Rapor: Türkiye'de okurların %73'ü için sosyal medya haber kaynağı

Oxford Ãœniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışma Enstitüsü’nün, bu yıl beÅŸincisi hazırlanan Dijital Haber Raporu yayımlandı. 

[Enstitü’nün ÅŸimdiye kadar yayımlanan bütün dijital haber raporları için: 2012, 2013, 2014, 2015] 

Türkiye raporun kapsamına 2015'te girdi 

Enstitü’nün 2012'de yayımladığı ilk dijital haber raporu, aralarında ABD, Ä°ngiltere, Brezilya ve Japonya’nın da bulunduÄŸu 9 ülkeyi kapsıyordu. Enstitü, 2015'te farklı bir uygulamaya gitti veHaziran’da yayımlanan raporda dijital habercilik ortamlarını araÅŸtırdığı 12 ülkeye, Ekim’de ek bir tamamlayıcı rapor Ã§Ä±kartarak 6 ülke daha ekledi. Türkiye de araÅŸtırmanın kapsadığı ülkeler arasına bu ek rapor ile girdi. 15 Haziran’da yayımlanan 2016 raporu ise, 26 ülkeden toplanan verileri içeriyor. 

Türkiye’nin bu sene de rapor kapsamında olması; insanların haber okuma alışkanlıklarının ne yönde deÄŸiÅŸtiÄŸinden hikâye anlatım tekniklerindeki geliÅŸmelere, gazetecilerin karşı karşıya oldukları sorunlardan yeni medya gazeteciliÄŸi ve reklam iliÅŸkilerine kadar pek çok konuda 2015–2016 arasında bir kıyaslama yapma imkânı doÄŸuruyor. Dahası, Türkiye verilerini, rapor kapsamındaki diÄŸer ülkelerinkilerle karşılaÅŸtırarak daha anlamlı bir tablo ortaya çıkartmak mümkün.

Türkiye’den 2 bin 157 internet kullanıcısı

Ä°ngiltere merkezli internet temelli pazar araÅŸtırma ÅŸirketi YouGov tarafından yürütülen ve 26 ülkeden 50 binin üzerinde kiÅŸiyle çevrimiçi anket yöntemiyle gerçekleÅŸtirilen araÅŸtırmanın raporu 124 sayfa. Türkiye’den görüşülen internet kullanıcılarının sayısı ise 2 bin 157. Raporun dipnotlarında, Türkiye örneklemini kentlerde yaÅŸayan kullanıcıların oluÅŸturduÄŸu belirtiliyor. Bu yüzden ortaya çıkan verinin bütün ülkeyi deÄŸil, ‘daha çevrimiçi’ ve ‘daha zengin’ bir kitlenin alışkanlıklarını yansıtıyor olmasının muhtemel olduÄŸu not düşülüyor. 

6 baÅŸlıkta rapordaki Türkiye ve kıyaslamalar 

1 - Haber kaynağı olarak sosyal medya

Türkiye’de internet kullanıcılarının %73'ü sosyal medyayı bir haber kaynağı olarak görüyor. Bu oran, 2015'te %67 idi ve Türkiye, raporun kapsadığı 18 ülkeden, sosyal medya platformlarının en yüksek oranda okur tarafından haber kaynağı olarak kabul edildiÄŸi ülkeydi. 2016'da Yunanistan %74 ile, sosyal medyanın en yüksek oranda habere ulaÅŸmak için araç olarak kullanıldığı ülke oldu. 26 ülkenin ortalaması ise %51. 2015'te rapor kapsamındaki ülkelerin ortalaması %44'tü. 

[Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

1997'den 2001'e kadar BBC’nin internet stratejilerini ÅŸekillendiren gazeteci Nic Newman, raporun önemli bulgularından biri olarak, sosyal medyayı ana haber kaynağı olarak görenlerin oranının, televizyonu görenlerinkini, ilk kez bu yıl, 18–24 yaÅŸ aralığında geçmesini gösteriyor.

2 - Haber için en çok Facebook kullanılıyor

Türkiye’de sosyal medyayı bir haber kaynağı olarak kullandıklarını söyleyen kullanıcıların en çok tercih ettiÄŸi platform %64 ile Facebook. 2015'te bu oran %69 olmasına raÄŸmen Facebook ilk sıradaki yerini koruyor. 2015'ten 2016'ya geçildiÄŸinde Twitter ile YouTube’un yer deÄŸiÅŸtirmiÅŸ olması dikkat çekiyor. Türkiye’deki internet kullanıcılarının 2016'da en çok tercih ettiÄŸi ikinci sosyal medya platformu %31 ile Youtube. Onu, %30 ile Twitter takip ediyor. Whatsapp, %17 ile dördüncü sıradaki yerini korurken Google+’ın artık popülaritesini yitirdiÄŸi, beÅŸinciliÄŸi %12 ile Instagram’ın aldığı görülüyor. 

[Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

Türkiye’de tablodaki ilk üç platformun, 2015'te daha fazla okur tarafından bir haber kaynağı olarak görüldüğünün altını çizmekte fayda var. 

26 ülkenin ortalamasına göre de dünyada haber için en çok tercih edilen ilk beÅŸ sosyal medya platformu Türkiye verileriyle aynı: Facebook, YouTube, Twitter, Whatsapp ve Instagram. Fakat Türkiye’de bu platformları haber kaynağı olarak kullananların oranı, dünya ortalamasının oldukça üzerinde. Dünyada habere ulaÅŸmak için Facebook’u tercih edenlerin oranı %44, YouTube’u %19, Twitter’ı %10, Whatsapp’ı %8, Instagram’ı ise sadece %3. Nisan 2016'da platformdaki günlük video izlenim sayısının 10 milyarı aÅŸtığını açıklayan Snapchat’i haber kaynağı olarak görenlerin oranı da %1 ile sınırlı. 

3 - Habere ulaşmak için en çok kullanılan cihaz: Akıllı telefonlar

Türkiye’de habere akıllı telefonlar aracılığıyla ulaÅŸanların sayısı 2016'da %68'e ulaÅŸtı. Bu oran, 2015'te %57'ydi. Dünya ortalaması ise %53. Rapor kapsamındaki bütün ülkelerde, habere akıllı telefonlar ile ulaÅŸanların oranı, masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar aracılığıyla ulaÅŸanlarınkini geçmiÅŸ durumda. Habere ulaÅŸmak için tablet kullananların oranı ise, dünyada olduÄŸu gibi Türkiye’de de artmadı, geçen seneki gibi %24'te kaldı. 

[Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

İnternet [sosyal medyayı da kapsıyor] kullanıcıların %90'ı tarafından haber kaynağı olarak kullanılıyor. Geçen seneye göre televizyonu, sosyal medyayı ve radyoyu haber kaynağı olarak kullandıklarını söyleyenlerin oranındaki artışlar dikkat çekiyor. Gazete ve dergiler ise okur kaybetmeye devam ediyor.

4 - ‘Çevrimiçi video haber tüketimi beklentilerin altında kaldı’

Raporda, araÅŸtırmanın en büyük sürprizi olarak haber organizasyonları ve sosyal medya platformlarının son iki yıldır büyük yatırımlar yaptığı video haberlerin karşılığını bekledikleri oranda alamaması gösteriliyor. 2014'ten 2015'e geçilirken yeni medya gazeteciliÄŸinde yaÅŸanan en dikkat çekici geliÅŸme olarak sunulan kısa haber videolarına gösterilen ilgideki artışın 2016'da oldukça yavaÅŸladığı görülüyor. 2015'te kullanıcıların %23'ü haftada en az bir haber videosu izlediklerini belirtirken, bu oran 2016'da sadece %1 artarak %24'e çıktı. Video haber tüketimindeki artış trendinin azalması üzerine ek sorular ile araÅŸtırmalarını derinleÅŸtiren araÅŸtırmacıların aldıkları yanıtlara göre, insanların %41'i metin haberleri daha pratik ve hızlı buldukları için video haberleri tercih etmiyor. %35'in gerekçesi ise haber izlemek için öncesinde katlanılması gereken ve çoÄŸu zaman kullanıcıların rızası dışında, otomatik olarak oynamaya baÅŸlayan reklam videoları. 

26 ülkenin ortalamasına göre, %59 ile haberler en çok makalelerden takip ediliyor. Ä°nternet kullanıcılarının %41'i, haberlerin sadece manÅŸetlerini okumakla yetiniyor. Video izlemek, %24 ile en çok baÅŸvurulan üçüncü haber tüketim yöntemi. 

[Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

Türkiye; ABD, Kanada, Brezilya ve Yunanistan’ın ardından en yüksek oranda internet kullanıcısının haber videosu izlediÄŸi beÅŸinci ülke. Türkiye’de habere video izleyerek ulaÅŸanların oranı dünya ortalamasının üzerinde; %29. 

[Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

5 - Türkiye, çevrimiçi haber için ücret ödeyenlerin oranının en yüksek olduÄŸu ülke 

Rapora göre, Türkiye’de online habere eriÅŸim için ücret ödediÄŸini söyleyenlerin oranı %27. Buna göre Türkiye, 26 ülke arasından dijital haberler için ücret ödeyenlerin oranının en yüksek olduÄŸu ülke. 

Soru: Geçen sene çevrimiçi habere erişmek için herhangi bir ücret ödediniz mi? [Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

Fakat, raporda ilgili bölüme düşülen ÅŸu nottan araÅŸtırmacıların bu oranın çok da gerçekçi olmadığını kabul ettikleri görülüyor: 

‘‘Türkiye’deki örneklem kentlerde yaÅŸayanlardan seçildiÄŸinden bu oran ÅŸiÅŸirilmiÅŸ olacaktır. Ayrıca; çevrimiçi haberlere eriÅŸim için ücret ödediklerini söyleyenlerin %75'i, bu ödemeyi geçen yıl tek seferliÄŸine, sadece tek bir edisyon için yaptı.’’

Ayrıca, araÅŸtırmanın temel bulgularının paylaşıldığı yazının Ã¼lkelere göre dijital haberler için ücret ödeyenlerin oranlarının tartışıldığı bölümünde Türkiye’den hiç bahsedilmiyor. 

Rapora göre, ABD’de çevrimiçi haberlere eriÅŸmek için ücret ödeyenlerin oranı %9'a düştü. Bu oran, 2015'te %11'di. Bu alanda; Norveç, Polonya ve Ä°sveç gibi ülkelerdeki haber organizasyonlarının baÅŸarısından söz ediliyor. Bu ülkelerde online haberlere ulaÅŸmak için ücret ödediklerini söyleyenlerin oranı %20'nin üzerine çıkıyor. 

6 - Gazetecilere duyulan güven

Rapor kapsamındaki bütün ülkelerde internet kullanıcılarının haber organizasyonlarına duydukları güven, gazetecelere duydukları güvenden daha fazla. Okurların %65 oranında, ‘‘Haberlere çoÄŸu zaman güvenebiliyorum’’ dediÄŸi Finlandiya, gazeteciliÄŸe güvenin en yüksek olduÄŸu ülke. Son sıradaki Yunanistan’da ise haberlere güvenenlerin oranı sadece %40. 

Türkiye’de internet kullanıcılarının %40'ı, okudukları haberlere çoÄŸunlukla güvenebiliyor. Haber organizasyonlarına güvenenlerin oranı %37, gazetecilere güvenenlerinkiyse %34. Türkiye, gazeteciliÄŸe duyulan güven konusunda 26 ülke arasından 19. sırada. Türkiye’de, medyanın siyasetten bağımsız olduÄŸuna inanların oranı %29, iÅŸ dünyasından bağımsız olduÄŸuna inanlarınkiyse %27. 2015 raporunda Türkiye okudukları haberlere genellikle güvenebildiklerini söyleyenlerin oranı %34'tü. 

Soru1: ‘‘ÇoÄŸu zaman …. güveniyorum’’ Soru2: ‘‘Medya ….’dan bağımsız’’ [Görsel: Sevda Öztürk]

 

 

‘‘BaÅŸarılı olabilmek için deÄŸerlere sahip çıkmak ÅŸart’’

Newman’ın araÅŸtırmanın en önemli iki mesajını paylaÅŸtığı raporun sonuç bölümü ile bitirelim:

‘‘Bu yılın verilerinde iki çeliÅŸkili fakat önemli mesaj var. Bir yandan yayıncılar dağıtım üzerindeki kontrollerini kaybediyorlar. Bazı okurlar, içeriÄŸin hangi haber organizasyonundan geldiÄŸini dahi fark etmiyor. Algoritmaların ve sosyal medya platformlarının önemi artıyor. Ve fakat; aynı zamanda anket verileri ve niteliksel çalışmalarımız, insanların hâlâ kimlikli ve deÄŸer üreten geleneksel haber organizasyonları istediklerini gösteriyor. Medyanın dağıtım gücünü ne hızla ve ne oranda kaybetmeye devam edeceÄŸini bilmek zor. Mevcut tablo, medyadaki çözülme için yeni bir evrenin baÅŸlangıcı gibi görünüyor. Haber organizasyonları, gelecekteki deÄŸiÅŸimlere de ayak uydurmak zorunda kalacak. Fakat bunu yaparken gazetecilik performanslarını, okur güvenini ve tarafsızlıklarını korumaları, baÅŸarılı olabilmeleri için yeterli deÄŸilse de ÅŸart.