Suça karışan Suriyeliler Türk vatandaşı olacak mı?

CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan’ın, Suriyelilere vatandaÅŸlık verilmesi için çalışma baÅŸlatıldığını açıklamasıyla, Türkiye’ye sığınan ve 2 milyon 746 bini kayıt altında olan yaklaşık 3 milyon Suriyeli ile ilgili strateji çalışması önem kazandı.

Türk vatandaÅŸlığı koÅŸullarının, Suriyeliler için esnetileceÄŸi belirtiliyor. Hükümet, yasadaki vatandaÅŸlığa hak kazanma koÅŸullarını taşımayan Suriyelilerin, beklemeden vatandaÅŸlığa alınması için nasıl bir yol uygulanacağı üzerinde çalışıyor. Bunun için ya ÅŸu anki Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaÅŸlığa alınma iÅŸlemi uygulanacak veya VatandaÅŸlık Kanunu’nda yapılacak bir deÄŸiÅŸiklikle Suriyelilerin vatandaÅŸlığa alınması kolaylaÅŸtırılacak. Bu konuda Nüfus ve VatandaÅŸlık Genel Müdürlüğü çalışma yürütüyor.

SURÄ°YELÄ°LERE 8 ALANDA ENTEGRASYON

Entegrasyonda ‘Türkiye’deki Suriyelilere yönelik Politikalar ve Stratejiler İçin Çerçeve Belgesi’ne göre, 7 bakanlık ana sorumlu kurum. 14 destek kurumu, STK’lar ve özel sektörün katkısıyla yürütülen çalışmayla Suriyelilerin entegrasyonu, ‘sığınma, eÄŸitim, saÄŸlık, ekonomik ve çalışma hayatı, sosyal uyum, yerel yönetimler, güvenlik, sivil toplum’ gibi 8 ana dalda eÄŸitim çalışmasıyla saÄŸlanacak.

VATANDAÅžLIK KRÄ°TERLERÄ°

Suriyeliler, diÄŸer yabancılar gibi nitelikli iÅŸ gücü veya yatırım koÅŸulunu saÄŸlamaları durumunda Turkaz kart uygulamasından da yararlanabilecekler. Entegrasyon eÄŸitimine tabi tutulan ve burada uyum saÄŸlayan Suriyelilere vatandaÅŸlık yolu açılacak. Sosyal uyumda zedeleyici herhangi bir davranışta bulunan veya kamu düzenini bozan kiÅŸiler, vatandaÅŸlık için baÅŸvuru hakkını yitirecekler. 8 ana kriteri yerine getiren ve vatandaÅŸlık için baÅŸvuracak Suriyelilerde ise “toplumsal ve kamu düzenine uyum, sosyal uyum, yeteri seviyede Türkçe biliyor olması, adli sicil kaydının temiz olması, suç kaydının bulunmaması, Türkiye vatandaşı olacağında nasıl bir katkı saÄŸlayacağı” kriterlerine bakılacak. Bu kriterleri yerine getiren ve vatandaÅŸlık için baÅŸvuran Suriyeliler için İçiÅŸleri Bakanlığı Göç Ä°daresi Genel Müdürlüğü, “VatandaÅŸlığa kabul edilip edilmeyeceÄŸini, vatandaÅŸlığa uygunluÄŸunu” inceleyerek rapor verecek. Ä°stihbarat incelemesinden de geçirildikten sonra uygun rapor verilen Suriyeliler Türkiye vatandaÅŸlığına kabul edilecek.

BÄ°YOMETRÄ°K KAYIT

Türkiye’ye sığınan Suriyelilerin, eÄŸitim, saÄŸlık gibi sosyal haklardan yararlanmaları, suça karışanların takibi için 2013 yılında biyometrik kimlik çalışması baÅŸlatıldı. AFAD koordinasyonunda yürütülen çalışmada parmak izi, kimlik ve ikamet bilgileri alınan 2 milyon 746 bin Suriyeli, biyometrik kimlik verilerek kayıt altına alındı. Suriyelilere böylece “geçici koruma statüsü” de verilmiÅŸ oldu.  Kayıt altına alınan Suriyeliler, bulundukları kentin dışına çıktıklarında ise saÄŸlık ve eÄŸitim hizmetlerinden faydalanmak için kayıtlarını revize ediyor.

POLÄ°SLÄ°K VE ASKERLÄ°K YAPABÄ°LECEKLER

Suriyeliler vatandaşlığa geçtiklerinde çalışma hayatlarındaki birçok sınırlama sona erecek.

ÇALIŞMA HAYATI

MEVCUT DURUM: Suriyeliler çalışma izni olmaksızın Türkiye’de çalışamıyor veya çalıştırılamıyor. / Suriyeliler, geçici koruma kayıt tarihinden 6 ay sonra çalışma izni almak için Çalışma Bakanlığı’na baÅŸvuruda bulunuyor. / Mevsimlik tarım veya hayvancılık iÅŸlerinde çalışacaklar, çalışma izni muafiyeti kapsamında. / Yalnızca Türk vatandaÅŸları tarafından icrasına izin verilen iÅŸ ve meslekler için izin verilmiyor. / SaÄŸlık ve eÄŸitim alanında ön izin alma ÅŸartı bulunuyor. / Çalışma Bakanlığı’nca, çalışma izinleri için deÄŸerlendirme kriterleri belirleniyor. Farklı iÅŸyeri istihdam kotaları da uygulanabiliyor. / Kamu düzeni, kamu güvenliÄŸi ya da kamu saÄŸlığı yönüyle çalışma izni verilmesinde sakınca görülen illerde, çalışma izni durduruluyor. / Bir iÅŸyerinde çalışan Suriyelilerin sayısı, Türk vatandaÅŸlarının sayısının yüzde 10’unu geçemiyor.

VATANDAÅž OLUNCA: Çalışmak isteyen Suriyelilerin 6 aylık bekleme süresi sona erecek. / Ä°stedikleri sektöre geçecekler. / ‘Ä°ÅŸyerindeki sayıları yüzde 10’u geçemez’ sınırlaması da kalkacak.

SAÄžLIK

MEVCUT DURUM: Temel ve acil saÄŸlık hizmetleri kapsamındaki tedavi ve ilaçlardan katılım payı vermeden faydalanabiliyorlar. SaÄŸlık hizmetini ikâmet adresinde almaları ÅŸartı bulunuyor. Ãœniversite, saÄŸlık uygulama ve araÅŸtırma merkezleri ile özel hastanelere ancak sevk halinde gidebiliyorlar.

VATANDAÅž OLUNCA: Gelir testinde belli bir sınırın altında geliri olduÄŸu belgelenen Suriyelilerin saÄŸlık sigortası primleri devlet tarafından ödenecek. Bunun dışında kalanlar ise primlerini yatıracak. Ayrıca hastaneye ve eczaneye gittiklerinde de katılım payı verecekler.

MÃœLK EDÄ°NME

MEVCUT DURUM: Suriyeliler ÅŸu anda Türkiye’de mülk edinemiyor.

VATANDAŞ OLUNCA: Mülk edinme hakları olacak.

SEÇME VE SEÇİLME HAKKI

MEVCUT DURUM: Seçme ve seçilme hakkını da kullanamıyor.

VATANDAÅž OLUNCA: Seçme ve seçilme hakları olacak. Milletvekili, belediye baÅŸkanı, belediye meclis üyesi, muhtar seçilebilecekler, yaÅŸadıkları yerlerdeki yönetimlerin belirlenmesinde etkin olacaklar.

ASKERLÄ°K

MEVCUT DURUM: Askerlik yapamıyorlar.

VATANDAÅž OLUNCA: Askerlik hizmeti yükümlülüğüne tabi olacaklar.

EĞİTİM

MEVCUT DURUM:

Suriyeli mülteciler Türkiye’deki devlet okullarına ve geçici eÄŸitim merkezlerine kaydolabiliyor. Geçici eÄŸitim merkezleri, Suriyeliler için özel olarak açılmış eÄŸitim kurumları niteliÄŸinde. Ãœniversitede ise kontenjan dahilinde sınavsız okuma hakları bulunuyor.

VATANDAŞ OLUNCA: Türk vatandaşlarıyla aynı sınırlamalar kapsamında okula gitme hakları olacak. Üniversite içinse sınava girme zorunluluğu gelecek.

İSTİHBARATIN ONAY VERDİĞİ KAYITLI SURİYELİLER VATANDAŞIĞA GEÇEBİLECEK

Mevcut vatandaşlığa alma mevzuatında değişiklik yapılmayacak. Mevcut mevzuatta yer alan genel prensipler de geçerli olacak.

Mevzuatta vatandaşlığa geçişin iki yolu var: Birincisi, vatandaşlık koşullarını yerine getiren ve vatandaşlığı hak edenler. İkincisi ise Bakanlar Kurulu kararıyla, vatandaşlık hakkı henüz edinilmeden vatandaşlığa alma yolu. Hak edenler zaten vatandaşlığa alıyor. Açıklanan çalışma, yasadaki hak kazanma koşulları beklenmeden hükümetin kararıyla vatandaşlık.

Vatandaşlığa alımlar, kayıtlı Suriyeliler arasından yapılacak.

VatandaÅŸlık talep edenlerle ilgili kapsamlı araÅŸtırma yürütülecek. Güvenlik ve istihbaratın ‘sorun yok’ raporu ÅŸart olacak.

BATILI ÜLKELERDEKİ GİBİ "KALİFİYE" ÖNCELİĞİ

Avrupalılar, Amerikalılar üniversite mezunlarını tercih ediyor. VatandaÅŸlığa aldıkları Suriyelilerin yüzde 80’inden fazlası öğretmen, doktor, mühendis gibi meslek gruplarından. Oysa, Türkiye’de 3 milyon Suriyeli yaşıyor ve onlara eÄŸitim ve saÄŸlık hizmetleri konusunda o kalifiye insan kaynağına Türkiye’nin ihtiyacı var. Onlara öncelik verilecek. Türkiye’de yatırım yapacak giriÅŸimciler de vatandaÅŸlıkta öncelikli olacak.

Nüfus iÅŸleri genel müdürlüğü ile göç idaresinin kurduÄŸu bürolar baÅŸvuruları toplayacak. Bu bürolarda vatandaÅŸlığa alma prosedürleri baÅŸlatıldı. Kayıtlardan takip edilen, uluslararası kabul görmüş belgeleri olan bilim insanı, sanatçı, sporcu ve uzmanlar gibi kalifiye Suriyeliler için talep beklenmeden de harekete geçilebilir.