ABD elçisi açıkladı: ABD'nin darbeden haberi var mıydı?

CNN Türk Ankara Temsilcisi Hande Fırat: CNN Türk Ankara stüdyolarından merhabalar. CNN Türk Ankara stüdyolarında önemli bir konuÄŸumuz var, ABD'nin Ankara Büyükelçisi bizimle birlikte. Çok önemli, neden önemli? Çünkü ABD, Türkiye'nin 15 Temmuz gecesinden beri yaÅŸadıkları nedeniyle tartışmaların bir anlamda odağındaki ülkelerden biri. Bunların hepsini konuÅŸacağız. HoÅŸgeldiniz.

ABD Büyükelçisi John Bass: HoÅŸbulduk.

Hande Fırat: Hemen baÅŸlayalım. Hem Fethullah Gülen'in iadesi konusunda sorularımız olacak Sayın Büyükelçi'ye, hem de Türkiye'den ABD'ye yönelen eleÅŸtiriler konusunda. Sayın Büyükelçi, çok önemli 4 günden, belki tarihi 4 günden geçiyor Türkiye, 15 Temmuz gecesinden beri. Bir defa röportaj teklifimizi kabul ettiÄŸiniz için çok teÅŸekkür ederiz. Ama hemen baÅŸlayalım. Türkiye'den ABD'ye, darbe giriÅŸiminde ABD'nin rol aldığı yönünde hem basından hem bazı kesimlerden eleÅŸtiriler ve suçlamalar var. Ne diyeceksiniz bu eleÅŸtirilere ve suçlamalara?  

Büyükelçi Bass: Hande Hanım, öncelikle bugün bana vakit ayırdığınız için teÅŸekkür ederim. GeçtiÄŸimiz haftasonu meydana gelen olayların korkunç travmasını ve acısını yaÅŸayan bu toplumdaki herkese öncelikle “Başınız saÄŸolsun ve geçmiÅŸ olsun” demek istiyorum. Türkiye'nin dostu ve müttefiÄŸi olarak, bu olay bizleri derinden etkiledi. Türk halkının acısını paylaşıyoruz. Bizden burada olanlarımız, özellikle Ankara'da olanlarımız ve o gece büyükelçilikte bulunan pek çoÄŸumuz, söz konusu olayların bu ülkenin vatandaÅŸlarının hepsi için ne kadar derin bir rahatsızlığa neden olduÄŸunu biliyoruz. Türk basınında bu konuyla ilgili birtakım şüpheler olduÄŸunu gördüğümüz için ÅŸu hususu kesin bir dille ifade etmek istiyorum; Amerika BirleÅŸik Devletleri hükümeti darbe giriÅŸimini yönetmedi, desteklemedi ve giriÅŸim gerçekleÅŸmeden önce veya yapılmaya baÅŸlanana kadar bu durumdan haberdar deÄŸildi. ABD'de son derece bilge bir senatörümüzün şöyle bir sözü vardır: “Görüşler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸebilir, ancak gerçekler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸemez”. Ben de,  ABD'nin sözde rolü hakkında yorum yapan bazı insanların yaptığı yorumları rahatsız edici buluyorum — bu kiÅŸilerin kendi görüşlerine sahip olma hakkı var, ancak ellerinde söz konusu görüşü destekleyecek hiçbir gerçek bulgu yok.

Hande Fırat: Ã‡ok net konuÅŸtunuz, ama bir kere daha ÅŸunu soracağım ben. ABD'de, örneÄŸin MÄ°T'te varmış çünkü, saat 16:00'da Türk Silahlı Kuvvetleri içinde bir hareketlilik olabileceÄŸi, olduÄŸu istihbaratı varmış. ABD'nin elinde acaba herhangi bir ÅŸekilde saat 16:00'da, 17:00'de, daha önce ya da hareket baÅŸlamadan hemen önce herhangi bir istihbarat var mıydı bu yönde bir hareketlilik, bu yönde bir darbe giriÅŸimi olacağı yönünde? Bir kere daha sormak istiyorum açık bir ÅŸekilde. 

Büyükelçi Bass: Açıkçası darbe giriÅŸimi veya bu yöndeki planlar hakkında ilk kez bilgi sahibi olduÄŸumuz an, benim ve çalışma arkadaÅŸlarımın ÅŸehir merkezinin üstünde alçak irtifada uçuÅŸ yapan uçakları ve ÅŸehrin çeÅŸitli yerlerindeki tesislere ateÅŸ açan helikopterleri gördüğümüz zamandı. Bir ÅŸeylerin olacağına dair öncesinden herhangi bir bilgi veya belirtiye sahip deÄŸildik ve kesinlikle bir süre boyunca ne olup bittiÄŸini anlayamadık. Hemen büyükelçiliÄŸe gitme sebeplerimizden biri de Washington ile konuÅŸabilmek ve onlara elimizden geldiÄŸi kadar doÄŸru bir resim aktarabilmekti. O gece yaklaşık olarak saat 11:30-11:45 sularında Beyaz Saray ile video konferans yöntemiyle görüşüyordum ve büyükelçilik civarından geçen ve yakın bölgede ateÅŸ açan tankların sesini dinliyordum. Yani kayda deÄŸer bir askeri hareketlilik yaÅŸandığı konusunda Washington'ı kanımca hızlı bir ÅŸekilde bilgilendirebildik ve Türk hükümetinden yetkililere ulaÅŸmayı baÅŸardığımızda bunun demokratik yöntemlerle seçilmiÅŸ hükümeti devirmeye yönelik kanunsuz bir giriÅŸim olduÄŸunu anlayabildik; ki bu durumu da hızlı ÅŸekilde reddettik ve kınamayı da sürdürüyoruz.

Hande Fırat: Peki, tüm bunlara raÄŸmen, bunları söylüyorsunuz, hatta dün de yazılı açıklamanız vardı ve o açıklama da aslında net bir açıklamaydı, ama ÅŸu an çok daha dikkat çekici açıklamalarınız oldu. Buna raÄŸmen, bunu soracağım çünkü çok ciddi bir iddia. Bugün bir köşe yazarı örneÄŸin, “Amerika ErdoÄŸan'ı öldürmeye çalıştı” ifadesini kullandı. Biz ÅŸunu biliyoruz Türkiye olarak, Marmaris'e iki helikopter hareket ettiÄŸini vehedeflerinin CumhurbaÅŸkanı olduÄŸunu biliyorduk, ama “Amerika ErdoÄŸan'ı öldürmeye çalıştı”  baÅŸka bir suçlama, buna özellikle bir yanıt verecek misiniz?

Büyükelçi Bass: Bu iddianın son derece ölçüsüz ve çirkin olduÄŸunu, ve kesinlikle hiçbir somut veriyle desteklenmediÄŸini düşünüyorum. Bir kez daha ifade edecek olursam, Amerika BirleÅŸik Devletleri'nin bu darbe giriÅŸimine dair önceden bilgisi yoktu, bu olayı yönlendirmedi ve desteklemedi. Açıkçası, önceden bilgimiz olmuÅŸ olsaydı da bu giriÅŸimi desteklemez, bu bilgiyi Türkiye'nin demokratik yöntemlerle seçilmiÅŸ meÅŸru hükümetinin bilgisine sunmanın dışında bir ÅŸey yapmazdık. Bu nedenle, bir NATO müttefikinin seçilmiÅŸ liderini devirmenin bir ÅŸekilde ABD'nin çıkarına olacağına yönelik bu iddialar kabul edilemez.

Hande Fırat: Ã‡ok açık aslında demin tavrınızı koydunuz, söylediniz demokrasi konusunda ama. Bazen ABD'den de yapılan “bardak taÅŸmak üzere, sorumlusu ErdoÄŸan”, iÅŸte birtakım yanılmıyorsam Michael Rubin'di, onun gibi görüşler, analizler yapanlar ve “acaba bir darbe mi geliyor” gibi yorumlar Amerikan basınında ortaya çıktı. Dolayısıyla halihazırda, yanılmıyorsam Robert Fisk'in bir yazısı oldu, “tehlike geçmedi, yine olabilir” gibi. Tüm bunlar sebebiyle belki ABD tartışılıyor Türkiye'de. Buna ne dersiniz? Bunlar Amerikan devletinin bilgisi dahilinde birtakım görüşler mi, analizler mi? Yoksa Amerikan devletiyle hiç alakası yok mu? Bu da merak ediliyor.

Büyükelçi Bass:  Bunlar da kesinlikle görüş olarak sınıflandırılacak sözler ve açıkçası buna benzer sözleri, az önce bahsetmiÅŸ olduÄŸum Türkiye'deki görüşle aynı kategoride deÄŸerlendiriyorum. Görüşler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸebilir, ancak gerçekler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸemez. ABD'de de  destekleyici herhangi bir delile veya gerçeÄŸe dayalı olmadan çeÅŸitli konularla ilgili spekülasyonda bulunan yorumcular olduÄŸu kesinlikle doÄŸru. Bu, özgür bir basının olduÄŸu toplumlarda görülen bir durum; sizin de bildiÄŸiniz gibi insanlar inandıkları ÅŸeyleri söylemekte veya spekülasyon yapmakta serbesttir ve diÄŸer herkes de bu kiÅŸileri eleÅŸtirme ve gerçeklerden uzaklaÅŸtıklarına iÅŸaret etmekte özgürdür. Söz konusu durumda, Washington'da sıklıkla görüldüğü gibi, oldukça hızlı ÅŸekilde kendilerini ortaya koyarak görüşlerini ifade eden kiÅŸiler oldu. Ancak bu görüşler, gerçekler tarafından desteklenmiyordu ve ABD hükümetinin görüşlerini de kesinlikle yansıtmıyordu.

Hande Fırat: Ä°ÅŸin bir boyutu da Fethullah Gülen.  Fethullan Gülen ABD'de, Türkiye istedi. Bugün bir dosya daha, yani 4 dosyadan oluÅŸan yeni  bir iade süreci daha baÅŸlatıldı. Yasal ve karşılıklı anlaÅŸmaların ötesinde bir ÅŸey soracağım, ABD, Fethullah Gülen'i koruyor mu, himaye mi ediyor? Neden? Bu kadar zor mu Fethullah Gülen'i iade etmek?

Büyükelçi Bass: Açıkça söyleyeyim, ABD hükümeti olarak Fethullah Gülen ya da grubuyla çalışmıyoruz, doÄŸrudan bir baÄŸ ya da bir görüşmemiz yok. Ä°ade iÅŸlemine gelince, Türk hükümetinin bugün Amerikan hükümetine bir iade talebini sunduÄŸuna iliÅŸkin haberleri gördüm. Bu talebi kendim görmedim, Washington'da sunulacağını sanıyorum. Elimize ulaÅŸtıktan sonra da Adalet Bakanlığımızdaki hukuk uzmanlarımız tarafından deÄŸerlendirileceÄŸine, sunulan kanıtlara bakılacağına ve yasaların ihlali açısından deÄŸerlendirileceÄŸine güvenim tam. Ve burada kuvvetli bir dava varsa, eminim ona uygun ÅŸekilde hareket edeceÄŸiz. Bunun neden bu kadar uzun sürdüğüne iliÅŸkin sorunuza gelince, bizim açımızdan, biz Türk hükümetinden, Gülen'e yönelik davalarına ve onun yasaları ihlaline dair kanıtlarına iliÅŸkin yasal belgelerin gelmesini bekliyorduk. Åžimdi Türkiye'de ikamet eden biri olarak, Cuma gecesi yaÅŸananlar ve onun (Gülen'in) çok sayıda destekçisinin açıkça bu iÅŸe karışmış olması, bu ülkenin güvenliÄŸine yönelik kuvvetli ve vahim bir tehdit. Ve bu durum, konunun soruÅŸturulması ve sorumluların adalet önüne getirilmesi için ciddi bir yasal süreç gerektiriyor. Ancak biz sürecin, burada ya da Amerika'da olsun, hukuk kuralları çerçevesinde ve yargı dahil demokratik kurumlara tamamıyla saygı duyulacak ÅŸekilde iÅŸletilmesinin önemli olduÄŸuna da inanıyoruz.

Hande Fırat: Sayın Büyükelçi, aslında belki bu süreçteki en net açıklamayı sizden duyduk. Çünkü, kanıt konusunda ben açıkçası ÅŸunu soracaktım, daha ne kanıt istiyor ABD? Hele Cuma günkü yaÅŸandıktan sonra Türkiye'de pek çok insan bunu soruyor, “ABD ne kanıt istiyor?” diye. Siz dava dosyalarının beklendiÄŸini ifade ettiniz. Sanıyorum, bizim de edindiÄŸimiz bilgiler o yönde, Fethullah Gülen terör örgütüne yönelik bir ana çatı iddianamesinin de ABD'ye gönderilmekte olduÄŸuna dair birtakım bilgilerimiz var. Bir, sanırım bunu kastediyorsunuz. Ä°ki, bir de.. Ä°sterseniz önce bunu yanıtlayın çünkü bir sorum daha olacak bununla ilgili. Sanırım kapsamlı bir dosya geliyor elinize kanıt olarak, yanılmıyorum deÄŸil mi?

Büyükelçi Bass: Detaylarını görmedim, bu yüzden içeriÄŸi hakkında yorum yapamam. Sadece ÅŸunu söylemek istiyorum, adli takibata yol açacak yasadışı faaliyete iliÅŸkin açık bir kanıt olup olmadığına bakacağız. Ve sunulan dosyalardaki bulgular güçlü kanıtları içeriyorsa, eminim buna uygun ÅŸekilde hareket edeceÄŸiz.

Hande Fırat: Tabii bununla birlikte ÅŸunu da soracağım. BaÅŸbakanın bugün bir açıklaması oldu ve pek çok insan da aslında benzer konuları gündeme getirip size bu soruyu soruyor, Amerikalılara. “11 Eylül'de kuleler aÅŸağıya indirildiÄŸinde teröristler için sizler kanıt istiyor muydunuz, kanıt mı sordunuz?” yani “11 Eylül için bize kanıt mı sordunuz, ÅŸimdi kanıt soruyorsunuz?” ifadesini kullandı. Ne dersiniz BaÅŸbakan Binali Yıldırım'ın bu sözlerine?

Büyükelçi Bass: BaÅŸbakan'ın sözlerini görmedim, bu yüzden bir ÅŸey söylemeyeceÄŸim. Ancak 11 Eylül'de New York'taki korkunç trajediden sonra bizim kanıt arayıp aramadığımızı soranlara cevabım ÅŸu: Evet. Bu giriÅŸimin bir parçası olduÄŸunu tespit ettiÄŸimiz ancak özellikle o gün orada bulunmayan kiÅŸilere karşı adli takibat baÅŸlattık, ve bunların büyük bir kısmı, bu yoÄŸun soruÅŸturma süreci ve akabindeki dava neticesinde ABD'de uzun hapis cezalarını çekiyor. Bu yüzden, burada çifte standart uyguladığımızı düşünmüyorum. Biz sadece kanunları uygulamada tutarlı olmaya özen gösteriyoruz, çünkü adaleti saÄŸlayan demokratik sürece herkesin güveninin tam olmasının büyük önemli taşıdığına inanıyoruz.

Hande Fırat: Peki, son iki soruya geçtim. Açıkça hemen söylüyorum. Çünkü Fethullah Gülen konusunda bir de oturma izni var. Oturma izninin önden iptal edilmesi gibi bir durum söz konusu mu? Bununla ilgili ABD öncesinde harekete geçme gibi bir adım atabilir mi? Çünkü bu da tartışılıyor.

Büyükelçi Bass: Ben vatandaÅŸlık yasası konusunda uzman deÄŸilim. Göç ve vatandaÅŸlık yasasını bilen bir Amerikalı uzmanla konuÅŸursanız daha iyi olur. Sadece ÅŸunu belirtmek istiyorum ki, ABD'de yasal ÅŸekilde sürekli ikamet eden birisi olarak Fethullah Gülen hukuk kuralları gereÄŸince belli bir yasal korumaya ve imkanlara sahip. Ancak bunun ötesinde, gerçekten detaylar hakkında konuÅŸamam ve size ABD'deki ilgili hukuk uzmanlarıyla konuÅŸmanızı tavsiye ediyorum.

Hande Fırat: Zamanınımız nedeniyle de son soruyu soruyorum ÅŸimdi size. Tüm bunları konuÅŸtuk, önemli açıklamalarınız var, ama siz aynı zamanda Ankara'da bir süredir yaÅŸayan, pek çok arkadaşı olan bir isimsiniz. Korktunuz mu? EndiÅŸe duydunuz mu? Çocuklar, yarınlar ve demokrasi konusunda ne hissettiniz o gece? Ve tabii ki demokrasi konusundaki mesajlarınızı da rica ediyorum.

Büyükelçi Bass: Bu benim tanık olduÄŸum ilk darbe ya da darbe giriÅŸimi deÄŸil, bir yıl BaÄŸdat'ta yaÅŸadım ve 2008-2009 yılları arasında epey ÅŸiddet içerikli olaya tanık oldum. Dolayısıyla, büyükelçilikteki meslektaÅŸlarım ve bilgi almaya çalışırken konuÅŸtuÄŸumuz kentteki diÄŸer herkes gibi çok korktum. HissettiÄŸimiz ÅŸey, hem kendi güvenliÄŸimize iliÅŸkin bir korku hem de sanırım bilinmeyene iliÅŸkin ve bu ülkedeki demokratik yapıya olanlarla ilgili belirsizliÄŸin getirdiÄŸi korkunun bir karışımıydı. Ve biliyorsunuz, eÄŸer bu konuda herhangi birisinin halen bir kuÅŸkusu varsa bir kez daha ifade etmek istiyorum ki, demokratik yollarla seçilmiÅŸ hükümetin altında bu ülkeyi savunmak ve güvenliÄŸi saÄŸlamak üzere yemin etmiÅŸ insanların, bunu yapmak yerine yasal talimatları ve ordudaki emir komuta zincirini ihlal etmeyi seçmesinden ve demokratik yollarla seçilmiÅŸ hükümeti indirmeye teÅŸebbüs etmesinden derin bir ÅŸekilde rencide olduk. Bu, Amerikalılar olarak bizim inandıklarımıza aykırı. Bir güvenlik ortaklığı olmasının yanı sıra paylaşılan deÄŸerler ittifakı da olan NATO müttefikliÄŸi içindeki devletlerde görmeyi beklediÄŸimiz ÅŸeylere  de aykırı.

Hande Fırat: Ã‡ok teÅŸekkür ediyorum. ABD'nin Ankara Büyükelçisi çok önemli baÅŸlıklarda, Türkiye'nin yaÅŸadığı son dönemdeki darbe giriÅŸimi, arkasından Fethullah Gülen'in iadesi konusunda CNN Türk'ün sorularını yanıtladı. Yeniden görüşmek üzere.