Türkiye ABD'ye kimleri iade etti?

“Bugüne kadar bizden hangi teröristi istediyse, kendine göre terörist kabul ettiÄŸini istediyse biz vermiÅŸizdir.”

CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan bu sözü, 15 Temmuz darbe giriÅŸiminden sonra, CNN International’dan Becky Anderson'a verdiÄŸi mülâkatta ABD’ye söyledi..

Anderson’un sorusu, “Fethullah Gülen’in iadesi konusundaki talebinize ABD olumlu yanıt vermezse ne olur?” ÅŸeklindeydi. ErdoÄŸan yukarıdaki sözü sarf etmeden önce cümlesine şöyle baÅŸladı:

“Bakın, ÅŸu anda biz yazılı talebimizi yapacağız, isteyeceÄŸiz. EÄŸer yazılı talebimize olumlu bir cevap gelmediÄŸi takdirde Amerika, yarın bir gün Türkiye’de herhangi bir kendine göre suçlu telâkki ettiÄŸi birisini isteyecek olursa, ben cumhurbaÅŸkanı olarak böyle bir talebe onay vermem.”

ErdoÄŸan Türkiye – ABD arasında Suçluların Ä°adesi AnlaÅŸmasını hatırlattıktan sonra da sözlerini şöyle sürdürmüştü:

“Sen benden istediÄŸin zaman, benim stratejik ortağımsın, ben veriyorum; sen niye bana vermiyorsun? Sen de bana vereceksin. VermediÄŸin takdirde bundan sonra da burada bir mütekabiliyet vardır, dolayısıyla ben de onu vermem."

Türkiye, ErdoÄŸan’ın bu sözlerinin ardından Fethullah Gülen’in iadesini saÄŸlamak için resmi talepte buldu ve 85 koli belgeyi ABD’ye gönderdi.

Ä°stenilip verilenler

Al Jazeera, ABD BaÅŸkan Yardımcısı Joe Biden’in ziyaretinde de öncelikli gündem olacak iade konusunda ErdoÄŸan’ın sözleri üzerinden bir araÅŸtırma yaptı.

 

*Diğer başlığı altında belirtilen dosyalar vazgeçme, sonuçsuz kalma, zamanaşımı, tahliye, firar gibi nedenlerle hitam olan dosyalardır.

Adalet Bakanlığı verilerine göre, 2011 – 2016 yılları arasında ABD, 5 kiÅŸi için iade talebinde bulundu. Bunlardan adi suç kapsamında iadesi kabul edilen 1 ve derdest yani hali hazırda iÅŸlemi devam eden 2 kiÅŸi var. DiÄŸer 3’ü ise terör suçlusu. 3 terör suçlusundan 1’inin iadesi kabul edildi, 2’sinin ise iÅŸlemi devam ediyor. Ä°adesi talep edilen kiÅŸiler bazen doÄŸrudan ABD’ye, bazen de üçüncü ülkelere iade ediliyor.

 

Verilere göre iadesi talep edilenlerden 2’sinin iÅŸlemleri sürüyor.
Adalet Bakanlığı iadesi gerçekleşen ve süren isimlere ilişkin açıklama ise yapmadı.

Terör, cinayet, vergi ve insan kaçakçılığı

Bugüne kadar kamuoyuna yansıyan bilgilere bakıldığında, Türkiye’nin terörden, insan ve vergi kaçakçılığına, bilgisayar korsanlığından adam öldürmeye kadar bir dizi suçtan aranan isimleri ABD’ye iade ettiÄŸi ortaya çıkıyor.

Yuriy Zinchenko

Ä°nsan kaçakçılığı, kara para aklama, çete oluÅŸturma suçlarından aranan Ukrayna uyruklu Yuri Zinchenko 2009’da ABD’ye iade edildi.

Ä°ran uyruklu Sayed Hadi Mahdavi Mortazavi

Mortazavi kara para aklama ve biliÅŸim sistemlerini kullanarak dolandırıcılıktan aranıyordu. 2009’da ABD'ye iade edildi.
 

Diane Frederick Atari

Amerikalı emlakçı Diane Frederick Atari, ülkesinde 50 milyon dolarlık kredi dolandırıcılığı nedeniyle aranıyordu. ABD'de emlâk şirketi bulunan Atari hakkında, "Haraç alma, kara para aklama ve kredi alabilmek için yalan beyanda bulunma" suçlarından uluslararası arama kararı bulunuyordu.

Hakkındaki ilk suçlamalar 13 Temmuz 2009’da yapılan Atari’nin, bunun hemen öncesinde Türkiye'ye kaçtığı belirlendi. Ekim 2009'da Türkiye’de tutuklandı.

18 Åžubat 2011'de ABD’ye iade edilene kadar bir seneden uzun süre Türkiye’de tutuklu kaldı.

ABD’de hakkındaki suçlamaları kabul eden Atari’nin, hapiste geçirdiÄŸi süre düşüldükten sonra cezası iki yıl dokuz aya indirildi.
 

 

Fahed Kutkut

Türkiye'nin 2009'da ABD'ye iade ettiÄŸi Ãœrdün uyruklu Fahed Kutkut, 26 Temmuz 2004'te ABD’de Jason Horvath adlı kiÅŸiyi öldürmek ve büyük miktarda hırsızlık suçlarından aranıyordu.

Kutkut, 2004 Temmuz sonunda Ürdün'e kaçmıştı.

21 Ağustos 2009'da federal hükümet Kutkut hakkında kırmızı bülten çıkardı. Türkiye'de yakalandı. 4 Şubat 2010'da iade duruşması yapıldı ve 31 Mart 2010'da Türkiye Kutkut'un ABD'ye iadesine karar verdi. Karar 19 Temmuz 2011'de Bakanlar Kurulu tarafından da kabul edildi. Kutkut ABD'ye iade edildi. Kutkut, taksirle adam öldürme ve ağır hırsızlık suçlarından 23 yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Suriyeli Ahmad Ibrahim Al-Ahmad

2005-2010 yılları arasında Irak’ta uzaktan kumandalı patlayıcılar ile en az dört ABD askerinin ölümüne, birinin de yaralanmasına neden olduÄŸu iddia edilen Suriyeli Ahmad Ä°brahim Al-Ahmad Türkiye tarafından ABD’ye iade edildi.

Hakkında ilk olarak Mayıs 2011'de terör suçlarından iddianame hazırlanan Al – Ahmad, 18 Mayıs 2011'de Interpol'ün hakkında çıkardığı Kırmızı Bültene istinaden Türkiye’de gözaltına alındı. Ä°adesinin ardından ABD Arizona’da hâkim karşısına çıktı.

 

Büyükelçi’nin öldürülmesindeki şüpheli: Abd El Basset Azzouz

El Kaide’nin Libya’daki lideri Abd El Basset Azzouz’un, ABD Gizli Haber alma TeÅŸkilatı CIA, MÄ°T ve Türk Emniyeti’nin ortak operasyonu ile Yalova’da yakalandığı Milliyet Gazetesi’nin haberi ile ortaya çıktı.

Habere göre; CIA, Azzouz’un izini Türkiye’de buldu ve MÄ°T’e iletti. 1966 doÄŸumlu Azzouz’un, 1965 doÄŸumlu ve Libya uyruklu Awad Abdalla S. Ahmida adına çıkartılmış sahte pasaportla Ä°stanbul’dan Türkiye’ye giriÅŸ yaptığı belirlendi. Azzouz’un Yalova’da kaldığını tespit edildikten sonra da 13 Kasım 2014’te gözaltına aldı.

Azzouz 24 Kasım 2014’te havayoluyla Ãœrdün’e sınır dışı edildi. Azzouz Amman havalimanına iner inmez kendisini bekleyen ABD’li görevlilerce bu kez ABD’ye götürüldü. Azzouz, 2012’de Libya’da ABD Büyükelçisi Chris Stevens’in öldürülmesi olayının planlayıcısı konumunda olduÄŸu gerekçesiyle aranıyordu.

Bulunan ara formüller: Ladin’in damadı Süleyman Ebu Geyt

Bin Ladin'in büyük kızı Fatima'yla evli olan vaiz Ebu Geyt, 2013 yılında CIA ve FBI tarafından Ãœrdün'de yakalandı ve ABD’ye teslim edildi. Ama Ãœrdün’de yakalanmadan sadece birkaç gün önce Türkiye’deydi. Sahte Suudi Arabistan pasaportuyla, Türkiye’ye Ä°ran sınırından yasa dışı yollarla girdiÄŸi tespit edilerek gözaltına alınmıştı.

Ancak o dönemde resmi olarak teyit edilmeyen bilgilere göre, ABD’ye Ebu Geyt’i iade etmeyen Türkiye, ondan kurtulmak için ara bir formül buldu. Ãœrdün üzerinden vatandaÅŸlığından çıkarıldığı Kuveyt’e gönderilmesine karar verildi. Geyt, Kuveyt’e geçiÅŸ yaparken CIA ajanlarınca yakalandı.

Süleyman Ebu Geyt 2014 yılında, ABD'de terör suçlamasıyla çıkarıldığı mahkemede müebbet hapse mahkûm edildi.
 

 

Somali eski Devlet BaÅŸkanı’nın torunu Ahmed Diini

Somali eski Devlet BaÅŸkanı Siad Barre’nin torunu olan Ahmed Diini, dedesinin ülkesindeki darbeden sonra 1990 yılında Hollanda’ya gitmesiyle bu ülkeden vatandaÅŸlık elde etti. 2008’de Mısır’a Arapça eÄŸitimi almaya gittiÄŸi belirtilen Diini, burada 19 AÄŸustos 2013 tarihinde tutuklandı. Ahmed Diini 7 ay Kahire’deki Tora cezaevinde tutuklu kaldı.

Amerika, Diini hakkında 27 AÄŸustos 2013’te El Åžebab’a destek verdiÄŸi gerekçesiyle kırmızı bülten çıkardı. 23 Mart 2014’te Kahire’deki hapishaneden serbest bırakılan Ahmed Diini ve aynı gün THY uçağı ile Ä°stanbul üzerinden Hollanda’ya giderken gözaltına alındı. Ancak Türkiye’deki mahkeme sürecinde ABD’nin iade talebi gerekçeleri Türk mahkemeleri tarafından kabul edilmedi. Diini, ABD’ye iade edilmedi ancak tsüre Kumkapı’daki Geri Gönderme Merkezi’nde tutuldu.

Al Jazeera’ye bilgi veren Diini’nin avukatları, ülkesi Hollanda’ya da "ABD’ye iade edilirim" endiÅŸesi ile gitmek istemeyen müvekkillerinin yaklaşık bir yıl önce üçüncü bir ülkeye gönderildiÄŸini söyledi.

 

Hacker 2015’te gönderildi

Ä°ran asıllı bilgisayar korsanı Nima Golestaneh, Nisan 2012 – Mayıs 2013 arasında ABD’de Vermont merkezli bir aerodinamik ÅŸirketinin bilgisayar sistemine sızarak milyonlarca dolar deÄŸerinde yazılım çalmakla suçlandı. FBI tarafından aranan ve hakkında kırmızı bülten çıkarılan Golestaneh, Aralık 2013'te Türk polisinin operasyonu ile Ä°stanbul Sultanahmet'te tutuklandı.

Bilgisayar korsanı ABD'nin gönderdiÄŸi özel uçakla 12 Åžubat 2015’de Ä°stanbul'da teslim alınana kadar 1 yıldan uzun süre Türkiye’de tutuklu kaldı. Nima Golestaneh, 2016 ocak ayında ABD ve Ä°ran arasındaki tutuklu deÄŸiÅŸimi çerçevesinde Ä°ran’a gönderildi.

Domingos Neto Trofino

ABD ile Türkiye arasında bir başka iade süreci, "teşekkül halinde vergi kaçakçılığı ve dolandırıcılık" suçlarından aranan Brezilya kökenli Domingos Neto Trofino için işledi. Türkiye, bu sanığın iade talebini "suçun zamanaşımına uğramış olması" gerekçesiyle reddetti.

ABD’nin Türkiye’ye gönderdikleri

Adalet Bakanlığı verilerine göre 2011 – 2016 yılları arasında, Türkiye ABD’den 19 suçlunun iadesini talep etti. Ancak bunlardan 11’i dosyalardan vazgeçme, sonuçsuz kalma, zamanaşımı, tahliye, firar gibi nedenlerle sonlandırıldı. Türkiye’nin son 5 yıl içinde iadesini talep ettiÄŸi bir terör suçlusu var ve onun da iÅŸlemleri sürüyor. Bir adi suçlunun iadesi kabul edilirken, 6 adi suçlunun iadesine iliÅŸkin iÅŸlemler ise sürüyor.

 

*Diğer başlığı altında belirtilen dosyalar vazgeçme, sonuçsuz kalma, zamanaşımı, tahliye, firar gibi nedenlerle hitam olan dosyalardır.

 

Hükümlülerin nakli konusunda ise Türkiye’nin 2 talebi kabul edildi, 5 talebi ise reddedildi.
2004 ve 2005 yıllarında Türkiye’ye iade edilen iki isim var. Kamuoyunda yankı uyandıran bu iadelerin ikisi de Türkiye’nin iadesini istediÄŸi isimler deÄŸil.

 

Bremenli Taliban: Murat Kurnaz

“Bremenli Taliban” olarak basında anılan Murat Kurnaz, 1999’da ABD’nin Afganistan operasyonunda Pakistan’da yakalandı. Kendi ifadesine göre ise Ä°slam dini hakkında daha fazla bilgi edinmek için gittiÄŸi Pakistan’da fidyeciler tarafından kaçırılıp Amerikan güvenlik güçlerine para karşılığı satıldı. Önce Afganistan’a, Kandahar'daki askeri tutuklu kampına, 11 Ocak 2002’de de Taliban üyesi olduÄŸu iddiasıyla Guantanamo Ãœssü’ne götürüldü. 3 yıl burada kaldıktan sonra, 2005 yılında Almanya yerine Adana Ä°ncirlik Ãœssü’ne getirilerek Türk makamlarına teslim edildi. Kurnaz 2006 yılında serbest kaldıktan sonra Almanya’ya gitti.

Casus 2004’te iade edildi

Soğuk Savaş sırasında Doğu Almanya için casusluk yaptığı gerekçesiyle ABD'de ömür boyu hapisle cezalandırılan Hüseyin Yıldırım, 16 yıl sonra Türkiye'ye iade edildi.

“Usta” lakabıyla tanınan Yıldırım, işçi olarak gittiÄŸi Batı Almanya'da Amerikalıların DoÄŸu Avrupa'yı dinlemek amacıyla kurdukları ‘‘Åžeytan Dağı’’ adı verilen bir merkezin tamirhanesinde çalışmaya baÅŸladı. Yıldırım, 80'li yıllardan itibaren bu tesislerle ilgili olarak DoÄŸu Alman gizli servisi STASÄ°'ye bilgi aktardı. Amerika, 1987 yılında Hüseyin Yıldırım’ı tutuklayarak müebbet hapis cezasına çarptırdı.

Louisina eyalet hapishanesinde kalan Yıldırım, ABD Adalet Bakanlığı'na baÅŸvurarak cezasının kalanını Türkiye'de çekme talebinde bulundu. Talebinin kabul edilmesi üzerine 2004 yılında Türkiye’ye gönderildi.

Kaynaklar:

Adalet Bakanlığı, ABD Adalet Bakanlığı, FBI

Milliyet, Sabah, Hürriyet Gazeteleri,

Washington Post, Newyork Times, USA Today, DW