Haccın ruhu

Faruk BeÅŸer - Yeni Åžafak

Ramazanın çıkmasıyla hac günleri baÅŸlamış oldu. Kuranıkerim'de Åževval, Zilkade ve Zilhicce'nin ilk on gününe hac ayları tabir edilir. Onun için Ramazan'dan sonra, yani hac mevsimi girince Mekke'ye gidenlerin hac yapmadan dönmeleri caiz olmaz. Kâbe'yi görene hac farz olur denmesinin anlamı budur.

Hac İslam'ın beş temel direğinden biridir ve müslüman bir mükellefe haccın farz olması oraya gidebilmenin yolunu ve imkânını bulmasına bağlıdır. Yani zengin olması şart değildir. Dün Konya'dan öğrenciler aradılar, biz ilim yapıyoruz, ilmin çok önemli olduğunu biliyoruz. Ama hac yapmamız imkânı doğdu. Arkadaşlarımızla karar veremedik; hacca mı gidelim, ilim yapmaya devam mı edelim diye. Çünkü biz zengin değiliz ki bize hac farz olsun. Onlara da aynı şeyi söyledim. Önemli olan zengin olmak değil, gidebilme imkânı bulmaktır.

Bu günlerde bazı kardeÅŸlerimizde tarif edilemez bir sevinç ve heyecan var, bazıları da yıllardır hac kurası çıkmadığı için buruk ve kırgın. Bir ÅŸeyin gerçekleÅŸmesi için insan bütün maddi sebeplere sarılmalı, yapması gereken ne varsa yapmalı. Ama birisi yedi yıldır beklerken, diÄŸerine yazılır yazılmaz hac çıkıyorsa, bu salt bir rastlantı olabilir mi?Sanıyorum burada insan iradesini aÅŸan ilahi lütuf deyin, nasip ya da kader deyin, ne derseniz deyin baÅŸka sebepler de devreye girer. Ama bunlar da yazı tura ile belirlenmez. KiÅŸinin niyetinin, duygularının, Kâbe'yi ziyaret etmedeki özleminin, ihlasının ve bilemediÄŸimiz bunlara benzer daha pek çok manevi sebeplerin bu nasipte etkisi vardır. Yani hiçbir ÅŸey sebepsiz yaratılmaz.

Hac, kastetme, yönelme demektir. Ama dünyada kastedilecek en önemli şey Kâbe'yi ziyaret etmek olduğu içindir ki, hac orayı kastetmenin özel adı olmuştur.

Allah üç kez hac yapmamızı nasip etti. Hepsinde gördüğüm en önemli nokta şudur: çoğu insan işin şekil şartlarına olması gerekenden fazla sarılıp, haccın asıl manevi boyutunu ihmal ediyor. Hac için görevli Diyanet elemanlarının da bir kısmı bu şekilciliğe takılmakta etkili oluyor. Oysa olmazsa olmaz şekil şartlarına riayet önemlidir ama asıl hac, dünyaya ait zaman ve mekândan çıkıp, öbür âlemin zamanını ve mekânını yaşama provasıdır. Haccın zamanın öbür âleme geçiş anı olduğu içindir ki, hacdaki bütün yorgunluklara rağmen kişi her seferinde yine oraya gidebilmenin özlemini yaşar. Elbette bunu prova olmaktan çıkarıp hakikate dönüştürebilecek maneviyata sahip pek çok hacı adayı ve görevlisi de vardır.

Tam da bugünlerde İhya'nın hac bahsini okurken oradan kopya çekerek haccın bazı hikmetlerini gidenlere ve gidecek olanlara duyurmak istedim.

Öncelikle her iÅŸin başı, saÄŸlam bir niyettir. Bu sebeple hacca niçin gidiyorum sorusunun cevabı önemlidir. Allah bunu benden istiyor, onun emrini yerine getirmek, O'nun ÅŸiarı olan Kâbe'yi ziyaret etmek, böylece Allah ile olan ahdimi yenilemek, günahlarımdan arınmak ve artık o günahları iÅŸlememek üzere karar vermek için gidiyorum. Allah'ın elçisini de ziyaret edip selam vermek, onu görmüş gibi hissetmek, sünnetine artık baÄŸlı kalacağıma söz vermek, bütün dünya müslümanları ile farklı ırklardan kardeÅŸlerimle kucaklaÅŸmak için gidiyorum… EÄŸer içimizde bu ve buna benzer duygular galipse haccın niyeti saÄŸlam demektir. 'Ameller niyetlere göre deÄŸer kazanır'. Aynı iÅŸi yapan bir mümin sadece hac farzını üzerinden düşürmekle kalırken, bir baÅŸkası sırf bu saÄŸlam niyeti sebebiyle bunun yanında dünyalar kadar sevap kazanabilir. Kul hakkı hariç, bütün günahlarını sildirmeyi baÅŸarır. Adeta kilometreyi sıfırlar, hayatında tertemiz yeni bir sayfa açar.

İkinci önemli husus, hacca helal imkânlarla gitmektir. Allah'a isyan anlamına gelen haramla, Allah'a ibadet ve itaat olmaz. Bunun için en iyi hac parası borç alınan paradır derler. Çünkü haram olmadığında şüphe olmayan tek para, vermek niyetiyle alınan borçtur. Onu öderken belki haramla ödemiş olabilirsiniz, ama borç olarak aldığınız paranın helal olduğu kesindir.

Gazali kendi zamanı için diyor ki, makbul ve mebrur bir hac için önemli olan hususlardan biri de kapılarda, gümrüklerde, vizelerde rüşvet almadan iÅŸlem yapmayan memurlara asla boyun eÄŸmemek ve onlara metelik vermemektir. Ã‡Ã¼nkü onların bu yaptıkları zulümdür, haksızlıktır. Onlara para vermek zulme ortak olmaktır. Böyle olmaktansa nafile olan hacca gitmemek daha evladır. Sanıyorum bu durum ÅŸu anda Türkiye için, hamdolsun, hemen hemen hiç geçerli deÄŸildi.

Yetmiş dokuzda ilk haccımı yaptığımda Meşhur Aliyyulkârî'nin hac ahkâmı ile ilgili kitabını okumuş ve orada şöyle ilginç bir görüşe rastlamıştım. Hac yolculuğunda en az bir vakit namazı vaktinde kılamayacağını kesin bilen birisinin hacca gitmesi uygun olmaz. Belki bu da nafile hac için söylenmiş olabilir, hatırlamıyorum, ama namazın önemini anlatması bakımından önemli bir görüştür.

Gazalî'den kopya çekmeye devam edeceğiz.