyce desteÄŸine sahiptiniz. Maalesef ÅŸimdi dönüp geriye baktığımızda, istikrarsızlık ve zorluklardan dolayı bu destek giderek azalıyor. Neden bu durumu daha fazla insanlarla paylaÅŸmıyorsunuz?

Sarraj:Benim 30 Mart 2016 tarihine kadar bir ofisim yoktu. Eski hükümet ve rejimin ürettiÄŸi sayısız problemlerle karşı karşıya kaldık. Zor bir ortamda olmanın yansıra hiçbir mali kaynaÄŸa da sahip deÄŸiliz. Petrol ihracattı durmuÅŸ. Hükümettin hiçbir gelir kaynağı yoktur. 

SPIEGEL:Vergi geliri yok mu hiç mi bir şey yok?

Sarraj: Hayır. Biz burada aylardır bütçesiz çalışıyoruz. Ä°ki hafta önce, küçük bir kaynaÄŸa eriÅŸebildik bakanlılara aktararak birkaç ÅŸeyi kolaylaÅŸtırdık.

SPIEGEL:Ne kadar para?

Sarraj:Bir buçuk milyar Libya dinarı.

SPIEGEL: Bu miktar, 2009 yılında bir milyar Euro altında olurdu, ancak ÅŸimdi dinar deÄŸer kaybetti.

Sarraj: Ekonomiye aÅŸina herhangi biri bilir ki bu parayla bir ülkenin ihtiyaçları karşılanamaz. Özellikle savaÅŸ sonrası ülkenin her tarafı hasar almışken.

SPIEGEL: Yeniden yapılandırmayı nereden baÅŸlayacaksınız?

Sarraj: Aynı anda ve her yerde, ancak insanların çalışma performansları her yerde aynı hızda olmayacak elbette. Bazen sorunları tamamen çözemeyebiliriz ancak etkisini azaltırız.

SPIEGEL: Hayır, aslında sorunlar şu anda büyüyor gibi görünüyor.

Sarraj: Ã–rnek olarak elektriÄŸi ele alalım. SavaÅŸtan dolayı bakım yapılamadı ve mekanik bir krize neden olup birçok elektrik kesintisine sebep oldu. Güvenlik nedeniyle birçok yabancı firmalar ülkeyi terk ettiler. Yedek parça talebi arttı.

SPIEGEL: Göç nedeniyle mi?

Sarraj: Evet göçte önemli bir faktör, ayrıca yaz sıcağında etkisi var. Her hâlükârda, birçok sayıda ki firmalarla iletiÅŸime geçtik, tekrar çalışmak için Siemens de dâhil buna.

SPIEGEL:Başarılı oldu mu?

Sarraj: Evet, yakında iyi bir geliÅŸme insanlar tarafında hissedilecek. Petrol ihracatının düşmesi fiyatları vurmuÅŸtu bu da likidite krizine sebep olmuÅŸtu. Alt seviyedeki vatandaÅŸlar ve iÅŸ adamları 24 milyar dinar bankalardan çektiler. Hemen hemen bankalar çökmüştü.

SPIEGEL: Bu durumu etkisizleÅŸtirmek için ne yapıyorsunuz?

Sarraj:Bu problemi çözmek için, iki tane merkez bankasıyla temas kurduk. Ramazan boyunca, işadamlarımıza hem finansal destek verdik hem de ithalat şartlarını kolaylaştırdık, böylece fiyatların yükselmesini önlemiş olduk. Ayrıca yurt dışında dinar bastırdık.

SPIEGEL: Gençler milislere katılmaya devam ediyorlar. Okullar ve üniversiteler açık ama çalışmıyor.

Sarraj: Kamuda sunabileceÄŸimiz iÅŸlerin sayısı azdır. Ä°stihdam yaratmak için, ekonomiyi geliÅŸtirmemiz gerekiyor ancak bununda olabilmesi için,petrolümüzü ihraç etmemizlazım. Çünkü ekonomimizin motoru olmasında belirleyici bir role sahiptir petrol ihracatı.

SPIEGEL:Ekonomiyi yeniden inşa etmek için bir planınız var mı?

Sarraj:Başkanlık konseyi, petrol ihracatının yeniden başlaması ve önemli limanların onarımı için talimat verdi. Bir kere ülke tekrar gelir getirecek akışı sağladı mı, altyapı projeleri, fabrikalar ve ticaretin tekrar canlanması mümkün olacaktır.

SPIEGEL: Siz hem çok az desteÄŸe sahipsiniz hem de az zamanınız var. Neden daha iddialı hareket etmiyorsunuz? Neden doÄŸudaki ve batıdaki merkez banka ÅŸeflerine iÅŸi bırakmıyorsun ki birlikte çalışıp para sorununu çözsünler? Neden senin himayende silahlı güçlerle ulusal diyalog baÅŸlatmıyorsun?

Sarraj: Bizi hafife almayın—Biz çok ÅŸey yaptık. DoÄŸudaki(Beyda) ve batıdaki(Trablus) burada hatta Tunus’ta toplantılar yaptık çünkü biz merkez bankalarını birleÅŸtirmek istiyoruz. Bu çalışmalar devam ediyor. Maalesef doÄŸu ile batı arasındaki politik gerginlikler, bu tür görüşmeleri gölgeliyor.

SPIEGEL:İşit Libya da nasıl bu kadar güçlendi?

Sarraj:2011 yılında Libya da güvenlik boşluğu oluşunca İşit güçlendi.

SPIEGEL: Kaddafi devrildikten sonra, iÅŸlemeyen sivil toplum, asker ve polisin eksikliÄŸinden mi kaynakladı diyorsunuz?

Sarraj: Evet. Biz dünyanın dikkatini buna sık sık çektik, ancak kimse bizi dinlemedi. Bize kimse yardım etmedi. Gençlerimiz Ä°ÅŸit’e karşı cesurca mücadele ediyor, ancak Ä°ÅŸit hala uluslararası problem olmaya devam ediyor.

SPIEGEL: Batı, sizi dinliyor mu ÅŸimdi?

Sarraj: Biz görüş alış veriÅŸinde bulunuyoruz. Amerika birleÅŸik devletlerinde yardım aldık, ancak hala lojistik yardıma ihtiyacımız var. Ä°ÅŸit’e karşı savaÅŸan silahlı güçlerimize karşı yaptırımların kaldırılmasına ihtiyacımız var. Batının yaralılarımızın alması çok önemlidir, çünkü ne ilacımız var ne de hasta hanelerimiz düzenli çalışıyor. Hepimiz, davamız uÄŸruna savaÅŸan gençlerimize karşı sorumluluklarımızı paylaÅŸmalıyız.

SPIEGEL: Birçok ülke bugüne kadar Libya'da kendi çıkarları için çalışmışlardır.

Sarraj: GeçmiÅŸi konuÅŸmak istemiyorum, ancak ofisimiz burada olduÄŸundan beri Amerika birleÅŸik devletleri teröristlerin üstesinden gelmek için bize yardım ediyor. Amerika Ä°ÅŸit’e karşı mücadele eden askerlerimize hava desteÄŸi veriyor. Suudi Arabistan ile temas korduk- ben ordaydım, ulusal uzlaÅŸma sürecini teÅŸvik edeceÄŸine söz verdi.

SPIEGEL: Hükümetiniz ülkenin doÄŸu kesiminde henüz resmi olarak kabul edilmedi, sizi batının kuklası olmakla suçluyorlar. Bu algıyı nasıl düzelteceksiniz?

Sarraj: DeÄŸiÅŸtirerek. Bizimle doÄŸu parlamentosu arasında bir problem yok- Sıkıntı Tebrokta ki parlamento ile var. Åžimdiye kadar, güvenoyu meÅŸrulaÅŸtırmak için verdiÄŸimiz uÄŸraşılar orada engellenmiÅŸtir. Biz akla uygun olan her ÅŸeyi yaptık. Ä°lk hükümetimizi büyük olduÄŸu için eleÅŸtirildi, bizde bu eleÅŸtiriyi dikkate alarak küçük bir hükümet oluÅŸturmayı teklif ettik. Tebruk parlamentosu bu güne kadar kabul ettiÄŸini deklere etmedi. Hükümeti destekleyenleri tehditle sessizliÄŸe itiyor. Size açık bir ÅŸey söyleyeyim mi?

SPIEGEL:Sizi dinliyoruz.

Sarraj:  Sorunun kaynağı Tebrokta ki yapıdır. Tebrokta ki parlamento, üyelerine belirleyici oturumların olmasına izin vermeli, böylece herkes demokratik hakkı olan düşüncelerini ifade eder, Libya’nın bu sürece ihtiyacı var blokajlara deÄŸil.

SPIEGEL:Kimi suçluyorsun blokaj için?

Sarraj: Sorun, sürekli oturumlara engel olan ve parlamentonun politik sahneden kaybolmasıdır. Biz Trablus’ta bakanlığa sürekli baskı yapıyoruz ki parlamentonun resmi tanımasını beklemeden çalışmalara baÅŸlansın.

SPIEGEL: Sizin pozisyonunuzda olmak isteyen doÄŸudaki askeri varlığın lideri olan Khalifa Hafter’in adını anmaktan kaçınıyorsunuz. Oysa General Hafter birleÅŸmeyi engelleyen kiÅŸidir.

Sarraj: Åžimdi biz mayın tarlasına geldik. Ben Sayın Hafteri bir kere ofisinde ziyaret ederek konuÅŸtum. Biz dedik ki ona, baÅŸkanlık konseyini tanımalısın askeri liderlik siyasi liderliÄŸe baÄŸlı olması lazım. 

SPIEGEL:Nasıl etkili olmayı düşünüyorsunuz?

Sarraj: General Hafter’e baÄŸlı askeri varlık ciddi problem teÅŸkil etmiyor. Tebrokta ki parlamento Fas’ta saÄŸladığımız anlaÅŸmanın aksine baÄŸlılığı ret ediyor. Maalesef ÅŸimdi biz diyalog görüşmelerin başına geri döndük.

SPIEGEL: Hafter anlaÅŸma karşılığında ne talep ediyor? Yarım ülke yeterli olacak mı?

Sarraj: Biz siyaset kurumu ile askeri kurumun birbirine karşı olarak çalışan bir ülkede yaÅŸayamayız. Sayın Hafter, Sayın Agila Saleh Essa, parlamento baÅŸkanı,oturumların olmasına izin vermeleri lazım.

SPIEGEL: Libya, bölünmüş zaten sonsuza dek iç çatışma ile yaÅŸana bilinir mi? Merkezi hükümete baÄŸlı üç eyaletle (Mısrata, Bengazi,Güney) bir antlaÅŸma akla uygundur.

Sarraj: Bu gerçekçi deÄŸildir. Libya’nın geleceÄŸi Libyalıların elindedir, bu politikacıların ya da askerlerin elin de deÄŸildir. Siyasi elitler ve Libyalılar, tek bir Libya ya inanıyorlar.

SPIEGEL: EÄŸer Ä°ÅŸit Sirte maÄŸlup olursa, Mısrata kentini tutmak isterse ve sonra Hafter bunu ret ederse? Yeni bir iç savaÅŸ olur orada.

Sarraj: Ben kahramanlarımızı tebrik ediyorum bu ÅŸansı almak istiyorum. Ãœlkemizi teröristlerden temizlemek için hayatlarını feda etmeye istekliler. Ben ÅŸehitlerimize rahmet diliyorum.

SPIEGEL:Sorumuza cevap verecek misiniz?

Sarraj: Benim cevabım: Biz hepimiz Libyalılarız. Biz meÅŸru hükümetimizin yaptığı anlaÅŸmaların dışına çıkan gayrimeÅŸru paralel yapıları kabul etmiyoruz. Biz onlara, ülkenin bölünmemesi için yaptığımız çaÄŸrıları durdurmayacağız. EÄŸer Libyalılar birleÅŸmeseler, milletimizin hedeflerini gerçekleÅŸtiremeyiz. Benim Sirte konusunda bir endiÅŸem yoktur, kaçmak zorunda kalanlar, ÅŸehri kurmak için geri dönecekler.Sirte’nin gelenekleri vardır ve Sirte boÅŸluk yoktur kimse vatandaÅŸların elinde kenti gasp edemez.

SPIEGEL: Libya zengin bir ülkedir. Kaddafi’nin devrilmesinden sonra temel yanlışlık nerede oldu?

Sarraj: Devrimden sonra birçok uygulama kararları bugün den daha kolay olurdu. O zamanlar gençlerden ve diÄŸer savaşçılardan silahlar toplana bilinirdi. Hedefler ve fırsatlar izah edile bilinseydi, bu iÅŸe yarardı. Fakat kimse yapmadı bunu. Milisler kuruldu ve bugünkü durumun oluÅŸmasına izin verdiler.

SPIEGEL:Batı nerede yanlış yaptı?

Sarraj: Kısaca söyleyeyim, batı devrimden sonra Libya’yı hemen terk etti. Ãœlkeyi toplumsal, ekonomik ve politik problemlerle baÅŸ baÅŸa bıraktılar.

SPIEGEL:Libya ulusu inşa edilebilirdi demek mi istiyorsun? Ya da yeniden yapılanma konusunda az ilgimi gösterildi?

Sarraj: Evet, yıllarca süren diktatörlükten sonra, devrimin ÅŸiddetle olması doÄŸaldı.

SPIEGEL: Åžimdi batı mülteci krizi ile boÄŸuÅŸuyor. Sizce batı bu durumu, daha iyi anladı mı?

Sarraj: Son zamanlarda iyi anlamış gibi görünüyor. Batı Libya ya yardım etmeye çalışıyor. Yasa dışı göç Libya ya problem yaratığı gibi batıya da sorun oluyor. Her ÅŸeyden önce insani bir felaket var ortada, kaçan insanların hepsi aileleri için kaçıyorlar. Krizin üç boyutu var: Birincisi, insani ikincisi finansal, üçüncüsü, adli. Kaçakçılar ve göçmenler için Libya, batıya ulaÅŸmak için bir köprüdür. Maalesef, güney bölgemiz çöldür ve sınırlar açıktır.

SPIEGEL:Sizce Libya bu krizin üstesinde gelebilir mi -  mümkün olan her ÅŸeyi yapıyor mu?

Sarraj: Biz komÅŸularımızla iyi iliÅŸkiler kurduk, ülke sınırları üzerinde ortak çalışıyoruz. Bizim görüşümüze göre kim yakalarsa onu kendi ülkesine geri göndermelidir. Biz onlara ev sahipliÄŸi yapamayız istikrarsız durumumuzdan dolayı onların içeriye girmesine izin veremeyiz.

SPIEGEL:  Muhtemelen Libya’nın en büyük insan kaçakçısı, Sabratha da yaşıyor. Göçmenlerin en az üçte biri Avrupa ya kaçırıldığına inanılıyor, buda yılda yaklaşık 50 000 kiÅŸi.

Sarraj: Bu tür aÄŸlar bireysel giriÅŸimlerden büyüktür – Libya da bu tür insanlar olduÄŸu gibi, komÅŸu ülkelerde de ve hatta Avrupa’nın içinde de bu tür insanlar vardır. Biz Almanlarla, Ä°talyanlılarla, Avrupa birliÄŸiyle konuÅŸuyoruz. Biz bunlarla birlikte mücadele etmeye mecburuz, mültecileri koruyacağız, kaçakçıları vuracağız.

SPIEGEL: Siz Avrupalıların, bu sorunu çözmek için daha fazla yükümlülükler alacağını bekliyor musunuz?

Sarraj: Evet, iÅŸbirliÄŸinin iki tane adımı vardır. Birincisi, Avrupa,güneyi çevreleyen ülkelere baskı uygulamalılar. Çad’a, Nijer’e, Mali’ye. Böylece sınırlar korunur ve ciddiye alınır. Ä°kincisi, her iki tarafın sınır askerleri eÄŸitilmelidir. Ãœmit ederiz ki, Avrupalılar deniz donanmamızı modernize etmek için yardım ederde, böylece sorunun çözümüne etkin rol alırız.

SPIEGEL:Sayın başbakan,neden bir mimarbaşbakan olur?

Sarraj: Bu sorunun cevabı çok zordur. Bende bu soruyu sormuÅŸtum kendime. SöyleyeceÄŸim tek ÅŸey tecrübe.

SPIEGEL: Siz yok diyemediniz mi?

Sarraj: Diyemedim. Ulusal bir görev. Bu arada ben dayanıklıyım, beklide mimarlığın düşüncesini kullanarak, politik çözümler bulmaya faydalı olabilirim.

SPIEGEL:Nasıl yani?

Sarraj:Bilinçli, doğru bir planlama.

SPIEGEL: GeleceÄŸe baktığınızda: Libya da ki geliÅŸmelerin yönü, Somali’ye doÄŸrumu gidiyor ya da diyelim ki Ä°talya ya doÄŸrumu gidiyor?

Sarraj:Biz Somali gibi olmayacağız.

SPIEGEL: Gelecekteki halefinizde nasıl bir Libya var yada nasıl bir Libya bırakmak istiyorsunuz?

Sarraj: Güvenli ve istikrarlı bir ülke, insanların tekrar refah içinde gülümsediÄŸi bir ülke, insanlarımız çok acı çekti refah ve güvenliÄŸi hak ediyorlar. KomÅŸularıyla daha iyi iliÅŸkilere sahip bir ülke, sadece devlet fonksiyonlarının hukuk içinde kuvvet kullanma hakkına sahip olduÄŸu bir ülke, özgür bir Ä°slam devleti ve uluslararası toplumda apaçık saygın bir konuma sahip bir ülke.

SPIEGEL:Sayın başbakan bizimle bu röportajı yaptığınız için teşekkür ederiz.