5 soruda olağanüstü hâl

Olağanüstü hâl ne zaman uygulanır?

Anayasa’ya göre olaÄŸanüstü hâl, hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın ÅŸiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya ÅŸiddet olayları  sebebiyle kamu düzeninin ciddi ÅŸekilde bozulması hallerinde uygulanabilir. Ayrıca doÄŸal afet, tehlikeli salgın hastalıklar ağır ekonomik bunalım da olaÄŸanüstü hâlin nedeni olabilir.

Nasıl ilân edilir?

Kararı CumhurbaÅŸkanlığının baÅŸkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu alır, Meclis onaylar. Altı ayı geçemez. OlaÄŸanüstü hâl koÅŸulları devam ediyorsa Bakanlar Kurulu’nun isteÄŸi üzerine TBMM her seferinde 4 aydan fazla olmamak üzere uzatılabilir.  OlaÄŸanüstü hâl bir bölgede ya da bütün ülkede geçerli olmak üzere ilan edilebilir.

Olağanüstü hâlde neler olur?

Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. Temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. Olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnamesi çıkarılabilir. Olağanüstü hâllerde kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi oldukça genişler, bu kararnamelerin yargısal denetimi de yapılmaz.

Olağanüstü hâlde ne gibi kısıtlamalar olur?

Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için Anayasa'da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilir. Ancak, kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne dokunulamaz; kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; suç ve cezalar geçmişe yürütülemez; suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

Olağanüstü hâl nasıl uygulanır?

Olağanüstü hâlin uygulanmasında görev ve yetki olağanüstü hal bir ili kapsıyorsa il valisine; bir bölge valiliğine bağlı birden çok ilde ilân edilmesi halinde bölge valisine; birden fazla bölge valisinin görev alanına giren illerde veya bütün yurtta ilân edilmesi halinde koordinasyon ve işbirliği Başbakanlıkça sağlanmak suretiyle bölge valilerine aittir.

Kaynak: Al Jazeera, T.C. Anayasası