Türkiye Sisi ile barışıyor mu?

Türkiye'nin dış politikada Ä°srail ile mutabakat saÄŸlandığı ve hemen peÅŸinden Rusya ile iliÅŸkilerin düzeltilmesi yönünde önemli adımların atıldığı bir zaman diliminde BaÅŸbakan Yıldırım'ın “Mısır ile de temasların baÅŸlatılabileceÄŸini” açıklaması dış politika açısından önemi deÄŸiÅŸimlerin yaÅŸanacağı beklentisine yol açtı.

Malum olduğu üzere Türkiye ile Mısır arasındaki ilişkiler Mısır'ın serbest seçimlerde iş başına gelmiş ilk Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin 2013 Temmuz'unda darbe ile indirilmesi sonrasında bozulmuştu. Türkiye darbecilere karşı Mursi'ye destek vererek, Sisi'nin yaptığının bir darbe olduğunu ve gayrı meşru bir yönetim olduğunu ileri sürmüştü. Sisi rejimin Türkiye'yi her türlü ikna çabasının boşa çıkması sonrasında ilişkiler gerilmiş ve daha sonra askıya alınmıştı.

Türkiye ile Mısır arasında kısa ve orta vadede bir yeni dönem beklemek makul görünmüyor. En önemli sebep ise Mısır'daki iktidarın konumu ve Türkiye'nin bu meseleye bakışı.

LÄ°DER ÅžERHÄ°

Bu süreç içerisinde BaÅŸbakan Yıldırım'ın açıklaması Türkiye tarafından iliÅŸkilerin normalleÅŸtirileceÄŸi yönünde bir adım olarak görüldü ve Mısır DışiÅŸleri Bakanlığı da açıklamayı olumlu bulduÄŸunu bildiren bir açıklama yaptı. Yıldırım'ın açıklamasına bakıldığında daha çok iki ülke arasındaki dini, kültürel, ticari ve coÄŸrafi baÄŸlar gibi zorunlu olduÄŸu düşünülen iliÅŸkilere deÄŸinilmiÅŸ ve bu iliÅŸkilerin sürdürülmesi gerektiÄŸi, siyasi krizin bu iÅŸlere yansımaması gerektiÄŸi ifade edilmiÅŸtir. Yıldırım, siyasi krizin iÅŸin bir tarafı olduÄŸunu, bunun bir tarafa konması gerektiÄŸini ama bir yandan da hayatın devam ettiÄŸini belirtmiÅŸtir. Yıldırım, “Aynı bölgede yaşıyoruz, birbirimize ihtiyacımız var. Buradan gemilerimiz SüveyÅŸ'ten Kızıldeniz'e geçiyor, oradan Arabistan'a, Ãœrdün'e, Yemen'e, Afrika'nın doÄŸusuna gidiyor. Dolayısıyla her ÅŸeyi birden bire istesek de kesemeyiz çünkü böyle bir coÄŸrafi bağımız ve yakınlığımız var. Ayrıca dini ve kültürel baÄŸlarımızı söylemiyorum. O yüzden oradaki rejim deÄŸiÅŸikliÄŸinin ÅŸekli ÅŸemali, ondan sonra iÅŸbaşından uzaklaÅŸtırılan Mursi baÅŸta olmak üzere onun ekibine uygulanan haksız isnat ve cezalar bir tarafa, ekonomik iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesinde bir mani hal yok.

Ä°ÅŸ adamlarımız, yatırımcılarımız karşılıklı gidip gelebilirler, yatırımlarını geliÅŸtirebilirler ve böyle böyle ileride belki normalleÅŸmeye de bir zemin hazırlanmış olur. Hatta bakanlar seviyesinde bile iliÅŸkiler baÅŸlayabilir. Bu olabilir, buna mani bir hal yok. Bunun olması konusunda biz doÄŸrusu hazırız, bu konuda herhangi bir rezervimiz yok.” dedi. Ancak Mısır'daki meÅŸru CumhurbaÅŸkanı'nın da darbe ile görevinden uzaklaÅŸtırıldığı, bunun meÅŸru olmadığı ve demokrasiye bir darbe olduÄŸu da ifade edilmiÅŸtir. CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan'ın bu tür bir deÄŸiÅŸimi asla onaylamadığını ve onaylamayacağını da belirtilmiÅŸtir.

Mısır DışiÅŸleri Bakanlığı ise açıklamanın olumlu bir adım olduÄŸunu ve memnuniyet verici olduÄŸunu ifade etmiÅŸ, ancak Türkiye ile iliÅŸkinlerin normalleÅŸmesinin darbe sonrası –kendi ifadeleri ile devrim sonrası- süreçte oluÅŸan iktidarın meÅŸruluÄŸunun tanınmasına, Mursi'nin görevden alınmasının meÅŸru kabul edilmesine ve bu yeni iktidarın oluÅŸturduÄŸu kurumların tanınmasına baÄŸlı olduÄŸu ifade edilmiÅŸtir. Açıklamaya göre bunların tanınması, Türkiye ile Mısır arasındaki iliÅŸkilerin geliÅŸimi için baÅŸlangıç noktası olacaktır.

Hem Türkiye hem Mısır'ın iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesindeki isteÄŸi  uluslararası iliÅŸkilerde bir gerçeÄŸe iÅŸaret ediyor: Devletler arası iliÅŸkilerde dostluk yoktur, çıkar iliÅŸkileri vardır.

Açıklamalara bakıldığında Türkiye ile Mısır arasında kısa ve orta vadede bir yeni dönem beklemek pek makul görünmüyor. Bundaki en önemli sebep ise Mısır'daki iktidarın konumu ve Türkiye'nin bu meseleye bakışıdır. Mısır ilişkilerin geliştirilmesi için Türkiye'nin Sisi rejimini meşru bir iktidar olarak görmesini talep ediyor. Türkiye ise Sisi rejimini darbeci olarak görüyor ve Mısır'ın meşru ve gerçek liderinin Mursi olduğunu ileri sürüyor. Dolayısıyla bu nokta ilişkilerin geliştirilmesinin önündeki en büyük engel olarak duruyor.

‘EKONOMÄ°K Ä°LÄ°ÅžKÄ° SÃœRMELÄ°'

Türkiye'nin “aramızda kopmaz baÄŸlar var” demesi sorunu çözmeyecektir. Fakat Türkiye'nin bu yaklaşımının iÅŸaret ettiÄŸi bir ÅŸey var ki bu da ÅŸu demektir: “siyasi kriz bir tarafa, ekonomik iliÅŸkilerin devam etmesi gerekir”. Çünkü ekonomik iliÅŸkilerin devam etmesi iki taraf için de önemlidir. Sisi'nin önündeki en büyük sorun Mısır'ın devasa ekonomik sorunlarıdır. Sisi rejimi ÅŸu ana kadar Suudi Arabistan ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE) tarafından desteklenerek sorunlarını geçici olarak aÅŸabildi. Tabi bunun da bir bedeli oldu ve Tiran ile Sanafir adaları Suud'a verildi. Bu ise Sisi'ye karşı çok ciddi bir tepki doÄŸurdu. Dolayısıyla ticari iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesi sadece Türkiye için deÄŸil, Mısır için de oldukça önemli bir pozisyondadır.

Ä°STEK VE Ä°YÄ° NÄ°YET

Ancak bu geliÅŸmeler, uzun vadede bir uzlaşı görmenin mümkün olabileceÄŸine dair iÅŸaretler vermektedir. Bu iÅŸaretler ise her iki tarafında açıklamalarında görülen isteklilik ve iyi niyet. Hem Türkiye hem de Mısır iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesi noktasında isteklidir. bu durum uluslararası iliÅŸkilerde bir gerçeÄŸe iÅŸaret etmektedir: “devletler arası iliÅŸkilerde dostluk yoktur, çıkar iliÅŸkileri vardır.” Ak Parti hükümeti Mısır karşısında tutum deÄŸiÅŸtirmekle eleÅŸtirilebilir, ancak devletler, kanlı savaÅŸlardan sonra bile ülkelerinin çıkarları için masaya oturup anlaşır ve “kardeÅŸlik” mesajları verir. Dolayısıyla bu durum çok anormal bir durum deÄŸildir. Ayrıca açıklamaların dili ve üslubu da iki tarafında iyi niyetli olduÄŸunu gösteriyor. Fakat daha önce de ifade edildiÄŸi gibi kısa vadede iliÅŸkilerin geliÅŸmesini beklemek fazla iyimserlik olacaktır. Åžartlar bu durum üzerinde devam ederse orta vadede iliÅŸkiler yeniden kurulup geliÅŸtirilmeye çalışılacak, uzun vadede ise bir uzlaşı kurulması mümkün olabilecektir.