Malezya siyasetinde uçurum derinleşiyor

Bir süredir 1 Malezya Kalkınma Fonu (1MDB) usulsüzlükleriyle çalkalananMalezya'da iktidarın büyük ortağı Birleşik Ulusal Malay Organizasyonu (UMNO) içinde yaşanan kopmaların ardından, Malezya Yerli Birlik Partisi'nin (Parti Pribumi Bersatu Malaysia -Bersatu) kurulmasıyla siyaset yeni bir evreye taşındı.

9 AÄŸustos'ta İçiÅŸleri Bakanlığı'na yapılan baÅŸvuruyla siyasi hayata 'merhaba' diyen yeni parti, ‘etnik Malay' siyasi partisi olma özelliÄŸi taşıyor. Partinin gelen baÅŸkanı ise, 1MDB usulsüzlüklerine iliÅŸkin soruÅŸturmalar sürecinde, UMNO içinde sesi giderek gür çıkan ve UMNO genel baÅŸkan yardımcılığı, baÅŸbakan yardımcılığı ve milli eÄŸitim bakanlığı gibi çok önemli yetkilerle donanmış Muhyiddin Yasin. Partinin kuruluÅŸ nedeni kadar, temel ilkeleri ve hedefi baÄŸlamında görüşler ve eleÅŸtiriler daha ilk günden gündeme gelmeye baÅŸladı. UMNO içerisinde önemli bir kırılma olarak deÄŸerlendirilebilecek bu geliÅŸmeyi, yaklaşık bir yıl önce Malezya Ä°slam Partisi (PAS) içerisinde yaÅŸanan kırılmayla bir ÅŸekilde iliÅŸkilendirmek mümkün.

Partinin fikir babası Mahathir Muhammed

Yeni partinin gündeme gelmesinde hiç kuÅŸkusuz en büyük etken, kimi çevrelerce ülkenin modern tarihindeki en büyük yolsuzluk hadisesi olarak kabul edilen 1MDB oldu. Her ne kadar, ülkedeki yolsuzlukla mücadele kurumu, baÅŸsavcılık gibi çeÅŸitli yasal kurumların yolsuzlukla ilgili soruÅŸturmaları sonrasında fonun kurucusu ve bir dönem baÅŸkanlığını yürüten BaÅŸbakan Necib bin Rezak'ın usulsüzlük yaptığına dair ‘herhangi bir veri olmadığı' sonucuna ulaşılmış olsa da, muhalefet çevreleri ve özellikle eski baÅŸbakanlardan Dr. Mahathir Muhammed'in konuyla ilgili tartışmaları gündeme taşıması, yeni partinin kuruluÅŸ sürecinde belirleyici oldu. Mahathir'in bu konudaki görüşünün muhalefetle benzerlik göstermesi ve hatta bazı gösterilerde ve toplantılarda muhalefetin önde gelen isimleriyle birlikte yer alması UMNO cephesinde ‘ihanet' olarak deÄŸerlendirildi.

Deneyimli politikacı Dr. Mahathir ise nasıl 2003 yılında Ahmed Badavi'yi baÅŸbakanlığa taşıyıp ardından 2009'da onun yerine Necib bin Rezak'ı baÅŸbakanlığa getirmede ‘mahir' bir politika izlediyse ÅŸimdi de Necib bin Rezak'ı yerinden etmek istiyor. Bu baÄŸlamda muhalif siyasiler gibi ya da onlardan daha da sert bir ÅŸekilde BaÅŸbakan Rezak'ı eleÅŸtirmekten geri kalmıyor. BaÅŸbakan Rezak'ın, UMNO iç dengeleri harekete geçirilerek koltuÄŸundan edilemediÄŸi takdirde çözümü UMNO'yu ilk genel seçimde oy kaybına uÄŸratarak yerinden etmek için yeni parti fikrini ortaya atan da Dr. Mahathir.

Muhalefet ve bazı UMNO mensuplarında hedef birliği

BaÅŸbakanın hedef alınması konusunda UMNO üyeleri ve muhalefetin aynı safta yer alması, Malay siyaseti için alışılmadık bir durum. Muhalefet çevreleri, Mahathir ve UMNO içerisindeki bazı grupların BaÅŸbakan Necib bin Rezak'tan ‘kurtulmak' istemelerinin nedeni farklı olsa da, sonuçta aynı hedefte birleÅŸiyorlar. Muhalefet, 57 yıldır ülkeyi yöneten UMNO iktidarına son vermek istiyor. Dr. Mahathir ve UMNO içerisinde onunla birlikte hareket edenlerse, partinin 2018'de yapılması beklenen 14. genel seçimleri, adı yolsuzluklarla anılan Rezak'la kazanmasının mümkün olmayacağı argümanını ileri sürüyor. Yani muhalefet ülkenin kötü yönetildiÄŸini ileri sürerek iktidar arzusuyla hareket ederken; Dr. Mahathir de, bir UMNO üyesi olarak 'partisinin geleceÄŸinden kaygı duyduÄŸunu' ifade ediyor.

Bununla birlikte muhalefet ve Dr. Mahathir'in ideolojik bir benzerlikten veya hareket noktasından bir araya geldiÄŸini ileri sürmek güç. Dr. Mahathir eleÅŸtirileriyle BaÅŸbakanı köşeye sıkıştırmayı bir yöntem olarak sürdürse de BaÅŸbakan Necib bin Rezak beklenen karşılığı bir türlü vermiyor. Bu durum, Dr. Mahathir'in BaÅŸbakanı giderek daha ağır eleÅŸtiri bir ‘bombardımanına' tutmasına yol açarken, UMNO içinden BaÅŸbakan adına baÅŸkaları öncü rolü oynayarak Rezak'ı savunmak zorunda kalıyor. Aslında BaÅŸbakan Rezak'ın cevap vermemesinin ardında siyaset yapma biçiminden öte, kiÅŸisel özelliÄŸine dikkat çekmek gerekiyor. Bu anlamda BaÅŸbakan'ın, Malezya siyasetinde karizmatik lider örneÄŸi olarak gösterilebilecek Dr. Mahathir ve bir dönem onun yardımcılığını yapmış olan Enver Ä°brahim'le kıyaslanması mümkün deÄŸil.

UMNO hiyerarşisi aşılamadı

Bu süreçte özellikle 2015 yılında gecikmeli olarak yapılan UMNO yıllık genel kurul toplantısında Dr. Mahathir'in hedefi parti iç mekanizmasını harekete geçirerek BaÅŸbakanı istifaya zorlamak ve yerine baÅŸbakan yardımcılarından birini ve tabii ki parti hiyerarÅŸisi dikkate alındığında Muhyiddin Yasin'in gelmesinin yolunu açmaktı. Ancak partinin son derece disiplinli hiyerarÅŸik yapılanmasını ‘delip' genel kurulda delegelerin önünde hitap etme imkanı bulamayan muhalefet grubu kendi imkanlarıyla alternatif toplantılar tertip ederek seslerini duyurmak istedi. Dolayısıyla ne o süreçte ne de sonrasında parti genel baÅŸkanının deÄŸiÅŸmesi gibi bir durum yaÅŸanmadı. Bunda bir kez daha Malezya siyasetinde baÅŸ aktör rolündeki UMNO'nun genel baÅŸkanı hüviyetini de taşıyan BaÅŸbakanın geleneksel olarak kurgulanmış partiyi ‘yönetme biçimi'nin etkin olduÄŸu görülüyor.

Yani karar mekanizmalarının hiyerarÅŸik olarak iÅŸlediÄŸi parti yapısı, parti kadroları ve tüm teÅŸkilatlarda ‘maddi' iliÅŸkileri de belirleyecek ÅŸekilde BaÅŸbakan'ın iki dudağından çıkan sözlerle belirleniyor. Parti içinde eleÅŸtirilere bir kez baÅŸlamış olan Muhyiddin Yasin gibi, Kedah Eyaleti eski BaÅŸbakanı Muhkriz Mahathir, parti genel baÅŸkan yardımcılarından ve Sabah Eyaleti'nde son derece güçlü bir siyasetçi olan Åžafii Abdal da yönetimdeki görevlerinden ve de partiden ihraç edildiler. ‘Emekli' siyasetçi olsa da UMNO üyeliÄŸi devam eden Dr. Mahathir de geçen Åžubat ayında UMNO üyeliÄŸinden ayrılmıştı.

Yeni parti çözüm mü?

İçiÅŸleri Bakanlığına parti kuruluÅŸ dilekçisini veren isim 70 yaşındaki Muhyiddin Yasin, aynı zamanda partinin genel baÅŸkanı. Parti genel baÅŸkanlığına getirilmesinin genelde Müslüman Malay siyasetinde, özelde ise UMNO içerisinde geniÅŸ kitleleri birleÅŸtirebilecek siyasetçi ‘kıtlığının' bir göstergesi. Öyle ki eski baÅŸbakanlardan Dr. Mahathir Muhammed'in partinin başına geçebileceÄŸi yolundaki söylentiler, nihayetinde yetkin Müslüman-Malay siyasetçi sıkıntısına dolaylı bir göndermeden baÅŸka bir anlam ifade etmiyor.

Bersatu, yani ‘Birlik' anlamına gelen yeni parti ile birlikten kastedilen ‘Müslüman-Malay' seçmenler. Bu açıdan Bersatu'nun UMNO'yla benzerliÄŸi dikkat çekiyor. Burada ÅŸu hususa dikkat çekmekte fayda var: Malezya siyasetine ve toplum yapısına yabancı olanlar veya yüzeysel gözlemlerle yetinenler açısından, bu toplumun Malay-Çin-Hintli baÅŸta olmak üzere sayısı on beÅŸi bulan temel etnik yapıları ve ülkenin sergilediÄŸi ekonomik kalkınmanın da katkısıyla ‘etnik çoÄŸulculuÄŸu' pozitif bir baÄŸlama oturtuluyor ve tüm Malezya halkının, iç içe huzur içinde yaÅŸadığı yönünde bir algı oluÅŸuyor. Ancak gerçekte, sömürge döneminde ÅŸekillendirilen ‘parçalı' toplum yapısının, bağımsızlık sonrasındaki en temel devamlılığını, ‘etnik ayrım' üzerine kurulan siyasi partilerde bulmak mümkün.

Bağımsızlıktan bu yana en olumsuz dönem

Bu baÄŸlamda ‘ulus-devlet' kavramını toplumun genelinde görmek bir yana, varoluÅŸ temellerini kendi etnik yapılarına dayandıran siyasi partiler, bizatihi bu kavramın somut bir veçhesinin yansımasına mani oluyor. Bu nedenle bir dönem kendisi de UMNO içinde bakanlık düzeyinde yer almış olan avukat Zaid Ä°brahim yeni parti içinde yer almama nedenini, Birlik partisinin de UMNO'nun izinden gideceÄŸi görüşüne dayandırıyor. Bu noktada yeni partinin hedefinde UMNO'nun geleneksel oy kitlesini oluÅŸturan ve ağırlıklı olarak kırsalda yaÅŸayan Müslüman Malay kitlesi bulunuyor. Kimi çevrelerin, yeni partinin saÄŸlam bir ideolojik temele oturmadığı yolundaki eleÅŸtirisi de son derece haklı. Çünkü partinin hedefinde, örneÄŸin UMNO'dan ‘atılan' Enver Ä°brahim'in Malezya siyasetinde 2000'li yılların başından bu yana ‘reform' kavramını ve içeriÄŸini dolduracak siyasetine benzer bir yapılanma mevcut deÄŸil.

Bir dönem baÅŸbakanlık yardımcılığı yapmış Musa Hitam'ın, "Malezya bir zamanların Filipinleri olmaya doÄŸru gidiyor” demesi veya on yıllarca ülke ekonomisini yöneten önemli beyinlerden biri olan Tengku Rezali Hamza'nın, “Bağımsızlıktan bu yana ülke bu kadar olumsuz bir dönem yaÅŸamadı” söylemi acil bir çözümün gerekliliÄŸine iÅŸaret ediyor. Ancak yeni partinin bu çözümü ne kadar saÄŸlayıp saÄŸlayamayacağını zaman gösterecek.