Kafkasya ve Orta Asya'da 'IŞİD' tehlikesi!

Ben Türkmen’im, eÅŸim Kazak. Orta Asya sık sık gittiÄŸim bir yer. 29 Haziran’da Ä°stanbul Atatürk Havalimanı’nı kana bulayan 3 teröristten 2’sinin Orta Asyalı, 1’inin Kafkasyalı olması, bölgedeki radikalleÅŸmenin boyutlarının Türkiye’de iyiden iyiye merak edilmesine yol açtı. Aslında bu durum, bir günde oluÅŸmadı. Kabaca bundan 25 yıl önce baÅŸladı ve bugünlere gelindi.

VEHHABÄ°/SELEFÄ° MÄ°SYONERLER

1991’de Sovyetler BirliÄŸi’nin çöküşünü takiben Orta Asya, baÅŸta Körfez’deki Arap ülkeleri olmak üzere bir- çok ülkeden Ä°slamcı aktivisitlerin akınına uÄŸradı. Kapı kapı dolaşıp tebliÄŸ faaliyetlerine baÅŸlayan aktivistler, birçok yerde Kuran kursları, medreseler açmaya; camiler, okullar inÅŸa etmeye; ailelere, okullara ve mahallelere dini kitaplar ve CD’ler dağıtmaya baÅŸ- ladı. Ve saÄŸladıkları burslarla Orta Asya’dan binlerce öğrenci yüksek dini eÄŸitim için Arap ülkelerine gitti. Elbette bu tür faaliyetler, dini geçmiÅŸini yeniden keÅŸfetmeye hevesli büyük bir kalabalığın, özellikle de komünizm ideolojisinin çökmesiyle kendilerini büyük bir boÅŸlukta hisseden gençlerin ilgisini çekiyordu. Uzun süre dini kimliklerinden uzak kalan Orta Asya toplumu, geleneksel Ä°slam ile siyasal/radikal dinciler arasındaki farkı pek bilmiyor, Vehhabi/Selefi aktivistlerin aktardıklarını gerçek Ä°slam sanıyordu. Böylece, Orta Asya’nın radikalleÅŸmesi baÅŸladı.

IŞİD’E BAÄžLILIK YEMÄ°NÄ° ETTÄ°LER

Orta Asya’nın Ä°slam’la iç içe 2 cumhuriyeti Tacikistan ila Özbekistan’ın tehlikenin farkına varması uzun sürmedi. Zira 1990’ların başında Vehhabilerin desteÄŸiyle kurulan Özbekistan Ä°slam Hareketi, bir ara 2 cumhuriyeti ciddi tehdit etmeye baÅŸ- ladı. Tacikistan 1992-1997 yılları arasında sürüklendiÄŸi, Ä°slamcılarla komünistler arasında patlak veren iç savaÅŸtan ancak Rusya’nın yardımıyla yakasını kurtarabildi. Özbekistan Ä°slam Hareketi bünyesindeki Özbek ve Tacik Ä°slamcılar, 1997’de yaÅŸadıkları yenilgiden sonra Taliban yönetimindeki Afganistan’a sığındı ve benim de doÄŸum yerim olan Kunduz kentine yerleÅŸti. 11 Eylül 2001’de New York’taki Dünya Ticaret Merkezi kulelerine saldırıdan sonra ABD’nin Afganistan’ı bombalaması sonucu, Özbekistan Ä°slam Hareketi’nin deyim yerindeyse kolu kanadı kırıldı. Liderleri Tahir YoldaÅŸ ve Cuma Namangani, Kunduz kuÅŸatmasında öldürüldü. Hayatta kalanlar ise Taliban’la birlikte Pakistan’ın Veziristan bölgesine çekildi. Özbek Ä°slamcılar, 2005’te Andican kentinde gerçekleÅŸtirdikleri ayaklanmayla Kerimov yönetimini sarstı ama baÅŸarılı olamadı. 2014 sonunda Afganistan’daki Amerikan ve NATO gücünün çekilmesinden sonra Veziristan’daki Orta Asyalı Ä°slamcılar gruplar halinde Kuzey Afganistan’a giderek birer birer IŞİD’e baÄŸlılıklarını bildirdi.

SURÄ°YE’DEN DÖNEN TERÖRÄ°STLER

Özbekistan ve Tacikistan bu duruma karşı ciddi önlemler aldı. 1990’lı yıllarda açılan tüm dini medreseleri kapatıp Vehhabi misyonlerin faaliyetlerini yasakladılar. Orta Asya’nın nispeten liberal 2 cumhuriyeti Kazakistan ve Kırgızistan ise daha önce herhangi bir tehlikeyle karşılaÅŸmadıkları için radikal dincilere karşı hiçbir önlem almadı. Bugün Orta Asya’dan Suriye’deki IŞİD saflarına ciddi bir katılım söz konusu. Kazakistan’ın istihbarat baÅŸkanının Kasım 2014’te 300 kadar Kazak vatandaşının Suriye’de IŞİD saflarında savaÅŸtığını, bunun yarısının kadın olduÄŸunu açıklamasından hemen sonra, IŞİD onu doÄŸrulamak istercesine bir video yayınladı. Videoda, örgüt saflarındaki Kazak vatandaÅŸları aileleriyle birlikte görülüyor ve kamplarda eÄŸitim alan Kazak gençlerinin görüntüleri de yer alıyordu. Suriye’de eÄŸitim görüp ülkelerine dönen Kazak militanlar, son yıllarda Kazak hükümetinin başını aÄŸrıtmaya baÅŸladı. Bazıları Kazak polisiyle onlarca kez çatışmaya girdi. En son çatışma 5 Haziran 2016’da, ülkenin batısındaki Aktobe kentinde meydana geldi. Saatlerce süren çatışmada 19 kiÅŸi hayatını kaybetti ki bunun 13’ü IŞİD’liydi.

300 ÖZBEK, IŞİD SAFLARINDA

Özbek makamlarının açıklamalarına göreyse, Suriye’de IŞİD bünyesinde yine 300 kadar Özbekistan vatandaşı bulunuyor. Hatta IŞİD içinde yer alan ve Ä°mam Buhari Cemaati olarak bilinen grubun, Suriye’deki en büyük radikal dinci Özbek grup olduÄŸu belirtiliyor. Ä°mam Buhari Cemaati’nin lideri olduÄŸu söylenen Åžeyh Salahuddin’in Suriye’ye gelmeden önce uzun bir süre Afganistan’da kaldığı ifade ediliyor. Åžu anda yoÄŸun olarak Kuzey Afganistan’da üslenmiÅŸ olan Özbekistan Ä°slam Hareketi, Ekim 2014’te IŞİD lideri Ebu Bekir El BaÄŸdadi’ye baÄŸlılığını bildirdi. Bu açıklamadan 2 ay önceyse TaÅŸkent’teki bir köprüye bir IŞİD bayrağı asıldı. Ancak Özbek makamları ne kadar araÅŸtırsa da bayrağı kimin astığını tespit edemedi.

ÇÖZÜM NE?

Muhtemelen, Orta Asya hükümetlerinin sıkça baÅŸvurdukları gibi yasak üstüne yasak koyarak var olan baskıları daha da artırmak çözüm deÄŸil. Orta Asya ülkelerinde liderler kendilerini dünyaya, köktendinci terörün önündeki en büyük kalkan ve set olarak göstermek suretiyle uyguladıkları baskıları meÅŸrulaÅŸ- tırmaya çalışıyor. Oysa dikkatlice bakıldığında, gençleri IŞİD’e katılmaya iten etkenlerden birinin baskıcı rejimler olduÄŸu da söylenebilir.

IŞİD SAFLARINDA İKİNCİ DİL RUSÇA!

Kırgızistan’a gelince... Ãœlkenin baÅŸkenti BiÅŸkek’te taksiciler eskiden eÄŸlence ve siyaset gibi konularda görüşlerini paylaşırken son dönemde daha çok dinden söz ediyor ve araç radyolarından Rusça Ä°slami vaazlar dinliyor. Bu bana epey ilginç gelmiÅŸti. Bir taksicinin dediÄŸi gibi, 70 yıllık komünist Sovyet yönetimi döneminde dillerini unutsalar da özlerini kaybetmemiÅŸlerdi. Nitekim Rusça’nın Suriye ve Irak’ta IŞİD kontrolündeki bölgelerde konuÅŸulan ikinci yaygın dil olduÄŸu söyleniyor ki bu eski Sovyet coÄŸrafyasından çok sayıda militanın bölgede olduÄŸunu gösteriyor. Åžu anda Suriye’deki IŞİD saflarında 500 kadar Kırgız vatandaşının olduÄŸu ifade ediliyor. Kırgızistan’daki radikal dinci faaliyetler, ülkenin baÅŸkenti BiÅŸkek’in yanı sıra Özbekistan sınırında yer alan, Özbek nüfusun yoÄŸun olarak yaÅŸadığı OÅŸ ve Celalabad kentlerinde de yoÄŸunlaşıyor. Taraftarlarının ‘Åžeyh’ lakabıyla andığı ülkenin dini ve ruhani lideri Çubak Hacı Celilov, bu tabloda önemli bir kiÅŸilik. Türkmenistan da radikal dinci tehlikesinden muaf deÄŸil. Geçen mayıs başında Afgan ordusuyla Taliban arasında yoÄŸun çatışmaların sürdüğü Afgan-Türkmen sınırında görev yapan 27 Türkmen sınır devriyesi hayatını kaybetti. Sonuç olarak, OrtadoÄŸu’yu kasıp kavuran IŞİD’in bir sonraki cephesinin Orta Asya olaca- ğına dair endiÅŸeler artıyor.

Kaynak: Habertürk